Πρότυπα δημόσια σχολεία

ΜΑΡΙΑ ΡΕΠΟΥΣΗ
Το πρώτο λάθος ήταν η κατάργηση των πρότυπων σχολείων το 1985 από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και η μετατροπή τους σε πειραματικά. Το λάθος αυτό ήταν διπλό.
Πρώτον διότι καταργούσε ένα καλό δημόσιο σχολείο. Ένα σχολείο που ανέβαζε τον πήχη της δημόσιας εκπαίδευσης στη χώρα μας. Που λειτουργούσε εναλλακτικά στην επιλογή της ακριβής ιδιωτικής εκπαίδευσης, προικισμένο συνήθως με κληροδοτήματα και ανάλογες υποδομές: βιβλιοθήκες ή γυμναστήρια. Με σημαντική σχολική κουλτούρα που χρειαζόταν αλλαγές στην κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού, αλλά όχι κατεδάφιση. Η κατάργηση των προτύπων στέρησε τη δημόσια εκπαίδευση από την καλή εκδοχή της και εδραίωσε την ταύτιση του καλού σχολείου με το ιδιωτικό και του κακού με το δημόσιο. Σε γενικές γραμμές. Για να μην είμαστε απόλυτοι.

Δεύτερον διότι το μετέτρεπε σε πειραματικό. Βάφτιζε πειραματικό ένα σχολείο που δεν μπορούσε από την ιστορία του, το εκπαιδευτικό του προσωπικό, τις υποδομές, το status του, να είναι πειραματικό. Το πειραματικό οφείλει να είναι ένα μέσο δημόσιο σχολείο, αντιπροσωπευτικό των υπολοίπων σχολείων της χώρας, για να δοκιμάζονται εκεί και να αξιολογούνται καινοτόμα προγράμματα, νέα αναλυτικά προγράμματα, νέα σχολικά βιβλία. Για να γίνονται παιδαγωγικές μελέτες και να βελτιώνονται οι γνώσεις μας για το πώς τα παιδιά μαθαίνουν και αισθάνονται καλύτερα στο σχολικό περιβάλλον. Για να υποδέχεται τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς για την αναγκαία παρακολούθηση του εκπαιδευτικού έργου και τις πρακτικές τους ασκήσεις. Σχολεία εργαστήρια για τη μελέτη της σχολικής αποτυχίας ή της σχολικής βίας ή και την περιθωριοποίηση ευάλωτων περιφερειακών ομάδων. Το πειραματικό δεν μπορεί να είναι πρότυπο σχολείο όπου οι εκπαιδευτικοί έχουν ειδικά προσόντα και τα παιδιά ειδικές δεξιότητες. Θα βγουν λάθος συμπεράσματα. Η εικόνα θα είναι λάθος. Θα αναιρεθεί στην πραγματικότητα ο λόγος για τον οποίο μια χώρα οφείλει να έχει πειραματικά σχολεία. Το πειραματικό δεν μπορεί επίσης να είναι μόνιμα πειραματικό. Για δύο κυρίως λόγους. Για να μη γίνεται καθεστώς ο πειραματικός χαρακτήρας, να μην αναστατώνεται μονίμως το ίδιο σχολείο. Ένα σύστημα περιτροπής με κριτήρια κοινωνικά και μαθησιακά θα ήταν η βέλτιστη λύση. Ένα σχολείο του Άγιου Παντελεήμονα με ένα σχολείο στη Γλυφάδα θα ήταν ενδεχομένως ένα καλό δίδυμο για να αξιολογήσουμε ένα νέο αναλυτικό πρόγραμμα, ένα νέο βιβλίο ή για να στείλουμε τους φοιτητές μας για πρακτική άσκηση.

Αποτέλεσμα της ρύθμισης του 1985 ήταν ότι το παλιό πρότυπο δεν ήταν πια ούτε πρότυπο αλλά ούτε και πειραματικό. Ακολουθώντας το γνωστό ελληνικό κανόνα της ισότητας προς τα κάτω μετατρεπόταν σταδιακά σε ένα δημόσιο σχολείο ειδικών προνομίων, όπως αυτό του μειωμένου ωραρίου των διδασκόντων. Στο τέλος της δεκαετίας του 2011 αυτό ήταν το κυρίαρχο διακριτικό της φυσιογνωμίας του.

Το δεύτερο λάθος ήταν η θεσμική κατοχύρωση του παράλογου με την ταύτιση πρότυπων-πειραματικών σχολείων και πάλι από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 2012. Εκεί μάλιστα το παράλογο έφανε στο απόγειό του με την επαναφορά των εξετάσεων για τους μαθητές και τις μαθήτριες. Το περιβάλλον της αριστείας αναβαθμιζόταν από το σύνολο των διατάξεων και έβγαινε ακόμα περισσότερο ενισχυμένο μέσα από τις εξετάσεις των μαθητών και μαθητριών. Αυτό το σχολείο δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να είναι πειραματικό παρά μόνον για το ίδιο.

