Σκέψεις πάνω στο άρθρο του Ναυάρχου James Stavridis για την Τουρκία

Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*

Στις 18 Ιουλίου, το Foreign Policy δημοσίευσε κείμενο του εν αποστρατεία αμερικανού Ναυάρχου James Stavridis, πρώην διοικητού των συμμαχικών δυνάμεων Ευρώπης (SACEUR) και πρύτανη σήμερα του διεθνούς φήμης σχολής του διεθνούς δικαίου και διπλωματίας Fletcher στο πανεπιστήμιο Tufts. Οι ικανότητες του Ναυάρχου είναι γνωστές όχι μόνο στα επιχειρησιακά θέματα αλλά και στο τομέα των διεθνών σχέσεων και στην υλοποίηση της αμυντικής διπλωματίας. Ο τίτλος του πρόσφατου άρθρου του Ναυάρχου είναι: “Turkey and NATO: What comes next is messy”. 

Γραμμένο μόνο δύο ημέρες μετά την εκδήλωση και καταστολή της απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία εκφράζει με τον πλέον εμφατικό τρόπο τις αμερικανικές (και νατοϊκές) ανησυχίες για τις επιπτώσεις των δραματικών εξελίξεων.

Ως πρώην διοικητής του SHAPE εστιάζει τις ανησυχίες του στη μείωση της ικανότητας των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων να συνεισφέρουν στα πολλαπλά καθήκοντα και αποστολές της Συμμαχίας. Επίσης επισημαίνει το κίνδυνο της μείωσης της μαχητικής ισχύος του τουρκικού στρατεύματος ως αποτέλεσμα της εσωστρέφειας, των διώξεων και της γενικότερης αναταραχής. Η πρώτιστη όμως ανησυχία του Ναυάρχου (και της αμερικανικής κυβερνήσεως) είναι η τύχη της στρατηγικής σημασίας αεροπορικής βάσης του Incirlik στη νοτιανατολική Τουρκία. Πολλά δημοσιεύματα στο ξένο τύπο αναφέρονται σε έναν ύποπτο ανταγωνισμό για τον έλεγχο της βάσεως τις κρίσιμες ώρες του πραξικοπήματος αλλά και σε μια ύποπτη και εκβιαστική εν συνεχεία συμπεριφορά της Άγκυρας προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Λίαν πιθανή, καίτοι επισήμως δεν επιβεβαιώνεται, είναι και η ύπαρξη αμερικανικών τακτικών πυρηνικών όπλων στη βάση, γεγονός που αυξάνει ακόμη περισσότερο τη σημασία της.

Ορθά και ρεαλιστικά ο James Stavridis προτείνει τέσσερα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει η αμερικανική εξωτερική πολιτική σε συνδυασμό με την αμυντική διπλωματία. Ο αντικειμενικός στόχος αυτών των κινήσεων (που δεν αναφέρεται) είναι η διατήρηση επαφών σε κάθε επίπεδο με τους Τούρκους αξιωματούχος ώστε να αποφευχθεί η υιοθέτηση μιας ακραίας αυτόνομης τουρκικής πολιτικής μη συμβατής με τα αμερικανικά συμφέροντα. Η προτεινόμενη «συνταγή» είμαι γνωστή και προβλέπει την παροχή υποστήριξης σε πληθώρα θεμάτων προς την Άγκυρα με συνεχείς νουθεσίες για αυτοσυγκράτηση και μετριοπάθεια αλλά και στενή παρακολούθηση. Προβλέπει ακόμη και αυξανόμενη ανταλλαγή πληροφοριών με τις τουρκικές αρχές για την αντιμετώπιση των κουρδικών ακραίων τρομοκρατικών οργανώσεων. Παράλληλα όμως επισημαίνει και την αξιέπαινο συνεισφορά των κουρδικών οργανώσεων για την αντιμετώπιση του ISIS. Δύσκολα οι δύο τελευταίες προσεγγίσεις θα μπορέσουν να ευοδωθούν και στο μέλλον, αργά ή γρήγορα, οι ΗΠΑ θα αναγκαστούν να επιλέξουν προς ποια πλευρά θα ρίξουν το βάρος τους. Συγχρόνως ο Ναύαρχος εκτιμά αναγκαία και την εμπλοκή του ΝΑΤΟ μέσω της ενίσχυσης της Διοίκησης Χερσαίων Συμμαχικών Δυνάμεων που εδρεύει στη Σμύρνη.

Εξυπακούεται ότι ο James Stavridis συγχαίρει την τουρκική κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της απόπειρας πραξικοπήματος και συνιστά προσοχή, μετριοπάθεια και αυτοσυγκράτηση στις ενέργειες που έπονται. Τονίζει τη στρατηγική θέση της χώρας, το ρόλο της στο ΝΑΤΟ, τη σημασία της για την αντιμετώπιση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας και την εξεύρεση λύσεως στο πρόβλημα της Συρίας αλλά και την προσφορά της στη σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου. Προχωράει ακόμη περισσότερο καθιστάμενος υπέρμαχος της τουρκικής συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια εμφανή προσπάθεια να διατηρήσει την Άγκυρα σταθερά προσανατολισμένη στη Δύση υπό το φόβο μιας πιθανής απομόνωσης της λόγω των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Παρά τις όποιες αρχικές αντιδράσεις το κείμενο αυτό δημιουργεί στον Έλληνα ή Ευρωπαίο αναγνώστη με μια δεύτερη ανάγνωση διαφαίνεται η αγωνία του Ναυάρχου για τη μελλοντική πορεία της Άγκυρας. Είναι αδιανόητο ο έμπειρος αξιωματούχος να μην αντιλαμβάνεται τη σταδιακή αυτονόμηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και την προσπάθεια της να καταστεί μια περιφερειακή ηγετική δύναμη στην περιοχή επικεφαλής μάλιστα του σουνιτικού χώρου. Πιθανόν μάλιστα να εκτιμά ότι η επιλογή αυτή της Άγκυρας αποτελεί ένα δρόμο χωρίς επιστροφή για γεωπολιτικούς, δημογραφικούς και ιστορικούς λόγους. Ορθά όμως ως πρύτανης φημισμένης σχολής διεθνών σχέσεων προκρίνει και συμβουλεύει (δημοσίως) την κυβέρνηση της χώρας του για ένταση των επαφών και μιας «επιθετικής» διπλωματίας κατανόησης και συμπαράστασης(«καρώτο»). Ελπίζω όμως ότι με την προηγούμενη ιδιότητα του να διατυπώνει (στο παρασκήνιο) και τρόπους αντιμετώπισης («μαστίγιο») της ενδεχομένης και αναπόφευκτης, κατά τη γνώμη μου, εκδήλωσης των τουρκικών ηγεμονικών φιλοδοξιών.

Κύριε Ναύαρχε, καλή επιτυχία στα καθήκοντα σας από ένα πρώην υφιστάμενο σας στο SHAPE και συνεργάτη σας στο NAMFI.

Το κείμενο του James Stavridis:  http://foreignpolicy.com/2016/07/18/turkey-and-nato-what-comes-next-is-messy-coup-erdogan-incirlik-air-base-nuclear-weapons/

* Ο κ. Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι Υποστράτηγος (εα).
- Πτυχιούχος τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου
- Μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
- Διευθυντής Μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ)
- Συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)
- Διαλέκτης και συνεργάτης στη Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ)
rafaelmarippo@yahoo.gr

 http://www.liberal.gr/arthro/67151/apopsi/arthra/skepseis-pano-sto-arthro-tou-nauarchou-James-Stavridis-gia-tin-tourkia.html