Όχι στην Ευρώπη των εκβιαστών

Γεώργιος Δουδούμης

Από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης (1957) μέχρι πρόσφατα διακηρύξεις με κάθε λογής καλές προθέσεις είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα ευφορίας για τα πλεονεκτήματα που συνόδευαν τη φιλόδοξη προσπάθεια κοινής πορείας των ευρωπαϊκών λαών, μακριά από πολέμους και φτώχεια. Πολιτικοί όρκοι αιώνιας πίστης και αλληλεγγύης είχαν αποτελέσει το υπόβαθρο πάνω στο οποίο κτίστηκε το «ευρωπαϊκό σπίτι» που θα ζούσαν οι Ευρωπαίοι σαν μια «ευρωπαϊκή οικογένεια». Ο προσανατολισμός ήταν σαφής και αφορούσε δημιουργία οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας, που θα αναδείκνυε την Ευρώπη σε ισχυρή οικονομική δύναμη και μέσω αυτής σε αντίστοιχη πολιτική δύναμη στον παγκόσμιο στίβο. Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στον σχηματισμό μιας μεγάλης ενιαίας αγοράς χωρίς εμπορικούς περιορισμούς, η κατάργηση των οποίων ευνόησε το ενδοκοινοτικό εμπόριο, από το οποίο επωφελήθηκαν περισσότερο οι χώρες μεταξύ των εταίρων που διέθεταν γερή παραγωγική βάση. Ήδη το 1970 η ΕΟΚ των 6 ήταν κορυφαία εμπορική δύναμη στον κόσμο συγκρινόμενη με τις τότε μεγάλες οικονομικές δυνάμεις ΗΠΑ, Μεγ. Βρεταννία και Ιαπωνία.

Όσον αφορά την Ελλάδα, η τότε πολιτική ηγεσία της έδειξε να θαμπώθηκε από τη δυναμική εκκίνηση της ΕΟΚ και παραβλέποντας τις οικονομικές αδυναμίες της χώρας θεώρησε αναγκαία την ταχύτερη δυνατή ένταξή της. Έτσι υπογράφηκε το 1961 η Συμφωνία των Αθηνών και η Ελλάς εντάχθηκε τελικά ως δέκατο μέλος στην ΕΟΚ το 1981, αφού είχε προηγηθεί το 1973 η πρώτη διεύρυνση με τις Δανία, Ιρλανδία και Μεγ. Βρεταννία.

Οι ρίζες του σημερινού δράματος βρίσκονται στην τότε ασύνετη βιασύνη να γίνουμε μέλος μιας οικονομικής Κοινότητας με υποχρεώσεις ασύμφορες για το οικονομικό μας μέλλον. Μια χώρα χωρίς εδαφική σύνδεση με τις υπόλοιπες χώρες-μέλη, με πληθυσμό μικρό και απασχολούμενο κυρίως στη γεωργία, όπου η οικονομική απόδοση είναι πολύ μικρότερη απ’ ότι στη βιομηχανία και στις υπηρεσίες όπως συνέβαινε με τις υπόλοιπες χώρες-μέλη, με τεχνολογική καθυστέρηση, με πολύ περιορισμένο ειδικευμένο εργατικό δυναμικό, με έλλειψη δυνατότητας μετασχηματισμού παραγωγής, με έλλειψη ιδίων κεφαλαίων, με παραγωγικές αδυναμίες που οδήγησαν σε μετανάστευση ένα υγιές, δυναμικό τμήμα του ελληνικού πληθυσμού και με εμφανείς δημοσιονομικές αδυναμίες από τότε, η Ελλάς, βιάστηκε να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας χωρίς τις απαραίτητες βασικές προϋποθέσεις, αλλά και χωρίς κάποια προετοιμασία προσαρμογής.

            Σήμερα το εγχείρημα των 6 εταίρων, που σε 50 χρόνια έγιναν 27, ναυαγεί και όλα δείχνουν ότι το «ευρωπαϊκό σπίτι», το οποίο εμφανίζεται μίζερο και κακοκατασκευασμένο ακόμη και στα μάτια των ίδιων των κατασκευαστών του, πρόκειται να κατεδαφιστεί. Ήδη τον περασμένο Δεκέμβριο το διαβόητο δίδυμο «Μερκοζί», λόγω της ορατής πια απειλής για τον σκληρό πυρήνα της Ευρ. Ένωσης, μίλησε για την ανάγκη επανίδρυσής της.