Οφείλω όμως να πω ότι, αν εξαιρέσει κανείς αυτόν τον παραλογισμό, η θέσπιση των σχολείων αυτών υπήρξε αναζωογονητική για τη δημόσια εκπαίδευση. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για την επανίδρυση του πρότυπου σχολείου. Ειδικές διαδικασίες αξιολόγησης, όμιλοι, εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλα που δεν είναι της παρούσης έθεταν τη βάση για τη διαμόρφωση ενός πρότυπου περιβάλλοντος εκπαίδευσης που έχοντας τις πόρτες του ανοικτές στα υπόλοιπα δημόσια σχολεία μπορούσε να λειτουργεί ως φάρος και για τα άλλα. Το σύστημα επίσης μέσα από το οποίο ένα σχολείο μπορούσε να γίνει πρότυπο –πριν κατακρεουργηθεί από τη συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ/ΝΔ, τον Νοέμβριο του 2014– ήταν δημοκρατικό και καινοτόμο. Το σχολείο που ήθελε να γίνει πρότυπο έπρεπε να προσπαθήσει γι’ αυτό. Και έπρεπε να συμφωνήσει ο σύλλογος των διδασκόντων, οι εκπαιδευτικοί δηλ. που θα καλούνταν στη συνέχεια να κάνουν το σχολείο τους πρότυπο. Η τελική απόφαση ανήκε στην πολιτεία, αλλά η διαδικασία έβαζε στο παιχνίδι πολλούς παίχτες. Πολλά σχολεία μπήκαν στον κόπο αυτό και έθεσαν υποψηφιότητα. Ο στόχος της ένταξης στα πρότυπα σχολεία αναβάθμισε το εκπαιδευτικό έργο των σχολείων αυτών και ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα τα έκανε καλύτερα σχολεία.

Η επιτυχία του θεσμού του πρότυπου στην ουσία σχολείου ήρθε να επιβραβευθεί από την κοινωνία. Οι αιτήσεις για συμμετοχή στις εξετάσεις αυξήθηκαν κατακόρυφα και το κυριότερο ακούστηκαν επιτέλους καλές κουβέντες από παιδιά και γονείς. Οι κινήσεις αυτές θα ήταν ακόμη πιο μαζικές αν η πολιτεία είχε κρατήσει τις υποσχέσεις της απέναντι στα σχολεία αυτά προσφέροντας τα αντισταθμιστικά οφέλη που προέβλεπε ο νόμος. Δεν το έκανε και παρ’ όλα αυτά τα σχολεία αυτά όχι μόνον στάθηκαν αλλά και γίνονταν σταδιακά όλο και πιο πρότυπα για τα υπόλοιπα δημόσια σχολεία.

Η σημερινή πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας ετοιμάζεται να κάνει το τρίτο λάθος. Να καταργήσει τα πρότυπα ή να τα εξομοιώσει προς τα κάτω καταργώντας τις εξετάσεις. Να μην το κάνει. Να διορθώσει τα προηγούμενα λάθη. Πρώτον αποδεσμεύοντας τα πειραματικά σχολεία από τα πρότυπα. Ο νέος υπουργός ήδη το εντόπισε. Δεύτερον να επαναφέρει τη συλλογική δημοκρατική διαδικασία μέσα από την οποία ένα σχολείο αποφασίζει να ενταχθεί στη διαδικασία να γίνει πρότυπο. Όχι μόνον για λόγους δημοκρατίας αλλά και αποτελεσματικότητας. Δεν μπορεί ο σύλλογος των διδασκόντων που θα κληθεί να κάνει ένα σχολείο πρότυπο αφιερώνοντας ψυχή και χρόνο να μην έχει λόγο. Τρίτον να εφαρμόσει τον αρχικό νόμο για την ευθύνη της πολιτείας απέναντι στα πρότυπα. Αν θέλεις να έχεις πρότυπα σχολεία πρέπει και να τα φροντίζεις. Τέταρτο και τελευταίο. Να αξιοποιήσει τους ανθρώπους που τα έστησαν και τα αγάπησαν, την Διοικούσα Επιτροπή Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, ΔΕΠΠΣ στην εκπαιδευτικό αργκό, για να κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις στον αρχικό νόμο προκειμένου τα πρότυπα να ενισχύσουν τις ροές τους με τα υπόλοιπα δημόσια σχολεία και τελικά να πολλαπλασιαστούν. Στόχος μας πρέπει να είναι η μείωση της απόστασης προς τα πάνω. Όχι το αντίθετο.  

