Αλλαγή στίγματος στα εθνικά

Τι σηματοδοτούν οι συναντήσεις Παπανδρέου με Ερντογάν, Μιλόσοσκι και Γκρούεφσκι
Tου Σταυρου Λυγερου
Μετά μία μακρά περίοδο διπλωματικής υποκινητικότητας, ο Γιώργος Παπανδρέου επιχειρεί με σειρά κινήσεων να δώσει άλλο στίγμα. Ο ίδιος, άλλωστε, έχει αποδείξει από τη θητεία του στο υπουργείο Εξωτερικών επί κυβέρνησης Σημίτη ότι είναι οπαδός της «διπλωματίας ανοιχτού πεδίου» και όχι της «διπλωματίας χαρακωμάτων».

Σ’ αυτό το πλαίσιο εγγράφονται οι συναντήσεις του με τον Ταγίπ Ερντογάν και με τον υπουργό Εξωτερικών της FYROM Αντόνιο Μιλόσοσκι στην Κωνσταντινούπολη. Στο ίδιο πλαίσιο εγγράφεται η επίσκεψή του στην Κύπρο, καθώς και η σύντομη συνάντησή του με τον Νίκολα Γκρούεφσκι στις Βρυξέλλες.

Στο επίπεδο της μεθόδου πρόκειται αναμφισβήτητα για μια θετική αλλαγή. Αναφορικά με τον προσανατολισμό του Γιώργου Παπανδρέου, όμως, αιωρούνται ερωτήματα. Είναι διάχυτη η εντύπωση πως η ελληνική εξωτερική πολιτική θα μετατοπισθεί ακόμα περισσότερο προς την πλευρά των ΗΠΑ, γεγονός που θα αφυδατώσει τον ήδη συρρικνωμένο πολυδιάστατο χαρακτήρα της.

Ο αγωγός

Υπενθυμίζουμε ότι προεκλογικά ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είχε χαρακτηρίσει λεόντειο (υπέρ της Μόσχας) την συμφωνία για την κατασκευή του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη και είχε ζητήσει την επαναδιαπραγμάτευσή του. Η δήλωση εκείνη είχε θεωρηθεί προαναγγελία της στάσης που θα τηρήσει ως πρωθυπουργός στο μέτωπο των ελληνορωσικών σχέσεων. Είχε θεωρηθεί πως θα ακυρώσει την στενή συνεργασία, που ο Κώστας Καραμανλής είχε δρομολογήσει με τη Ρωσία στον ενεργειακό τομέα και την οποία από ένα σημείο και πέρα έπαψε να την προωθεί, λόγω των αμερικανικών πιέσεων.

Η συνάντηση του Γιώργου Παπανδρέου με τον υφυπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας Βλαντιμίρ Τίτοφ, προκειμένου να προετοιμασθεί η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, είναι μία αντίθετη ένδειξη. Για την ακρίβεια, ακόμα και εάν το ήθελε, ο Ελληνας πρωθυπουργός δεν μπορεί να ακυρώσει μια συνεργασία, η οποία καταφανώς εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα και ως τέτοια την αντιλαμβάνεται η κοινή γνώμη.

Εάν πράγματι υπάρξει περαιτέρω μετατόπιση προς τις ΗΠΑ, αυτή θα έχει επιπτώσεις και στον ρόλο που διαδραματίζει η Ελλάδα και στο εσωτερικό της Ε.Ε. Η επίσκεψη Παπανδρέου στο Λονδίνο είναι μία σαφής ένδειξη προσανατολισμού. Η βρετανική διπλωματία είναι ο ενορχηστρωτής στο εσωτερικό της Ε.Ε. του φιλοαμερικανού μπλοκ, το οποίο και στηρίζει ουσιαστικά την άνευ όρων προώθηση της ενταξιακής πορείας των Τούρκων.

Οπως είναι γνωστό, στη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου, η Τουρκία θα αξιολογηθεί. Οπως είναι επίσης γνωστό, η Τουρκία αρνείται να εφαρμόσει το πρωτόκολλο τελωνειακής σύνδεσης με την Κυπριακή Δημοκρατία, το οποίο υπέγραψε για να αρχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της. Οταν, όμως, τις άρχισε, δήλωσε ευθέως ότι δεν θα το εφαρμόσει!

Εάν η Ε.Ε. είχε στοιχειώδη αυτοσεβασμό, θα έπρεπε να έχει παγώσει αυτές τις διαπραγματεύσεις μέχρι η υποψήφια χώρα να εκπληρώσει την συμβατική της υποχρέωση. Αντ’ αυτού, το 2006 επέβαλε μιαν ανώδυνη κύρωση και έδωσε τριετή προθεσμία. Η Αγκυρα ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να εφαρμόσει το πρωτόκολλο. Αυτό, όμως, δεν εμποδίζει το φιλοαμερικανικό μπλοκ να προσπαθεί με κάθε τρόπο να την «ξελασπώσει».