            Στην απλή ερώτηση τί πήγε στραβά και απέτυχε η φιλόδοξη προσπάθεια, στην οποία επενδύθηκαν τόση φαιά ουσία, εργατοώρες αλλά και χρήμα, η απάντηση είναι εξίσου απλή. Ό, τι έγινε, έγινε υστερόβουλα και όχι με καρδιά και ψυχή. Οι εταίροι δεν ένοιωσαν ποτέ ως μέλη μιας οικογένειας και κύριο μέλημα του καθενός ήταν  να εξασφαλίσουν μεγάλα κομμάτια της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας πίττας.  Ό, τι έγινε, έγινε με κίνητρο την ανταγωνιστικότητα, το κέρδος, τον μεγαλύτερο πλούτο, την υλική υπερεπάρκεια, την υπερκατανάλωση και όλα αυτά με ψυχρές τεχνοκρατικές οδηγίες, μακριά από λογική και συναισθήματα, χωρίς αγάπη και αλληλεγγύη, χωρίς ειλικρίνεια και πάντα στο βωμό των επί μέρους συμφερόντων εταίρων που δεν αγαπούσαν αλλήλους.

Αναλύοντας πώς έφθασε η Ελλάδα στο σημερινό οικονομικό χάλι δεν πρέπει να αφήσουμε χωρίς υπογράμμιση, ότι η οικονομική μας αποτυχία έγινε μεγαλύτερη λόγω της πολλαπλής αποτυχίας της παρηκμασμένης κοινωνίας μας με την πολυνομία, τη διαφθορά, την ατιμωρησία και όλα τα σχετικά που όλοι γνωρίζουμε, διότι μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον εξελιχθήκαμε (δεν γράφεται αναπτυχθήκαμε διότι η ανάπτυξη έχει θετικό πρόσημο). Εξελιχθήκαμε αρνητικά.

Το 1986 η ΕΟΚ διευρύνθηκε με την Ισπανία και την Πορτογαλία και το 1995 ακολούθησαν οι εντάξεις της Αυστρίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας στην αποκαλούμενη από το Νοέμβριο 1993 Ευρ. Ένωση. Το 2004 εντάχθηκαν η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Εσθονία, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Κύπρος και η Μάλτα. Αυτή η μεγάλη διεύρυνση προς Ανατολάς συμπληρώθηκε το 2007 με τις εντάξεις της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας, ενώ εν μέσω της τρικυμίας που ζούσε ήδη η Ευρωζώνη αποφασίστηκε τον Δεκέμβριο 2011 να ενταχθεί στην ΕΕ τον Ιούλιο 2013 και η Κροατία. Η διεύρυνση του 2004 μαζί με το συμπλήρωμά της του 2007 ήταν ιδιαίτερης σημασίας και αποδείχθηκε καθοριστική για την μετέπειτα στραβή πορεία της ΕΕ. Οι λόγοι ήταν ο μεγάλος αριθμός των χωρών (10+2), ο μεγάλος πληθυσμός τους και η γεωγραφική επέκταση της ΕΕ σε άγνωστα για τις Βρυξέλλες νερά, αλλά η πιο σημαντική ιδιαιτερότητα ήταν το γεγονός ότι επρόκειτο, με εξαίρεση το νησιωτικό δίδυμο Κύπρου και Μάλτας, για χώρες του τέως Ανατολικού Μπλοκ, με οικονομία και θεσμούς διαφορετικούς, άρα με έντονο πρόβλημα προσαρμογής στα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα.

Όλα αυτά τα χρόνια που μετέβαλαν την Ε.Ο.Κ. των 6 στη σημερινή ΕΕ των 27 δημιουργήθηκαν διαφοροποιήσεις. Στη Συνθήκη Schengen δεν υπάγονται όλοι. Στην Ευρωζώνη επίσης δεν υπάγονται όλοι. Στο Δημοσιονομικό Σύμφωνο, το οποίο πρόκειται να ισχύσει από το 2013, πάλι δεν θα υπάγονται όλοι, εφόσον το Ην. Βασίλειο και η Τσεχία προτίμησαν να μη συμφωνήσουν. Επίσης χρειάστηκε να γίνουν ευρύτερες διορθωτικές κινήσεις (Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986), Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992),      Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), Συνθήκη της Νίκαιας (2001) και     Συνθήκη της Λισσαβόνας (2007).

