Αυτή η περίφημη Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Κύπρου...

Του Νίκου Στέλγια
Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Κύπρου... Σε αυτή την πρόταση – ουτοπία αναφερθήκαμε, μεταξύ άλλων, στο προηγούμενο άρθρο γνώμης. Η ιδέα της ομοσπονδίας βρίσκεται στο πολιτικό προσκήνιο κατά διαστήματα. Αυτή την περίοδο, στην δική μας πλευρά της πράσινης γραμμής, πολύ λίγα είναι τα σκεπτόμενα άτομα που επικεντρώνονται στο σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού με βάση ένα ομοσπονδιακό μοντέλο.Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το «δάχτυλο» μας. Η πλειοψηφία της κοινωνίας μας έχει επικεντρωμένη την προσοχή της στα τεράστια οικονομικά προβλήματα και στο αδιέξοδο του πολιτικού συστήματος. Το «Κυπριακό Θαύμα» μετά τα δραματικά γεγονότα του Καλοκαιριού του 1974, κάπου εδώ φτάνει στο τέλος.

Με απώτερο στόχο την επανάκτηση της αυτοπεποίθησης -κοινωνικής και πολιτικής- μας, ως ελεύθεροι πολίτες, καλούμαστε να απαντήσουμε σε μια σειρά πολύ σοβαρών ερωτημάτων. Η δική μας ταπεινή άποψη είναι ότι, μεταξύ αυτών των ερωτημάτων, δυο είναι τα σοβαρότερα θέματα που αφορούν το μέλλον των νέων γενιών αυτού του τόπου: Πως θα βγούμε από το αδιέξοδο του πολιτικού μας συστήματος (σύνταγμα, πολιτικά κόμματα, έλλειψη αξιοκρατίας σε ολόκληρο το φάσμα της κοινωνίας, γραφειοκρατικό χάος, αναποτελεσματικές κρατικές και δημόσιες υπηρεσίες κ.ο.κ.) και τι κάνουμε επιτέλους με το Κυπριακό Πρόβλημα;

Άποψη μας είναι ότι τα παραπάνω δυο προβλήματα είναι αλληλοσυνδεόμενα. Το πολιτικό σύστημα, η προεδρική δημοκρατία, οι κρατικές δομές, οι δημόσιες υπηρεσίες, τα πολιτικά κόμματα του σήμερα, είναι προϊόντα των διαπραγματεύσεων της περιόδου 1959 – 1960, της αλχημείας που ονομάζεται «Κυπριακή Δημοκρατία» και της συστημικής κρίσης που βίωσε αυτή η δημοκρατία κατά την περίοδο 1963 – 1974.

Άραγε ποια είναι η πραγματικότητα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε σήμερα; Η δυσλειτουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τι δίνει διαστάσεις σε αυτή την δυσλειτουργία; Η παραμόρφωση των βασικών δομών και λειτουργιών της.

Η ίδρυση της σύγχρονης Κυπριακής Δημοκρατίας βασίστηκε σε ένα όραμα «συνεταιρισμού»: Συνεταιρισμός και συνεργασία στους κόλπους του δυτικού – νατοϊκού μπλοκ και συνεταιρισμός των δυο μεγαλύτερων κοινοτήτων αυτού του νησιού.

Αυτό το μοντέλο «συνεταιρισμού» αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα κατά την δημιουργία του και σταδιακά οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός στην Μεσόγειο και στο Αιγαίο, η απροθυμία των δυο κοινοτήτων να συνεργαστούν στα πλαίσια της νέας δημοκρατίας, καθώς και οι παρασκηνιακές κινήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, οδήγησαν την Κυπριακή Δημοκρατία στην σταδιακή παραμόρφωση των θεσμών και των λειτουργιών της. Η αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από την Κυπριακή Δημοκρατία ήταν ο βασικός καταλύτης σε αυτή την ιστορική διαδικασία.

Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με μια «παραμορφωμένη» Κυπριακή Δημοκρατία. Η θέση του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας παραμένει εδώ και δεκαετίες κενή. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει αυξημένες αρμοδιότητες και εξουσίες καθ' όλη την διάρκεια της θητείας του. Υπουργικές και δημόσιες θέσεις, οι οποίες προοριζόταν για την τουρκοκυπριακή κοινότητα σήμερα ελέγχονται από Ελληνοκύπριους, και δυστυχώς σε κάποιες περιπτώσεις από κομματάρχες. Έχουμε μια εθνική φρουρά, ουσιαστικά χωρίς καμία συνταγματική υπόσταση (με βάση τις συμφωνίες του 1959). Η παιδεία μας βασίζεται εν μέρει στο ελληνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα  (αυτό επιβάλλει το Υπουργείο Παιδείας), ωστόσο το επίπεδο μόρφωσης της νεολαίας μας δεν είναι ικανοποιητικό. Η καθημερινή χρήση της ελληνικής γλώσσας από τους νέους μας αποτελεί στοιχείο του νόθου εκπαιδευτικού μας συστήματος. Προβλήματα υπάρχουν σχεδόν σε όλους του κρατικούς και δημόσιους τομείς...

Η διαδικασία της επίλυσης των βασικών συστημικών προβλημάτων μας, διέπεται από ένα καθεστώς αναβολής, στο όνομα της πολυπόθητης επίλυσης του Κυπριακού. Για δεκαετίες ολόκληρες, οι πολιτικοί ιθύνοντες του τόπου μας, ερμήνευαν με μεγάλη επιτυχία ένα θέατρο του παραλόγου, με φόντο την μοιρασμένη γη της Κύπρου.

Σήμερα το αδιέξοδο στο Κυπριακό είναι πλέον γεγονός. Η Τουρκία είναι αυτή που είναι. Εμείς τι κάνουμε; Ποιες είναι οι απαντήσεις μας στα δικά μας προβλήματα; Πως θα αποφύγουμε το χάος των διαπραγματεύσεων και πως θα επικεντρωθούμε στην αναγκαία αναδιοργάνωση της Κυπριακής Δημοκρατίας;

Έχουμε δυο επιλογές. Αφού συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ιστορική πρόκληση, θα πρέπει να επιλέξουμε. Ή συμβιβαζόμαστε τελεσίγραφα, εδώ και τώρα, με το σημερινό status quo στο Κυπριακό και προχωράμε με γοργούς ρυθμούς στην αναθεώρηση της πολιτικής και κοινωνικοοικονομικής κοσμοθεωρίας μας. Ή διαφορετικά, καταβάλλουμε πραγματικές και ουσιαστικές προσπάθειες για την επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος με βάση μια παραλλαγή ενός υφιστάμενου ομοσπονδιακού μοντέλου.

Εάν επιλέξουμε την δεύτερη λύση, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η άλλη πλευρά επιμένει στην «διζωνικότητα» και στην «αυτονόμηση» της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Η πλειοψηφία της τουρκοκυπριακής κοινότητας τάσσεται υπέρ της δημιουργίας μιας εδαφικής – οικονομικής – διοικητικής ζώνης, η οποία θα ελέγχεται αποκλειστικά από τους Τουρκοκύπριους και θα είναι κομμάτι μιας ομοσπονδιακής διοίκησης. Μας αρέσει ή δεν μας αρέσει, αυτή η ζώνη θα έχει κάποια «διοικητικά» όρια. Όπως λ.χ. έχουν οι πολιτείες των ΗΠΑ. Στην παρούσα ιστορική στιγμή, ο τελικός καθορισμός αυτών των «ορίων» θα μπορούσε να αποτελέσει το «μαγικό κλειδί» για την επίλυση του Κυπριακού και την ανασυγκρότηση του κράτους. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η διαδικασία -ο καθορισμός των ορίων- θα έχει κάποιο κόστος: Κάποιοι πρόσφυγες θα επιστρέψουν στην γη και στις περιουσίες τους, κάποιοι άλλοι όχι.

Η παραπάνω λύση δεν αποτελεί «μονόδρομο» για την κοινωνία μας. Υπάρχει και η λύση της αποδοχής του «status quo». «Δεν μας ενδιαφέρει το βόρειο κομμάτι του νησιού και οι Τουρκοκύπριοι»... Μια απλή αλλά ταυτόχρονα ιστορική απόφαση... Όχι για τους πολιτικούς ιθύνοντες -κανένας πολιτικός δεν μπορεί να σηκώσει το πολιτικό βάρος αυτής της απόφασης- αλλά για ολόκληρη την κοινωνία. Μια απόφαση που θα ανοίξει τον δρόμο για την συνολική αναθεώρηση του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι...