Κύπρος: Γεωπολιτική ασπίδα για το μέλλον

Δεν είναι σχήμα λόγου ότι η Κύπρος ζει δραματικές στιγμές. Ούτε είναι υπερβολή αυτό που ο κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης είπε στο διάγγελμά του προς τον κυπριακό λαό στις 17 Μαρτίου: ότι, δηλαδή, πριν από τρεις περίπου εβδομάδες παρέλαβε μια χώρα υπό χρεοκοπία και σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Επομένως, η θέση ότι η κυπριακή πολιτική ηγεσία πρέπει να πάρει μεγάλες αποφάσεις και να απαντήσει σε σκληρά διλήμματα είναι απολύτως ορθή. Αποφάσεις που είτε θα οδηγήσουν τη χώρα σε ένα δύσκολο και επίπονο μονοπάτι επιβίωσης και ανάκαμψης είτε στον καιάδα μιας ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας.  

Οι αποφάσεις αυτές δεν θα έχουν μόνο οικονομικές επιπτώσεις. Είναι και γεωπολιτικής σημασίας. Θα καθορίσουν εάν η χώρα θα παραμείνει αγκυροβολημένη στο ευρωπαϊκό λιμάνι ή εάν θα το εγκαταλείψει μαζί με τα γεωπολιτικά πλεονεκτήματα που αυτό προσφέρει. Επομένως, τα διακυβεύματα είναι πολλαπλά και κρίσιμα.  

Ολες τις προηγούμενες ημέρες στην Κύπρο, αλλά και στην Ελλάδα, ακούστηκαν πολλά σε σχέση με την κατεύθυνση που πρέπει να πάρει η χώρα. Η ευφορία που δημιούργησε σε κάποιους το «όχι» της Κυπριακής Βουλής την προηγούμενη Τρίτη στο σχέδιο διάσωσης που κατέθεσε η κυπριακή κυβέρνηση διαλύθηκε νωρίς. Διότι αποδείχθηκε ότι όσοι ψήφισαν «όχι» δεν είχαν καμία ρεαλιστική εναλλακτική επιλογή. Αποδείχθηκε επίσης ότι τα εύκολα «όχι» μπορεί να οδηγήσουν σε επικίνδυνες περιπέτειες.

Είναι επομένως αναγκαίο η Κύπρος να θωρακιστεί όχι μόνο οικονομικά, αλλά και γεωπολιτικά. Αυτό μπορεί να το πετύχει μόνο μέσα από την ουσιαστική συμμετοχή της στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η προτεραιότητα λοιπόν είναι σαφής: η Κύπρος πρέπει να παραμείνει εντός ευρωζώνης. Γιατί;

Διότι η παραμονή στο ευρώ εξασφαλίζει την παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ). Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι, είτε εθελούσια είτε υποχρεωτική, αποχώρηση της Κύπρου από την ευρωζώνη θα σημαίνει, αναπόφευκτα, έξοδο της Κύπρου από την ΕΕ. Με άλλα λόγια, η εγκατάλειψη του ευρώ θα οδηγήσει μοιραία σε εγκατάλειψη της Ενωσης. Κι αυτό διότι η πολιτική πίεση που θα δημιουργηθεί θα είναι ανυπόφορη με αποτέλεσμα η έξοδος από το ευρωπαϊκό οικοδόμημα να είναι μονόδρομος. Η ΕΕ δεν λειτουργεί με όρους «α λα καρτ μενού». Ως κατ' εξοχήν πολιτικός οργανισμός, η Ενωση δεν μπορεί να ανεχτεί παραμονή μιας χώρας-μέλους που ενώ βρίσκεται στην ευρωζώνη επιλέγει, ή εκ της αποτυχίας της υποχρεώνεται, να θέσει εαυτόν εκτός ευρώ.  Επομένως, η παραμονή της Κύπρου εντός ΕΕ είναι άμεσα συναρτημένη με την παραμονή της στην ευρωζώνη.

Τα ωφελήματα από τη συμμετοχή της Κύπρου στην Ενωση και στην ευρωζώνη είναι πολλαπλά και έχουν διατυπωθεί κατ' επανάληψη. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο αποτελεί σήμερα την ισχυρότερη ασπίδα προστασίας της Κυπριακής Δημοκρατίας και το πιο δυνατό διαπραγματευτικό χαρτί έναντι της Τουρκίας. Είναι επίσης το πλαίσιο που μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνο ως καταλύτης επίλυσης του κυπριακού προβλήματος αλλά κυρίως ως εγγυητής μιας λειτουργικής και βιώσιμης λύσης η οποία θα ανατρέπει το διχοτομικό status quo. Το ευρωπαϊκό κεκτημένο εξασφαλίζει ότι ο συμβιβασμός που θα προκύψει, όσο επώδυνος κι αν είναι, θα μπορεί να εφαρμοστεί.   