Η ελληνική κρίση λειτούργησε ως αφορμή δημιουργίας γενικής αναταραχής στην Ευρωζώνη, εφόσον είχαν διαπιστωθεί από πολλούς οι ποικίλες αδυναμίες άλλων χωρών-μελών της, αλλά και της ίδιας της Ευρωζώνης ως λειτουργικός μηχανισμός στο κατασκεύασμα που επιγράφεται ΕΕ. Η οικονομική κρίση σκιάζει σήμερα πλήρως την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ισπανία (ήδη επισήμως με 5,2 εκ. ανέργους) και την Ιταλία, έχει κτυπήσει επίσης τις πόρτες του Βελγίου και της Γαλλίας και απειλεί ακόμη και την υπερφίαλη Γερμανία. Γίνεται πλέον όλο και πιο σαφές, ότι έχει αρχίσει ήδη η διαδικασία της ευρωπαϊκής αποσύνθεσης, η οποία θα προστεθεί στις περιπτώσεις που θα απασχολήσουν στο μέλλον περισσότερους ιστορικούς παρά οικονομολόγους, όπως συμβαίνει με τις τέως Σοβ. Ένωση, Γιουγκοσλαβία, Τσεχοσλοβακία ακόμη και με την Κοινωνία των Εθνών. Είναι πλέον πολύ πιθανόν να ισχύσει σύντομα το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Αρκεί να θυμηθούμε πόσο γρήγορα κατέρρευσε το Ανατολικό Μπλοκ.

Σε κάθε περίπτωση, το ενιαίο κοστούμι για τους 17 της Ευρωζώνης (να μη πούμε για τους 27 ή έστω τους 25) είναι ακατάλληλο για όλους και είναι θέμα χρόνου πότε θα το πετάξουν.

Το προσχέδιο του Δημοσιονομικού Συμφώνου, που μόλις τον περασμένο Ιανουάριο αποφασίστηκε να υιοθετήσουν 25 χώρες-μέλη της ΕΕ και προβλέπει όρους για τη σύνδεση μισθών με παραγωγικότητα, σύνδεση ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης με το εκάστοτε προσδόκιμο ζωής, αυστηρότατη δημοσιονομική πειθαρχία με νομοθετική ρύθμιση, αυξημένη «ελαστικότητα» στην αγορά εργασίας (περισσότερη δουλειά, λιγώτερα χρήματα προς όφελος της «ανταγωνιστικότητας») και κοινή βάση φορολόγησης των κερδών των επιχειρήσεων, δεν μπορεί να αποτελέσει ενιαίο φάρμακο για τις πολλές και ποικιλόμορφες ιδιαιτερότητες των οικονομιών των χωρών-μελών, όπως άλλωστε υπογραμμίζουν και οι διαφορετικές αξιολογήσεις των γνωστών διεθνών οίκων αξιολόγησης.

Το ήδη διαβόητο Δημοσιονομικό Σύμφωνο δεν προβλέπει τίποτε περί οικονομικής ανάπτυξης στο χώρο της Ευρωζώνης, προβλέπεται όμως να ωφελήσει κυρίως τη Γερμανία, η οποία πρωταγωνιστεί εξαγωγικά στις διεθνείς αγορές και καλύπτει με τα προϊόντα της κατά 70% την εξωτερική ζήτηση σε αντίθεση με τις άλλες χώρες-μέλη της ΕΕ, τα προϊόντα των οποίων καλύπτουν πρωτίστως ανάγκες των εσωτερικών τους αγορών, που βέβαια αναμένεται να θιγούν από τις προβλεπόμενες περιοριστικές εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές των κυβερνήσεων τους προκειμένου να μην υπάρχει υπέρβαση του ορίου του δημοσιονομικού ελλείμματος. Συμφωνήθηκε επίσης αντίστοιχος δογματικός στόχος της Γερμανίας, ώστε να μπαίνει φρένο στο χρέος των κρατών της Ευρωζώνης, ενώ θα υπάρχει υποχρέωση κάθε χώρας να μειώσει το πλέον του 60% του ΑΕΠ χρέος της με βάση σφιχτό χρονοδιάγραμμα.

