Ποιοι θα έρθουν μετά από τον Putin;

του Ben Judah
«Η Ρωσία δεν έχει μέλλον». Το περασμένο Φθινόπωρο αυτό ακουγόταν συνέχεια στη Μόσχα. «Δεν έχουμε κανένα μέλλον». Η πρωτεύουσα του Putin μίλησε με αυτόν τον τρόπο επειδή ο καθένας που ενδιαφέρεται για την πολιτική έκανε το ίδιο πράγματα στις 24 Σεπτεμβρίου 2011. Την ημέρα του εθνικού συνεδρίου του κόμματος της Ενωμένης Ρωσίας, που ο «εθνικός ηγέτης» ανακοίνωσε ότι θα επέστρεφε στο Κρεμλίνο. Όλοι όσοι ενδιαφέρονται για την πολιτική, είχαν υπολογίσει πόσο χρονών θα ήταν το 2024. Η χρόνια που συνταγματικά ο Putin θα έπρεπε να αφήσει το πόστο του προέδρου. Εκείνη η στιγμή χαράχθηκε στη μήνμη μιας γενιάς. Φάνηκε να σημαίνει μόνο ένα πράγμα: ο Putin είχε το μονοπώλιο για το μέλλον.

Τότε συνέβη το αναπάντεχο. Το κίνημα διαμαρτυρίας της Μόσχας ξέσπασε ξαφνικά και αν και δεν έσπασε ή δεν προκάλεσε κάποιο πλήγμα στον έλεγχο του Putin στη Duma, στη γραφειοκρατία, το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο ή το FSB, του κόστισε αυτό το μονοπώλιο για το μέλλον. Εξέθεσε ότι δεν έχει τον έλεγχο των γεγονότων, ότι η δημοτικότητά του έχει συντριβεί και ότι η συναίνεση της ελίτ που είχε χτίσει, άρχισε να έχει ρωγμές. Ξαφνικά, η Ρωσία έχει ξανά μέλλον. Ή μάλλον «διάφορες μορφές» μέλλοντος. Έχει ξεκινήσει μια συζήτηση στην οποία πολλοί πολιτικοί έχουν προσέλθει για να συμβολίσουν πιθανές εξόδους από τον «Putin-ισμό». Η πρόσφατη μυστηριώδης ασθένεια του «εθνικού ηγέτη» το έχει ενισχύει όλο αυτό πολύ περισσότερο. Προς το παρόν, αν βρεθείτε να συζητάτε πολιτικά κάποιο βράδυ στη Μόσχα, αυτά είναι τα ονόματα που θα ακούσετε.

Alexei Kudrin και Mikhail Prokorov – Το καθεστώς των Νέο-Φιλελεύθερων μεταρρυθμιστών
Η ελίτ εξουσίας υποστηρίζει τον Putin, αλλά δεν είναι ενωμένη και σε καμία περίπτωση δεν έχει συνοχή. Έχει πολλούς πόλους. Ένας από τους ισχυρότερους που έχει προκύψει, είναι μια νέο «φιλελεύθερη» τάση. Αυτό αφορά στη διάσωση του συστήματος Putin μέσω μεταρρυθμίσεων. Στόχο έχει να καταστήσει την ελίτ ξανά πρωταθλήτρια της νέας μεσαίας τάξης, όπως ήταν στη δεκαετία του 90 και στις αρχές του 2000. Αυτό συνεπάγεται τη διεξαγωγή κάπως πιο ελεύθερων εκλογών, πιέσεις ώστε η γραφειοκρατία να καταστεί περισσότερο αποτελεσματική, καταπολέμηση της διαφθοράς στα μικρά κλιμάκια, χορήγηση λιγότερων επιδοτήσεων στους φτωχούς, το στρατό και τη βιομηχανική εργατική τάξη. Το όραμα είναι να προσπαθήσουν να φέρουν στο προσκήνιο όσο το δυνατό περισσότερους δυσαρεστημένους. Η ιδέα είναι μια αλλαγή του τόνου: λιγότερες προσφυγές στην Ορθόδοξη Εκκλησία και τη νοσταλγία για το Σοβιέτ, και περισσότερο PR σχετικά με τη σύγκλιση με τη Δύση και με το ότι η ζωή είναι αντίστοιχη με αυτή των Ευρωπαίων. Περιλαμβάνει την υιοθέτηση σλόγκαν που ακούγονται σε διαμαρτυρίες, με σκοπό να τα κάνει η ελίτ «δικά της». Σε μερικούς αρέσει να το αποκαλούν αυτό «Medvedev-ισμός χωρίς τον Medvedev». Η βασική υπόθεση είναι ότι η μεσαία τάξη της Μόσχας δεν είναι θυμωμένη με μια ελεγχόμενη δημοκρατία από τους ολιγάρχες, αλλά μόνο με τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε και παρήκμασε τα τελευταία χρόνια.

Οι άνθρωποι που τα αντιπροσωπεύουν αυτά είναι ο πρώην υπουργός Οικονομικών και σύμμαχος του Putin, Alexey Kudrin και ο ολιγάρχης Mikhail Prokhorov, ο οποίος ήταν υποψήφιος σε μια προσπάθεια να προσελκύσει ψήφους από τους φιλελεύθερους και από τη μεσαία τάξη. Ο Alexey Kudrin μίλησε σε μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας και έχει θέσει ως πλατφόρμα του το Κίνημα των Πολιτών, ένα fund και think tank. Αυτός είναι πίσω από τα reports που εκδίδει το Center for Strategic Research, δημοσιεύοντας δυσοίωνες έρευνες για το εθνικό κλίμα. Αυτοί οι δύο άνδρες δεν είναι ένα κόμμα. Για την ώρα δεν είναι ούτε σύμμαχοι ούτε εχθροί. Αυτό που έχουν κοινό είναι οι διαφωνίες με τον Medvedev και η επιθυμία να τον αποδυναμώσουν.

«Δεν είμαι ένα project του Κρεμλίνου αλλά ένα project της Bolotnaya», δήλωσε ο Prokhorov στη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, αναφερόμενος στο όνομα της πλατείας από όπου ξεκίνησε το κίνημα διαμαρτυρίας. Έχει συσπειρώσει τις περιφερειακές ελίτ και κάποια μέλη της κυβέρνησης σε μια αόριστη φατρία. Και οι δύο άνδρες παίζουν ένα πολύ προσεκτικό παιχνίδι. Για την ώρα, και οι δύο θέλουν ο Putin να είναι ο πρωθυπουργός. Ο Prokhorov έχει φιλοδοξία να γίνει δήμαρχος της Μόσχας. Ωστόσο, γνωρίζουν ότι κάποια στιγμή στο μέλλον ίσως θα τους είναι απαραίτητη μια σύνδεση με την φιλελεύθερη αντιπολίτευση. Έχουν υπάρξει  επαφές, αλλά τίποτα ακόμη δεν έχει προκύψει μέχρι σήμερα. Και αυτό διότι τόσο ο Kudrin όσο και ο Prokhorov θεωρούν ότι εάν η οικονομία ξαφνικά εξασθενίσει, ο Putin θα τους χρειαστεί. Αυτό είναι πιθανό. Ο ρωσικός προϋπολογισμός ισοσκελίζεται μόνο με το πετρέλαιο πάνω από τα 110 δολάρια το βαρέλι (σχεδόν ο μισός προϋπολογισμός χρηματοδοτείται μόνο από το πετρέλαιο). Εάν η τιμή του πετρελαίου καταρρεύσει στο 70% περίπου της αξίας και παραμείνει εκεί για 18 μήνες, ο Putin θα πρέπει να επιβάλει λιτότητα, και αυτό οι Kudin και Prokhorov παίζουν το παιχνίδι της αναμονής.