Πέραν του κυπριακού προβλήματος όμως, μια μικρή χώρα όπως η Κύπρος εισπράττει σαφώς πολλαπλάσια πολιτικά ωφελήματα από τη συμμετοχή της στη νομισματική ένωση. Υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι είναι πολιτικά και οικονομικά υγιής. Στο σημερινό ασταθές και συνεχώς μεταβαλλόμενο διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον, ειδικά χώρες με το μέγεθος της Κύπρου, είναι άκρως σημαντικό να μπορούν να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και δημιουργίας συμμαχιών. Εάν βρίσκεσαι εκτός αρένας το αποτέλεσμα είναι η απομόνωση και η εσωστρέφεια. Και εάν, επιπλέον, αντιμετωπίζεις οξεία πολιτικά και οικονομικά προβλήματα, όπως η Κύπρος, το πιθανότερο είναι να παραμείνεις χωρίς καμία δικλίδα ασφαλείας και διαπραγματευτικά γυμνός. Ετσι, άλλοι θα αποφασίσουν για σένα, χωρίς εσένα.

Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι η συμμετοχή στον «πυρήνα» της ΕΕ εξασφαλίζει στην Κύπρο ένα μοναδικό περιφερειακό πλεονέκτημα και την καθιστά προνομιακό συνομιλητή των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Με άλλα λόγια, ο περιφερειακός ρόλος της Κύπρου έχει ενισχυθεί μετά την ένταξη στην Ενωση και στην ευρωζώνη. Ειδικά στην παρούσα συγκυρία, όπου τα θέματα ενέργειας είναι κυρίαρχα στην ατζέντα για την περιφερειακή ασφάλεια και συνεργασία, η Κύπρος μπορεί να αξιοποιήσει τον ρόλο της ως πλήρες μέλος της Ενωσης και να έχει κεντρική θέση στην ευρύτερη συζήτηση που γίνεται για το μέλλον της περιοχής.  

Είναι γεγονός ότι η ευρωπαϊκή στάση καθ' όλη τη διάρκεια της γενικότερης χρηματοπιστωτικής κρίσης αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων, μυωπική και αναποτελεσματική. Και όχι μόνο αυτό. Υπέσκαψε σοβαρά το ίδιο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και έθεσε σε ουσιαστικό κίνδυνο την ίδια την επιβίωσή του. Αυτό όμως είναι θέμα που αφορά συνολικά την Ενωση και τη συζήτηση που γίνεται για το ποια Ευρώπη θέλουμε. Σ' αυτή την καθοριστική συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης η Κύπρος μπορεί να έχει λόγο μόνο εάν συμμετέχει στην Ενωση ενεργά και ισότιμα.

Οι εξελίξεις στην Κύπρο κατέρριψαν, επίσης, και διάφορους μύθους που κατατρύχουν την κυπριακή πολιτική σκηνή.  Κατέδειξαν ότι ευφάνταστες προτάσεις περί σύμπηξης καυκάσιων ή ανατολικών συμμαχικών «τόξων» εκτός ΕΕ είναι αφελείς και εκτός πραγματικότητας. Οσοι επένδυσαν στη «ρωσική σωτηρία» διαψεύστηκαν. Το παραμύθι ότι υπάρχει ρεαλιστική και συμφέρουσα για την Κύπρο λύση εκτός των παραμέτρων της Ενωσης τέλειωσε. Η σχέση με τη Ρωσία είναι σημαντική και πρέπει να διατηρηθεί, ακόμη και να ενισχυθεί. Αλλά μέσα στο στρατηγικό πλαίσιο του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Κύπρου.

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει αυτή τη στιγμή, χωρίς υπερβολή, τον πιο ευρωπαϊστή πρόεδρο από το 2003 και μετά. Από την πρώτη στιγμή της εγκατάστασής της η νέα κυπριακή κυβέρνηση έδειξε καθαρά τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της και τη διάθεσή της να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον ευρωπαϊκό χαρακτήρα της Κύπρου. Η εξαγγελία του προέδρου Νίκου Αναστασιάδη για υποβολή αίτησης ένταξης στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη του ΝΑΤΟ είναι σαφής και χειροπιαστή απόδειξη ότι η Κύπρος θέλει να παραμείνει αγκυροβολημένη στο ευρωπαϊκό λιμάνι. Προς αυτή την κατεύθυνση προϋπόθεση είναι η εξυγίανση και η ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας, καθώς και η πραγματική αλληλεγγύη από τους ευρωπαίους εταίρους. Μια Κύπρος εντός Ενωσης εξυπηρετεί τόσο τα συμφέροντα της ίδιας όσο και της Ευρώπης. Μιας Ευρώπης που πρέπει να ξαναβρεί τον δρόμο για την ενοποίηση εγκαταλείποντας συμπεριφορές που οδηγούν στον κατακερματισμό και στον ευρωσκεπτικισμό.

Ο κ. Φίλιππος Σαββίδης είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος.  

ΒΗΜΑ