Η Γερμανία, όσον αφορά τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές για τα κέρδη των επιχειρήσεων 10%, που έχουν υιοθετήσει η Κύπρος και η Βουλγαρία και 12,5% που έχει η Ιρλανδία, επιθυμεί να φέρει στα μέτρα της το θέμα της φορολόγησης των κερδών των επιχειρήσεων επιδιώκοντας τη θέσπιση ελαχίστου φορολογικού συντελεστή (20%), ώστε να καλύψει τα νώτα της. Στη σύνοδο της 11^ης Μαρτίου 2011 δεν τα κατάφερε και η Ιρλανδία «τιμωρήθηκε» με τη μη μείωση των υψηλών επιτοκίων των δανείων των 85 δισ. € που αποφασίστηκε να της χορηγηθούν.

Πρόσθετος αριθμός ρυθμίσεων εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα και τις βλέψεις της Γερμανίας. Η γερμανική αναίδεια έφθασε στο σημείο να φέρει προς συζήτηση τον διορισμό μη Έλληνα Επιτρόπου με αρμοδιότητα την ευθύνη ελέγχου της πορείας του ελληνικού προϋπολογισμού με άλλοθι την αναποτελεσματικότητα της ελληνικής διοίκησης. Η Γερμανία έχει θέσει ως εθνική της προτεραιότητα να τιμωρεί όλους τους εταίρους, αρχίζοντας με την Ελλάδα, οι οποίοι σύμφωνα με τα δικά της κριτήρια αποδεικνύονται απείθαρχοι, αναποτελεσματικοί και χορεύουν σε διαφορετικό ρυθμό από τον γερμανικό. Ολόκληρο το Δημοσιονομικό Σύμφωνο αποτυπώνει ένα αρρωστημένο γερμανικό δογματισμό τόσο για αυτά που πρέπει να γίνονται όσο και για αυτά που δεν πρέπει να γίνονται. Οι οικονομικές εξελίξεις των λίγων τελευταίων ετών οδήγησαν σταδιακά σε κυριαρχία της Γερμανίας στην ΕΕ και σε αποκάλυψη των επιθυμιών της για πλήρη επικράτηση σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Η παραδοσιακή λαχτάρα των Γερμανών να κυριαρχήσουν στον κόσμο δεν πρέπει να βρει πάλι πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης. Η παρούσα κατάσταση που αναδεικνύει τη νέα γερμανική απειλή στην Ευρώπη θα ήταν λάθος να εκληφθεί ότι αντανακλά μόνο τα σχέδια της σημερινής γερμανικής κυβέρνησης. Όποιος γνωρίζει τη γερμανική νοοτροπία και τους «κρυφούς καημούς» της Γερμανίας γνωρίζει ότι η μεγάλη πλειονότητα των Γερμανών εκπέμπει στην ίδια συχνότητα με τη σημερινή πολιτική της ηγεσία.

Είναι μια τέτοια εξέλιξη μέσα στον κατάλογο των επιθυμιών των Ελλήνων ή άλλων Ευρωπαίων πολιτών πλην των Γερμανών; Σε ποιο ντουλάπι καταχωνιάστηκε η τεράστια φιλολογία περί ελεύθερης οικονομίας; Η Ελλάδα στραπατσάροντας τους δικούς της νόμους αποκτά ως μέλος της Ευρωζώνης για πρώτη φορά κατευθυνόμενη οικονομία και μάλιστα επιβαλλόμενη από το εξωτερικό. Οι επεμβάσεις των εταίρων μας της ΕΕ (σε αγαστή συνεργασία με το ΔΝΤ) τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα έχουν καταστήσει το status της χώρας μας σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο status χώρας με περιορισμένη κυριαρχία, όπως τελικά «κατάφερε» να την μετατρέψει ο καταθλιπτικός πρωθυπουργός με το κανό.

Δεν είναι αυτή η δημοκρατική Ευρώπη που ονειρεύτηκαν οι Έλληνες. Πού είναι η ισοτιμία μεταξύ των κρατών-μελών; Πόσο διαφέρει η επέμβαση των «ηγετών» των εταίρων μας από τις επεμβάσεις της ΚΟΜΕΚΟΝ στη Βουδαπέστη (1956) και στην Πράγα (1968); Εκεί τουλάχιστον χύθηκε αίμα, εδώ ελάχιστο μελάνι. Η διαδικασία της ευρωπαϊκής αποσύνθεσης βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Οι τόνοι στους οποίους διατυπώνονται τα σχετικά επιχειρήματα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μιλούν από μόνοι τους.

