Η Αϊτή θύμα της αποικιοκρατίας

Η κατάρα που έχει πέσει πάνω στη χώρα δεν είναι θρησκευτική αλλά οικονομική, και θύτης είναι η Γαλλία

Πού βρίσκεται το σεισμικό ρήγμα της Αϊτής; Από γεωλογικής απόψεως ανάμεσα στις δύο τεκτονικές πλάκες: εκείνη της Καραϊβικής και εκείνη της Βόρειας Αμερικής. Για κάποιους άλλους ο σεισμός απέδειξε την «οργή του Θεού». Ο αμερικανός ευαγγελικός Πατ Ρόμπερτσον υποστήριξε πως το χτύπημα του Εγκέλαδου είναι «το αντίτιμο που πληρώνει η Αϊτή για τη συμφωνία βουντού που έκανε με τον Σατανά από την ίδρυσή της ως κράτους». Οι πιο λογικές φωνές ισχυρίζονται, με τη σειρά τους, πως οι συνεχείς δικτατορίες στέρησαν στη χώρα μια σειρά από σημαντικά αναπτυξιακά έργα, καθιστώντας την επιρρεπή στις φυσικές καταστροφές.

Ωστόσο για πολλούς κατοίκους της Αϊτής η ρίζα του κακού βρίσκεται στην αποικιοκρατία, ένα καθεστώς που ταλάνισε τη χώρα πάνω από 200 χρόνια. Υπό την έννοια αυτή, το σεισμικό ρήγμα εκτείνεται ως τη Γαλλία του 18ου αιώνα, τότε που η Αϊτή αποτελούσε το πετράδι του γαλλικού στέμματος, το Μαργαριτάρι της Καραϊβικής, καθώς και τον, τότε, μεγαλύτερο εξαγωγέα ζάχαρηςστον κόσμο.

Ακόμη και με καθαρά σκληρούς, αποικιοκρατικούς όρους, οι συνθήκες μεταχείρισης των αϊτινών σκλάβων στις φυτείες του νησιού ήταν αποτρόπαιες. Οι σκλάβοι πέθαιναν τόσο γρήγορα από τις κακουχίες, που η Γαλλία ήταν αναγκασμένη, πολλές φορές, να κάνει εισαγωγές 50.000 σκλάβων, σε ετήσια βάση, προκειμένου να διατηρήσει τα κέρδη της στο ίδιο υψηλό επίπεδο.

Εμπνεόμενοι από τις αξίες της Γαλλικής Επανάστασης, το 1791 οι αϊτινοί σκλάβοι εξεγέρθηκαν υπό την ηγεσία του εξεγερμένου σκλάβου Τουσέν Λουβερτίρ. Ο πόλεμος που ακολούθησε βρήκε τον στρατό του Ναπολέοντα ηττημένο και την Αϊτή, το 1804, να κηρύττει την ανεξαρτησία της.

Τώρα που ένας ολόκληρος λαός αγωνίζεται να σηκωθεί μέσα από τα συντρίμμια που άφησε πίσω του ο σεισμός, αξίζει να θυμηθούμε πως η χώρα αυτή, η μοναδική στον κόσμο που κατάφερε να κερδίσει την ανεξαρτησία της από μια εξέγερση σκλάβων, είναι το πρώτο ανεξάρτητο κράτος μαύρων κατοίκων στην ιστορία και η δεύτερη παλιότερη δημοκρατία στο δυτικό ημισφαίριο. Η Δημοκρατία της Αϊτής θεμελιώθηκε από ανθρώπους η ελευθερία των οποίων είχε κλαπεί και συνιστά ένα έξοχο παράδειγμα ανθρώπινης προσαρμοστικότητας.