Το άλλο ενδοευρωπαϊκό μπλοκ, με ηγέτη τον γαλλογερμανικό άξονα, αντιτίθεται στην προοπτική ένταξης της Τουρκίας, επικαλούμενο την γεωπολιτισμική ασυμβατότητά της με την Ευρώπη. Ούτε κι αυτή την φορά, όμως, το Βερολίνο και το Παρίσι θα θέσουν θέμα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να εκτραπεί η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας προς την κατεύθυνση μιας ειδικής σχέσης.

Ανάμεσα στα δύο αυτά μπλοκ κινούνται θεωρητικά η Ελλάδα και η Κύπρος. Υποστηρίζουν την προοπτική ένταξης της Τουρκίας, αλλά θέτουν ως όρο την εκπλήρωση των συμβατικών υπιοχρεώσεών της. Από την στιγμή που η Αγκυρα αρνείται, θα έπρεπε να απαιτήσουν το πάγωμα (όχι διακοπή) των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και εάν υπάρξει αντίρρηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να μπλοκάρουν το άνοιγμα των κεφαλαίων, όπως έχουν θεσμικό δικαίωμα.

Ο Γιώργος Παπανδρέου είπε ότι πρέπει να υπάρξει οδικός χάρτης για την τουρκική υποψηφιότητα, αλλά οδικός χάρτης υπάρχει. Απλώς, η Τουρκία δεν τον εφαρμόζει. Στην πραγματικότητα, η ελληνική κυβέρνηση έχει περιέλθει σε αμηχανία. Από την μία πλευρά δεν θέλει να ασκήσει βέτο. Πρώτον, επειδή δεν θέλει να δυσαρεστήσει την Ουάσιγκτον και δεύτερον, επειδή δεν θέλει να χαλάσει το κλίμα που πάει να φτιάξει με τον Ταγίπ Ερντογάν. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν μπορεί να συμπεριφερθεί σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Ο Δημήτρης Χριστόφιας, άλλωστε, δέχεται πιέσεις από την ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη να τηρήσει αυστηρή στάση.

Φόρμουλα

Κατά πάσαν πιθανότητα, θα βρεθεί μια διπλωματική φόρμουλα, η οποία θα επιτρέψει τη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, αλλά και θα της επιβάλει κάποια ανώδυνη κύρωση για να τηρηθούν στοιχειωδώς τα προσχήματα. Ολα, μάλιστα, δείχνουν ότι ο επίτροπος Ολι Ρεν άνοιξε δεύτερο μέτωπο στην ελληνική διπλωματία για να διευκολύνει μια τέτοια διέξοδο.

Υπενθυμίζουμε ότι η Κομισιόν εισηγείται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου να αποφασίσει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της FYROM. Ο Γιώργος Παπανδρέου θα αυτοκτονούσε πολιτικά εάν το δεχόταν. Θα προσπαθήσει να μην τεθεί προς συζήτηση το θέμα, αλλά εάν τεθεί θα υποχρεωθεί να το εμποδίσει, εάν χρειασθεί και με βέτο. Το πολιτικό πακετάρισμα που αιωρείται είναι το ελληνικό βέτο στο θέμα των Σκοπίων να επικαλύψει μιαν ευνοϊκή για την Αγκυρα απόφαση, που θα φέρει και την υπογραφή της Ελλάδας.

Η προώθηση της τουρκικής υποψηφιότητας, άλλωστε, είναι πολύ μεγαλύτερης σημασίας από την προώθηση της υποψηφιότητας των Σκοπίων και για τις ΗΠΑ και για τις ευρωπαϊκές χώρες. Κίνητρο για να κινηθεί προς την ίδια κατεύθυνση έχει και ο Γιώργος Παπανδρέου. Από την επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη και την επιστολή Ερντογάν επιβεβαιώνονται οι πληροφορίες ότι οικοδομείται με τη συμμετοχή της αμερικανικής διπλωματίας ένας μηχανισμός εφ’ όλης της ύλης διμερούς διαπραγμάτευσης.

Η Ουάσιγκτον θεωρεί μεγάλη ευκαιρία το γεγονός ότι στην ηγεσία των δύο χωρών είναι ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Ταγίπ Ερντογάν. Γι’ αυτό και τους παροτρύνει να προχωρήσουν γρήγορα, όσο ακόμα η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ διατηρεί μεγάλο απόθεμα πολιτικού κεφαλαίου.