Μια κάποια ελπίδα για διατύπωση αντιρρήσεων στις γερμανικές επιδιώξεις προσφέρεται στους Ευρωπαίους πολίτες μέσω των προσεχών γαλλικών εκλογών, εφόσον νικητής αναδειχθεί ο σοσιαλιστής υποψήφιος και ανατρέψει την κατάσταση που περιγράφεται ως «Μερκοζί». Αυτό δεν ανατρέπει το γεγονός ότι έχουν δρομολογηθεί οι εξελίξεις, ώστε να επιστρέψει κάθε Ευρωπαίος στη ζεστασιά του δικού του σπιτιού, στην εθνική του αγκαλιά. Τουλάχιστον ας μείνει η ευρωπαϊκή περιπέτεια ως ανάμνηση για αποτροπή παρεμφερών λαθών στο μέλλον, αλλά και ως κίνητρο για να εκτιμά κανείς πιο σωστά αυτό που έχει και του ταιριάζει. Κάθε χώρα είναι και μια πατρίδα και δεν είναι ανάγκη να ζει κανείς εντός κοινοβίου για να έχει καλές σχέσεις με τον πλησίον του. Εφόσον τα ενδιαφέροντά μας, τα προβλήματά μας, τα όνειρά μας είναι διαφορετικά –και είναι διαφορετικά λόγω ιστορίας, γεωγραφικής θέσης, ψυχολογίας, αρχών και συμφερόντων– πρέπει να παραμείνουμε σε χωριστό σπίτι και να διατηρούμε τις καλές σχέσεις γειτονίας, οι οποίες απαιτούνται για τη διεθνή συνεργασία, ειρήνη και πρόοδο.

            Οι βάσεις για μια ευημερούσα Ελλάδα πρέπει να αναζητηθούν με προτεραιότητα στην ανάπτυξη των σχέσεών της με τις άλλες βαλκανικές χώρες για τη δημιουργία μιας στενής οικονομικής συνεργασίας με σκοπό την οικονομική ανάπτυξη ολόκληρης της βαλκανικής γειτονιάς μας, χωρίς δεσμεύσεις περιορίζουσες την εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία, αμέσως ή εμμέσως, των χωρών της βαλκανικής. Στον γεωγραφικό περίγυρό μας διαθέτουμε μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τα οποία πρέπει να αξιοποιήσουμε.

Στο διά ταύτα, όσο θα υφίσταται ακόμη η Ευρωζώνη δεν συμφέρει την Ελλάδα να αποχωρήσει και να αυτοαπομονωθεί  με δυσμενέστατες οικονομικές συνέπειες που είναι εύκολο να τις δει κανείς από τώρα. Από τη στιγμή όμως που η Ευρωζώνη θα πάψει να υφίσταται (και αυτό εκτιμάται ότι θα συμβεί στα επόμενα 3-4 χρόνια), η Ελλάς θα πρέπει να είναι έτοιμη να πάρει τον δικό της δρόμο χωρίς δεσμούς-δεσμά, επιβλαβείς για τη μελλοντική της πορεία. Η ελληνική οικονομία θα πρέπει τότε να δημιουργήσει προστατευτικό τείχος (δασμολογικό κυρίως) της εγχώριας παραγωγής. Από τώρα όμως μπορεί να προωθήσει μια γενναιόδωρη και ευέλικτη επενδυτική πολιτική με ουσιαστικά κίνητρα, ανάλογα με το σε ποία περιοχή θα γίνει η εκάστοτε επένδυση, ανάλογα με το ύψος της, με το πόσες μόνιμες θέσεις εργασίας θα δημιουργήσει, με το τί τεχνολογία θα εισαχθεί, με το πώς θα δένει η υπό εξέταση επένδυση με άλλους κλάδους, ανάλογα με τυχόν στρατηγικό σκοπό που θα εξυπηρετεί κ.λ.π. Η επενδυτική αυτή πολιτική θα πρέπει σταδιακά να συνδυαστεί με μια κοινωνική πολιτική, που οφείλει να διορθώσει μεθοδευμένα τις πρόσφατες αδικίες που έκαναν τους φτωχούς φτωχότερους χωρίς να θίξουν αντίστοιχα τους πλούσιους.

Πρέπει να έχουμε όμως ως δόγμα τον περιορισμό της κατανάλωσης και την προσήλωσή μας στις παραγωγικές επενδύσεις.