Τουρκία, ένας παρά λίγο ισχυρός παίκτης

Απόστολος Αποστολόπουλος

Ο Πούτιν, ο Τραμπ και ο Ερντογάν είναι οι τρεις μεγάλες βεντέτες αυτή την στιγμή στον Κόσμο. Ο Πούτιν, μάλιστα, είναι, σε ισοψηφία με τον Στάλιν και μετά τον Γκαγκάριν, ο δημοφιλέστερος πολιτικός στη Ρωσία. Από τους τρεις ο Ερντογάν είναι ο πιο αμφιλεγόμενος, ο πιο αδύναμος, ο μόνος που δεν διαθέτει πραγματική ισχύ αλλά παίζει με τη συγκυρία και τα ποικίλα, αντικρουόμενα, συμφέροντα των ισχυρών που είναι βαθιά χωμένοι στο «Μεγάλο Παιχνίδι» κυριαρχίας στο ευρύτατo αλλά ενιαίο μέτωπο «Μεσόγειος, Μ. Ανατολή, Βαλκάνια, Ευρώπη, Ρωσία».

 Ο Ερντογάν θυμίζει όντως Σουλτάνο. Εκείνους τους Σουλτάνους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που κατάφερναν να ισορροπούν τα ανταγωνιστικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής,  Γαλλία, Αγγλία κλπ, διατηρώντας μια σχετική ισχύ κατά μίμηση των Βυζαντινών της παρακμής. Η Τουρκία δίνει την εντύπωση ισχύος επειδή ο ηγέτης της, ο Ερντογάν, έχει ξεχωριστές πολιτικές και διπλωματικές ικανότητες, ξέρει τι αξίζει η θέση της χώρας του, ξέρει τα συμφέροντα των άλλων παικτών και ελίσσεται. Η Τουρκία είναι σήμερα ένας «παρά λίγο» ισχυρός παίκτης. Θα μείνει με τον καϋμό ότι δεν τον άφησαν να μεγαλώσει. Η Τουρκία δεν είναι παράσιτο, δεν ζει σε βάρος άλλου αλλά παραμένει ένας εξαρτώμενος παίκτης. 

       Πρόσφατες (αμερικανικές) μετρήσεις κατατάσσουν τον τουρκικό Στρατό όγδοο στην Κόσμο, υποτίθεται σε ισχύ. Οι μετρήσεις αυτές, όμως, υπολογίζουν ποσοτικά ανθρώπους και υλικό (αεροπλάνα, πλοία κλπ) αλλά δεν μετράνε την εκπαίδευση, γνώσεις και δεξιότητες, ούτε το πολιτικό/  κοινωνικό περιβάλλον και δεν προσμετρούν το «ηθικό» του στρατεύματος, τη θέλησή του για μάχη. Το γεγονός ότι οι Κούρδοι της Τουρκίας του ΡΚΚ ύστερα από 20 χρόνια αντάρτικου αντί να συντριβούν αναβαθμίζονται σε σχεδόν κανονικό στρατό  αποκαλύπτει οργανικές αδυναμίες των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων που δεν οφείλονται  στις τελευταίες εκκαθαρίσεις με αφορμή το πραξικόπημα.

       Ο Ερντογάν αποδείχθηκε ικανός σε μεταστροφές και τακτικούς ελιγμούς αλλά κοντόθωρος σε στρατηγικές επιλογές. Νόμιζε ότι επειδή οι ΗΠΑ υποστήριζαν τους τζιχαντιστές εναντίον του Άσαντ, αυτός καβάλα στο άλογο του ισλαμισμού θα έλαμπε, κυρίαρχος στον αραβικό Κόσμο όπως και στο εσωτερικό της Τουρκίας. Αναγκάστηκε να ανακρούσει πρύμνα για να μη διχάσει τη χώρα και να μην θεωρηθεί τρομοκράτης διεθνώς. Δεν μπορεί πχ να συμμαχεί με τη Ρωσία και να εμφανίζεται ταυτόχρονα ως άγγελος τροπαιοφόρος του Ισλάμ. Έτσι, όμως, το Ισλάμ έπαψε να είναι σύμβολο απελευθέρωσης και έγινε ευτελές εργαλείο πολιτικής. Αρκεί μια ατυχία στα πεδία των μαχών ή/και μια αναποδιά στην Οικονομία ώστε από Σουλτάνος να γίνει αποδιοπομπαίος τράγος. Ακόμα και γι’ αυτούς που του στάθηκαν στο πραξικόπημα.

       Το καίριο ζήτημα είναι ότι ΗΠΑ και Ρωσία είναι μεν σκληροί αντίπαλοι αλλά δεν επιτρέπουν ενίσχυση της Τουρκίας για να ζημιώσουν η μια την άλλη. Όχι επειδή, όπως λένε οι  πολιτικοί και διπλωματικοί μας αστέρες, ο Ερντογάν είναι εκβιαστής και διάφορα άλλα κακά και ανήθικα. Αλλά αντιθέτως επειδή αναγνωρίζουν σ’ αυτόν ένα ικανό πολιτικό, το ίδιο αδίστακτο με αυτούς. Τους το απόδειξε ότι είναι από την ίδια πάστα, υποκριτής και κυνικός, όταν αυτοί τον υποδέχθηκαν ως σπουδαίο «Ευρωπαίο πολιτικό» (το θυμόμαστε;) και αυτός με την πρώτη ευκαιρία κυριολεκτικά τους άφησε στα κρύα του λουτρού. Ένα τέτοιο ηγέτη ποτέ, φυσικά, οι Δυτικοί δεν τον είδαν με καλό μάτι. Ούτε, όμως, οι Ρώσοι αγάπησαν τέτοιες προσωπικότητες, τον Τίτο, τον Τσέχο Ντούμπσεκ, τον Πολωνό Γκομούλκα.

       Στην Ελλάδα οι ελίτ, (ο πολιτικός κόσμος, το διπλωματικό Σώμα, οι θεσμικοί και ανεξάρτητοι διανοούμενοι) έχουν απεμπολήσει τον ρόλο τους ως ηγεσία της χώρας, από την εποχή Σημίτη τουλάχιστον.  Όλοι τους, υποτίθεται διαμορφωτές της Κοινής Γνώμης, διαλαλούν προς εσωτερική χρήση και κατανάλωση, ότι η Δύση πάσχει από μυωπία επειδή υποστηρίζει την Τουρκία ως φράχτη της Ρωσίας. Λες και Άγγλοι κι Αμερικάνοι περίμεναν να μάθουν το συμφέρον τους από αυτούς τους επαρχιώτες. Είναι τόσο μύωπες, στην καλή περίπτωση, ώστε δεν αντιλαμβάνονται καν ότι και η Ρωσία προσεγγίζει την Τουρκία (όπως τώρα) για τους ίδιους ακριβώς λόγους: θεωρώντας την Άγκυρα, από την εποχή του Λένιν, ως ασπίδα έναντι της Δύσης. Ούτε η Δεξιά ούτε η Αριστερά στην Ελλάδα το κατάλαβαν ποτέ αυτό το στοιχειώδες. Το επιχείρημα της ίδιας ελίτ ότι ο Ερντογάν δεν σέβεται τις Αρχές και Αξίες του Δυτικού Κόσμου και γι’ αυτό θα έπρεπε οι ευρωπαϊκές ηγεσίες να τον τιμωρήσουν, διαβεβαιώνει απλώς τους ξένους ότι μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι αφού οι εν Αθήναις ιθύνοντες αποκοιμίζουν τον κόσμο (ή προσπαθούν…) λέγοντας γλυκά παραμύθια για μικρά παιδιά.