Το 1825 η Αϊτή εξαναγκάστηκε να εξαγοράσει την ανεξαρτησία της πληρώνοντας στη Γαλλία πολεμικές αποζημιώσεις ύψους 150 εκατ. φράγκων εκείνης της εποχής, ποσό που κατόπιν μειώθηκε στα 90 εκατ. φράγκα. Η γαλλική κυβέρνηση ανάγκασε την πρώην αποικία της για τα επόμενα 122 χρόνια, δηλαδή ως το 1947, να πληρώνει ετήσια αποζημίωση για τα χαμένα κέρδη των γάλλων δουλεμπόρων. Και επειδή η Αϊτή δεν διέθετε αυτό το εξωφρενικό ποσό, αναγκάστηκε να το δανειστεί από αμερικανικές, γαλλικές και γερμανικές τράπεζες.

Εναι προφανές: η Αϊτή γεννήθηκε χρεοκοπημένη. Ως το 1900 το 80% του εθνικού προϋπολογισμού της χώρας πήγαινε στην αποπληρωμή των χρεών της απέναντι στην αποικιοκρατική Γαλλία. Ολα εκείνα τα χρήματα που προορίζονταν για τη θεμελίωση μιας οικονομίας πάνω σε γερές βάσεις, κατευθύνονταν στις τσέπες των ξένων τραπεζιτών. Το 1947, οπότε ολοκληρώθηκε η αποπληρωμή των τόκων, η αϊτινή οικονομία βρισκόταν σε κακά χάλια, η γη είχε αποψιλωθεί, ο πληθυσμός ζούσε στο όριο της φτώχειας, ενώ η κατάσταση στη χώρα, πολιτικά και κοινωνικά, ήταν ασταθής. Και όμως, παρά τον καταστροφικό σεισμό που ενέσκηψε πριν από λίγες ημέρες, η Γαλλία δεν δείχνει διατεθειμένη να τιμήσει το ηθικό της χρέος απέναντι στην Αϊτή. Ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Μπερνάρ Κουσνέρσυγκάλεσε εκτάκτως ένα συνέδριο «ανοικοδόμησης και ανάπτυξης». «Είναι μια ευκαιρία να ξορκίσουμε μια και καλή την κατάρα που δείχνει να έχει πέσειεδώ και πολλά χρόνιαπάνω στην Αϊτή» τόνισε με τη σειρά του ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί. Μια δήλωση που μοιάζει επικίνδυνα με εκείνο το προσβλητικό σχόλιο του ευαγγελικού Ρόμπερτσον πως «οι Αϊτινοί έκαναν συμφωνία με τον Διάβολοπροκειμένου να απαλλαγούν από τον ζυγό του Ναπολέοντα».

Ωστόσο η κατάρα που έχει πέσει πάνω στην Αϊτή δεν είναι θρησκευτικής, αλλά οικονομικής φύσεως, και ο θύτης είναι η ίδια η Γαλλία. Το θύμα δεν χρειάζεται άλλα παρηγορητικά λόγια ή μερικά ακόμη συνέδρια. Εχει άμεση ανάγκη από χρήματα. Μέχρι στιγμής ακόμη και οι επίσημες δωρεές της Βρετανίας είναι διπλάσιες αυτών της Γαλλίας.

Η παγκόσμια κληρονομιά της αποικιοκρατίας είναι οδυνηρή, αλλά σε ελάχιστες περιπτώσεις υπάρχει τόσο έντονη σχέση ανάμεσα στα αμαρτήματα του παρελθόντος και στη δυστυχία του παρόντος. Και η Αϊτή είναι μια τέτοια περίπτωση. Αν η Γαλλία αναγνωρίσει πως οι σημερινές καταστροφικές εικόνες στην Αϊτή είναι, εν μέρει, αποτέλεσμα της ίδιας της ιστορίας, και όχι απλώς απότοκο μιας τυφλής ειμαρμένης, τότε θα έχει κάνει το πρώτο βήμα ώστε να επουλώσει κάποιες από τις ανοιχτές πληγές της χώρας.

ΒΗΜΑ