Alexey Navalny – Ο αντί-κρατικιστής εθνικιστής στην αντιπολίτευση
Ο κατ εξοχήν ηγέτης της αντιπολίτευσης, Alexey Navalny, αποτυπώνει μια ολοένα και αυξανόμενη τάση: οικονομικά φιλελεύθεροι που απορρίπτουν ένα μεγάλο κράτος και τη λατρεία του ρωσικού κράτους («οι ηρωικοί κατάσκοποί μας, το ηρωικό πεπρωμένο μας, το ηρωικό εθνικό μονοπώλιό μας στο τρένο»). Στρέφονται στην παραδοσιακή λατρεία του Κρεμλίνου σε όλες τις μορφές: από τους αγρότες πριν από ένα αιώνα που έπεσαν στα γόνατα όταν έφθασαν στην Κόκκινη Πλατεία, μέχρι τους ηλικωμένους από το Μαυσωλείο του Λένιν.

Αυτά είναι αναμειγμένα με μια εθνικιστική τάση αλλά πολύ διαφορετική από τον κλασικό ρώσικο εθνικισμό. Απορρίπτουν ολόκληρο αυτοκρατορικό project. Απεχθάνονται τη μαζική μετανάστευση και επιδοτούν «αυτοκρατορικές» περιοχές όπως ο Βόρειος Καύκασος. Δεν θέλουν μια μεγάλη ρωσική αυτοκρατορία να κυβερνά εκατοντάδες εκατομμύρια μουσουλμάνων στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο, αλλά μια μικρότερη, πιο λευκή Ρωσία. Θέλουν ένα έθνος-κράτος.

Το όραμα για το μέλλον της Ρωσίας μπορεί να συνοψιστεί στην τακτική αναφορικά με τη βίζα. Θέλουν να κλείσουν τα σύνορα προς την Ασία, να υψώσουν ένα τείχος θεωρήσουν σε όλους τους Μουσουλμάνους των πρώην σοβιετικών κρατών, και να το ανοίξουν στην Ευρώπη, κάνοντας συμβιβασμούς για να πετύχουν μια συμφωνία visa-free με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εχουν το σύνθημα «Σταματήστε να τροφοδοτείτε τον Καύκασο». Θέλουν να κόψουν τη χρηματοδότηση με περιοχές εντός της Ρωσίας που έχουν οφέλη στο όνομα της «αυτοκρατορίας» (για παράδειγμα Τσετσενία). Εάν χρειαστεί, είναι πρόθυμοι να αφήσουν το μουσουλμανικό βόρειο Καύκασο. Η Ρωσία δεν έχει άλλες «εκπολιτιστικές αποστολές» εκεί κάτω και εάν χρειαστεί να είναι η ρωσική «Λωρίδα της Γάζας», τότε ας είναι.

Ο Navalny μερικές φορές θεωρείται ως ένας ηγέτης «του δρόμου» για τη δύση. Δεν είναι καθόλου τέτοιος. Ο άνθρωπος αυτός είναι δημοφιλής όχι στα σοβιετικά τμήματα ή στη Σιβηρία, αλλά μεταξύ των παγκοσμιοποιημένων, φιλελεύθερων ελίτ. Το τμήμα της κοινωνίας που είναι ενθουσιασμένο με αυτόν είναι η νέα μεσαία τάξη, όχι ο υπόκοσμος. Οι μεγαλύτεροί του οπαδοί είναι οι κορυφαίοι δημοσιογράφοι και οικονομολόγοι του φιλελεύθερου τΤύπου όχι οι εθνικιστές. Ο Navalny είναι στην πραγματικότητα ένα δημιούργημα των σικ μπαρ και κλαμπ της Μόσχας, και απλώς πιο «του δρόμου» σε σχέση με αυτό το σύνολο. Τον ειρωνεύονται ως τον «Τσάρο του Jan-Jak», το εικονικό γαλλικό εστιατόριο όπου τύποι της αντιπολίτευσης και των media πηγαίνουν εκεί τα Σαββατοκύριακα για να πιουν και να τους δουν.