AV

Το Βατερλώ της αριστείας

Επιτέλους βρέθηκε ο άνθρωπος να θέσει το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων, να μιλήσει την καθαρή γλώσσα της αλήθειας. Είναι δε ευτύχημα, που τύχη αγαθή τον άνθρωπο αυτόν τον έφερε να κρατά την κατάλληλη στιγμή τα ηνία της πιο ευαίσθητης περιοχής του δημόσιου βίου μας, της παιδείας.

Ηταν κοινό μυστικό τόσες δεκαετίες τώρα, πως το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα πάσχει από το σύνδρομο της αριστείας. Δάσκαλοι, καθηγητές, μαθητές και φοιτητές επιδιώκοντας την αριστεία σε όλους τους τομείς δημιουργούσαν ένα φράγμα γύρω από την εκπαιδευτική διαδικασία και την εμπόδιζαν να ανθίσει. Οι δαιμόνιες αυτές κάστες των αρίστων -ας μου επιτραπεί να χρησιμοποιήσω αυτήν τη λέξη- απέκλειαν την εκπαίδευση από τα γνήσια αισθήματα του ελληνικού λαού και έχοντας στην κατοχή τους τα φοβερά εργαλεία της γνώσης καταπίεζαν την κοινωνία με τον χειρότερο δυνατό τρόπο.

Η αντικοινωνική αντίληψη περί αριστείας δηλητηρίαζε όλους τους κοινωνικούς ιστούς, την πολιτική, την οικονομία, τα γράμματα και τις τέχνες, ακόμη και τη συμπεριφορά των οδηγών απέναντι στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, τις επιδόσεις στη συζυγική κλίνη, δημιουργώντας το αίσθημα του περιθωρίου σε όσους αισθάνονταν αποκλεισμένοι από τον φρικαλέο αγώνα της αριστείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της απόλυτης κυριαρχίας της αριστείας στην ελληνική κοινωνία είναι η σύνθεση του κοινοβουλίου το οποίο αποτελείται από τους άριστους όλων των τομέων, από την ιατρική, όπως ο κ. Μισελογιαννάτσης, τη δημοσιογραφία όπως ο κ. Κουίκ, την πατριωτική αριστεία, όπως η κ. Μακρή, και την αριστεία στην ανάγνωση αποτελεσμάτων ψηφοφορίας όπως ο κ. Τζαμτζής, ο οποίος δυστυχώς δεν εξελέγη.

Επειδή δε πιστεύω πως τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας εμφανίζονται αδρότερα στις ακραίες της στιγμές να μην παραλείψω τον διαγωνισμό αριστείας που διεξάγεται στα διάφορα πολιτιστικά κέντρα της επικρατείας όπου κυριαρχεί η νοοτροπία του «πρώτο τραπέζι πίστα». Ομως από ό,τι διάβασα σε συνέντευξη του κ. υπουργού Μπαλτά στην «Αυγή της Κυριακής» και αυτό το ζήτημα σκοπεύει να το αντιμετωπίσει. Διότι λέει ότι «ένας αριστερός δάσκαλος θέλει να ενώσει τα πίσω με τα μπρος θρανία», θέση άκρως μεταρρυθμιστική που απαιτεί προσεκτικές κινήσεις για να αποφευχθούν περιττές προστριβές. Ελπίζουμε δε να προεκταθεί και στα νυχτερινά κέντρα για να καταργηθεί η τυραννία του «πρώτου τραπεζιού».

Το ζητούμενο είναι η αποκατάσταση της αριστείας. Η εκπαίδευση είναι το Βατερλώ της ελληνικής κοινωνίας. Εχοντας ισοπεδώσει την αριστεία εδώ και κάτι δεκαετίες, έχοντας μετατρέψει την αριστεία σε τεχνικό ζήτημα, αδικεί κατάφωρα τους ασθενέστερους, αφού διά της αριστείας το παιδί του αγρότη μπορούσε να γίνει γιατρός. Στην εκπαίδευση σήμερα μαθαίνει το παιδί πως για να πετύχει του χρειάζεται η λεγόμενη αρπαχτή. Πρέπει να πάσχεις από προχωρημένο κοινωνικό καταρράκτη για να λες ότι από όλη αυτή τη δυστυχία που ακούει στο όνομα «ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα» το πρόβλημα είναι η αριστεία και όχι η αναγόρευση της μετριότητας σε κοινωνικό αγαθό, όπως έγινε ως σήμερα.

Δεν ξέρω αν ο κ. Μπαλτάς αυτό το περί «κατάργησης της αριστείας» το πέταξε pour epater les bourgeois. Πώς όμως χωρίς το αίσθημα της αριστείας θα συνεχίσει ο κ. Κουράκης να γράφει την ερωτική του ποίηση;

Kathimerini

Έντυπη