Αλλά αυτή δεν είναι κακή υποστηρικτική βάση. Αξίζει να θυμηθεί κανείς ότι ήταν η σθεναρή υποστήριξη αυτής της ομάδας που κράτησε τον Yeltsin στην εξουσία, στα πιο σκοτεινά χρόνια της δεκαετίας του ’90. Επίσης, αυτός ο κόσμος κυριολεκτικά κυβερνάται από τη δύναμη, και εάν ποτέ υπάρξει μια πραγματική κρίση ή ακόμη και εκλογές, τότε το να είσαι ο αγαπημένος των media έχει πολύ μεγάλη σημασία. Οι υπολογισμοί σε αυτά τα όνειρα για μια σύνδεση Navalny-Kudrin, πρέπει να συμπεριλάβουν ότι ο πρώην υπουργός Οικονομικών πρέπει πρώτα να χάσει την ελπίδα του να είναι πρωθυπουργός του Putin. Υπήρξαν επαφές, αλλά μέχρι στιγμής τίποτα.

Dmitry Rogozin  Το εθνικιστικό υπερκαθεστώς
Ο Dmitry Rogozin είναι ο λαϊκιστής με το αγγελικό πρόσωπο και ο υπουργός για τη στρατιωτική βιομηχανία. Έφτιαξε το όνομά του ως εθνικιστής λατρεύοντας τις δόξες του ρωσικού στρατού, κράτους και των υπηρεσιών ασφαλείας, και σνομπάροντας τη Δύση. «Είναι ώρα να καθαρίσουμε τα σκουπίδια», ήταν το σύνθημά του μια φορά σε προεκλογικό βίντεο, αναφερόμενος στους μουσουλμάνους μετανάστες στη Μόσχα. Δεν χάνει ποτέ την ευκαιρία να προκαλέσει: είναι πρόκειται για μια ρωσική βάση στο φεγγάρι είτε ένα tweet ότι θα χτυπούσε έναν Αμερικάνο συνομιλητή στο πρόσωπο. Ο Rogozin είναι δημοφιλής. Στην πραγματικότητα το Κρεμλίνο ανησυχούσε κάποτε ότι γινόταν τόσο δημοφιλής που τον «εξόρισε» ως πρεσβευτή της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ, όπου το γραφείο του είχε μια αφίσα του Στάλιν. Τον έφερε (το Κρεμλίνο) εκ νέου στη Μόσχα για να τονώσει τη στήριξη στην κυβέρνηση μετά από τις διαδηλώσεις. Σήμερα τον ακολουθούν τα τηλεοπτικά δίκτυα σε επισκέψεις του σε εργοστάσια και στην «καταπολέμηση της διαφθοράς» στον τεράστιο τομέα του.

Θεωρείται ως ένα πιθανό μέλλον καθώς είναι το μόνο μέλος της κυβέρνησης που θα μπορούσε εύκολα να κερδίσει σε μια ανταγωνιστική εκλογική διαδικασία. Είναι ένας λαϊκιστικής έκτακτης ανάγκης που θα μπορούσε να οδηγήσει το καθεστώς μακριά από προβλήματα με μια δημοκρατική ψηφοφορία. Η ελίτ εξουσίας ίσως χρειαστεί να το κάνει αυτό καθώς το σύστημα του Putin δεν είναι στην πραγματικότητα ένα κόμμα ή ένας άνθρωπος, αλλά ένα τεράστιο σύστημα assets και χρηματοοικονομικών  συμμετοχών που χρησιμοποιούσαν πολλαπλοί κύκλοι. Απελπισμένος να τους κρατήσει εάν κάτι πάει στραβά, ο Rogozin θα μπορούσε να είναι ο μόνος άνθρωπος που θα έφερνε εις πέρας τη δουλειά. Είναι επίσης αρκετά μακριά από τον Putin, δεν είναι μέλος της παλιάς γενιάς της Αγίας Πετρούπολης, και θεωρείται δικός τους άνθρωπος. Με πολλούς τρόπους, θεωρείται ακριβώς το αντίθετο από τον Navalny. Εκπροσωπεί τη συνέχεια με τη ρωσική παράδοση που απορρίπτει τη Δύση και θεωρεί ότι η χώρα χρειάζεται ένα μεγάλο, καλά οπλισμένο κράτος που να «τρέχει» την οικονομία. Διατυμπανίζει την παλιά λατρεία για το κράτος και το ιερό Κρεμλίνο. Το όραμά του για τη Ρωσία είναι ένα μια πιο ακραία, εθνικιστική εκδοχή από αυτή του Putin: η αυτοκρατορία αντεπιτίθεται, με την προσθήκη κρατικών επιχειρήσεων.

Ακόμη κι αν αυτές οι εκλογές δεν είναι οι τελευταίες για τον Putin, οι παλαιοί ηγέτες των κομμάτων στη Δούμα που συγκεντρώνουν εκατομμύρια ψήφων και έχουν τεράστια στήριξη, βρίσκονται στο δρόμο της εξόδου. Ο Rogozin θεωρείται ως υποψήφιος να αναλάβει το 11% που στις εκλογές του Δεκεμβρίου 2011 πήγε στον Vladimir Zhirinovsky, τον 66χρονο ηγέτη του εθνικιστικού «Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος». Ο Rogozin είναι το συνοθύλευμα των φόβων των φιλελευθέρων. Αυτός είναι ο μόνος υποψήφιος του καθεστώτος που πιστεύεται ότι θα μπορούσε να νικήσει χωρίς νοθεία.

Sobyanin – ΤΟ γραφειοκρατικό καθεστώς
Ο σημερινός δήμαρχος της Μόσχας λέγεται ότι ονειρεύεται την προεδρία. Αυτή η δουλειά είναι που οδήγησε τον Boris Yeltsin στο Κρεμλίνο, και σε μια χώρα που κυριαρχείται από την πρωτεύουσά της όπως είναι η Γαλλία από το Παρίσι, θεωρείται ως εφαλτήριο στην εξουσία. Ο Sobyanin υπήρξε ένας πιστός υπηρέτης του Putin και ένα πιστό μέλος της ελίτ. Δεν θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει μια νέα ιδεολογική τάση, αλλά την ιδέα ότι η γραφειοκρατία της χώρας, καθήμενη στην κορυφή των τεράστιων πόρων, θα θέλει το δικό της άνθρωπο να πολεμήσει για τα συμφέροντά της. Το πολύ γκρίζο χρώμα του είναι ένα asset, όπως και το γεγονός ότι προέρχεται από μια περιοχή υψηλότερα από τα Ουράλια και θα μπορούσε να απευθυνθεί προς τη μάζα. Αυτοί που ξέρουν λένε ότι τοποθετεί τον εαυτό του ως έναν υποψήφιο «τεχνικού» συμβιβασμού, ή ακόμη και σαν τον «πραγματικό Medvedev», εάν ο Putin θελήσει πραγματικά να αποσυρθεί κάποια στιγμή στο μέλλον. Δεν είναι πολύ δημοφιλής ωστόσο: αλλά και ο Putin είχε μόλις 1% αποδοχή όταν τον πήρε από την αφάνεια ο Yeltsin το 1999.

Sergey Udaltsov – Η Νέο-Σοσιαλιστική Αριστερά αντιπολίτευση
Σε αντίθεση με τους άλλους, ο Udaltsov δεν θεωρείται ως πιθανός πρόεδρος αλλά συμβολικά μια δύναμη που συγκεντρώνεται- η αναγέννηση της ρωσικής ρομαντικής αριστεράς. Ο Udaltsov είναι ο απόγονος ενός Μπολσεβίκου ήρωα στρατηγού που θέλει να κλείσει το χρηματιστήριο, να κρατικοποιήσει τις τράπεζες και να παραδώσει την εξουσία στους εργάτες. Ένας μαχητής του δρόμου, μέσα και έξω από τη φυλακή, με ξυρισμένο κεφάλι και σκούρα γυαλιά, θεωρείται ότι πραγματικά είναι αυτός που «πολεμά την εξουσία». Ακόμη και αυτή που θεωρούν ότι οι τακτικές του είναι παράλογες, τον βλέπουν ως γνήσιο. Επίτευγμά του είναι να κατορθώσει να καταστήσει τα σοβιετικά επαναστατικά θέματα, ξανά της μόδας. Θεωρούνταν συνήθως ότι η ρωσική αριστερά είναι μια δημογραφική που πεθαίνει, με τους νοσταλγούς της ΕΣΣΔ. Το έχει αλλάξει αυτό, τόσο πολύ που στη διαδρομή με το τρένο από το κέντρο της Μόσχας προς το αεροδρόμιο, μπορεί να δει κανείς graffiti από το Αριστερό Μέτωπο (δική του ομάδα), όπως το «Όλη η εξουσία στο σοβιέτ» και «1917-2017, η Επανάσταση έρχεται σύντομα».

Ομοίως με τις ψήφους του Zhirinovsky, συμβαίνει και με το μεγάλο κομμάτι που ελέγχεται από το «ήπιο» τμήμα του ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Περισσότεροι από το ένα τέταρτο του ρωσικού πληθυσμού μπορούν να χαρακτηριστούν ως αριστεροί, σύμφωνα με έρευνες, και το κόμμα έχει κερδίσει ένα ποσοστό μόλις κάτω του 20% των ψήφων της εκλογικής διαδικασίας του Δεκεμβρίου 2011. Αυτό είναι ένα τεράστιο κόμμα και με υποδομές και ο 68χρονος ηγέτες Gennady Zyuganov δεν θα κυβερνά για πάντα (σε μια χώρα όπου το προσδόκιμο ζωής για άνδρες είναι μόλις 59 έτη). Τα νεαρά μέλη της ένωσης νεολαίας του κόμματος στις περιφέρειες, ονειρεύονται την ημέρα που θα αναλάβει ο Udaltsov και θα μετατρέψουν το κόμμα τους σε μια πραγματική μηχανή καταπολέμησης της αστυνομίας καταστολής του Putin. Αυτή είναι μία πλήρης, έτοιμη περιφέρεια. Στα εκατομμύρια γραφείων σε όλη τη Ρωσία, είναι πολύ δύσκολο να εξετάσει κανείς που τελειώνει η νεολαία των Κομμουνιστών και που αρχίζουν οι ριζοσπάστες του Udaltsov.

Αυτός ο skinhead είναι ένας ήρωας για τη ρωσική αριστερά, αλλά θεωρείται ως πολύ ακραίος, πολύ άπειρος, πολύ θερμόαιμος για να είναι ένας αριστερός πρόεδρος. Για την ώρα. Αξίζει να θυμηθεί κανείς ότι στην πολιτική, αυτοί που γίνονται αρχικά γνωστοί ως σκληροπυρηνικοί, συνήθως δεν τους είναι δύσκολο να εκσυγχρονιστούν με την επικρατούσα τάση. Ο Udaltsov έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: το ευρύ κοινό τον βλέπει (πιθανώς εσφαλμένα) ως έναν  «τίμιο άνδρα», σε σχέση με όλους τους υπόλοιπους στη λίστα.


*Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ: http://ecfr.eu/blog/entry/the_faces_of_a_post_putin_future

Πηγή:www.capital.gr