Οι αθέατες πλευρές του οδικού χάρτη

Εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν υποκύψει, τότε η Τουρκία όχι μόνο δεν θα τιμωρηθεί, αλλά θα αρχίσουν οι πιέσεις για το άνοιγμα όλων των κεφαλαίων, ακόμη και των οκτώ που σήμερα είναι ήδη παγωμένα. Βεβαίως, υπάρχει και το ενδεχόμενο να δοθεί νέα παράταση στο χρονοδιάγραμμα του οδικού χάρτη, υπό το πρόσχημα ότι και πάλι το Κυπριακό θα είναι κοντά σε λύση. Όπως υπάρχει και το ενδεχόμενο να πληρώσει η Τουρκία τίμημα για αδιάλλακτη στάση στο Κυπριακό


Οι αθέατες πλευρές του οδικού χάρτη|
Μετά την τελευταία συνεδρίαση του Κολεγίου των Επιτρόπων, είναι εμφανές ότι ο Επίτροπος Αρμόδιος για θέματα Διεύρυνσης Όλι Ρεν δεν θα ακολουθήσει την ίδια πρακτική όπως και το 2006, στην έκθεση αξιολόγησης της τουρκικής ενταξιακής πορείας.

ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ
ΤΟΥ ΔΡΑ ΓΙΑΝΝΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ*
Εν ολίγοις, η Επιτροπή δεν θα εισηγηθεί προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιπρόσθετες επί της Τουρκίας κυρώσεις. Δηλαδή, δεν θα εισηγηθεί άλλες κυρώσεις, πέρνα των οκτώ ήδη παγωμένων ενταξιακών κεφαλαίων, που είναι συναφή με τις υποχρεώσεις της Τουρκίας για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου και τον τερματισμό του εμπάργκο, το οποίο η Τουρκία επιβάλλει σε βάρος των πλοίων και των αεροσκαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η τάση
Η τάση είναι όπως το Δεκέμβριο η Τουρκία περάσει χωρίς προβλήματα την αξιολόγηση, με το πρόσχημα ότι η Ε.Ε. ουδόλως θα πρέπει με τις αποφάσεις της να πλήξει την πορεία των συνομιλιών για λύση του Κυπριακού το αργότερο ώς τις αρχές του επόμενου έτους, προ των εκλογών στα κατεχόμενα τον προσεχή Απρίλιο. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι ζήτημα που αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία, εάν από μόνη της θα προχωρήσει ή όχι στο πάγωμα και άλλων, πέρνα των οκτώ, τουρκικών ενταξιακών κεφαλαίων, εάν δηλαδή θα υιοθετήσει ακόμη και αυτή τη σιωπηρή αναστολή των τουρκικών ενταξιακών διαδικασιών, ασκώντας μικρά βέτο, με τη δικαιολογία ότι η Τουρκία: α) δεν εφαρμόζει το πρωτόκολλο και β) δεν γίνεται διαλλακτικότερη στο Κυπριακό, για να προχωρήσουν οι συνομιλίες σε λύση δημοκρατική και όχι σε λύση διχοτομική και συνομοσπονδιακού χαρακτήρα. Βεβαίως, στην Αθήνα καθώς και στη Λευκωσία καλλιεργείται και η άποψη ότι για να είναι ικανοποιητική η απόφαση του Δεκεμβρίου, θα πρέπει να τεθεί στην Τουρκία ένας οδικός χάρτης, ο οποίος είτε θα αφορά στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών της κατά χρονικά διαστήματα, έξι μηνών ή ενός έτους, είτε θα συνδέει την εκπλήρωση των τουρκικών υποχρεώσεων με το Κυπριακό και δη με τη λύση. Αμφότεροι οι οδικοί χάρτες ακούγονται εύηχοι και καλές επικοινωνιακές επιλογές, που μπορούν να προσφέρουν σε Αθήνα και Λευκωσία άλλοθι στο ότι δεν θα πετύχουν το Δεκέμβριο ούτε επιπρόσθετες κυρώσεις ούτε αναστολή των τουρκικών ενταξιακών διαδικασιών. Το ερώτημα είναι το εξής: Στην ουσία πώς λειτουργούν αυτοί οι οδικοί χάρτες και εάν βολεύουν Αθήνα και Λευκωσία, ή την Τουρκία.

Φαύλος κύκλος και παγωμάρα...
Περίπτωση πρώτη: Οδικός χάρτης για την εκπλήρωση των τουρκικών υποχρεώσεων για έξι μήνες ή ένα έτος. Μια τέτοια, βεβαίως, απόφαση θα ληφθεί υπό το πρόσχημα ότι η Ε.Ε. δεν μπορεί μεν να λάβει αποφάσεις που θα απειλούν τις συνομιλίες για λύση του Κυπριακού, αλλά ταυτοχρόνως δεν μπορεί να μην εφαρμόσει η Άγκυρα τις υποχρεώσεις της, ανεξαρτήτως λύσης ή όχι του Κυπριακού. Αληθές είναι ότι η θέση αυτή είναι απότοκος του τουρκικού ισχυρισμού, ότι, εάν επιβληθούν επιπρόσθετες κυρώσεις στην Άγκυρα, τότε θα προκύψει διπλή κρίση, τόσο σε επίπεδο συνομιλιών όσο και σε επίπεδο σχέσεων Τουρκίας - Ε.Ε. Συνεπώς, πρόκειται για πολιτική πρακτική, που στοχεύει να μεταθέσει τα γεγονότα σε μεταγενέστερο χρόνο, με την προσδοκία λύσης του Κυπριακού. Όμως, η υιοθέτηση ενός τέτοιου οδικού χάρτη περιλαμβάνει την εξής παγίδα: Και το επόμενο εξάμηνο και τον επόμενο χρόνο, εάν δεν επιλυθεί το Κυπριακό, θα προβάλλεται ο ίδιος ισχυρισμός: Ότι, δηλαδή, οι αποφάσεις της ΕΕ δεν πρέπει να ενεργούν κατά τρόπον ώστε να εμποδίζουν τις συνομιλίες και κατ’ επέκταση τη λύση και, ως εκ τούτου, η μεν ΕΕ δεν θα επιβάλλει κυρώσεις στην Τουρκία, η δε Τουρκία δεν θα εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της, υπό το πρόσχημα ότι θα διευθετηθούν στο πλαίσιο της συνολικής λύσης του Κυπριακού. Εν ολίγοις, θα πρόκειται για φαύλο κύκλο αλλά και για κάτι άλλο: Αντί να παγώσει η τουρκική ενταξιακή πορεία, θα παγώσουν οι υποχρεώσεις της Τουρκίας προς την Κυπριακή Δημοκρατία!

Προϊόν κυπριακό ή δοτό;ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ δεύτερη: Οδικός χάρτης, ο οποίος να συνδέει την εκπλήρωση των τουρκικών υποχρεώσεων με τη λύση του Κυπριακού στην εξής βάση: Να δοθεί παράταση στην Τουρκία για έξι μήνες ή ένα χρόνο, προκειμένου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της με τον ισχυρισμό ότι, εάν δεν επιλυθεί το Κυπριακό εντός έξι μηνών ή ενός έτους, θα αξιολογηθεί εκ νέου η Άγκυρα, με την πιθανότητα να επιβληθούν σε αυτήν κατόπιν νέας αξιολόγησης νέες κυρώσεις.

Εκ πρώτης όψεως φαίνεται καλή επιλογή. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Η Τουρκία σήμερα εμφανίζεται να απαλλάσσεται των ευθυνών της στο Κυπριακό, διότι η ευθύνη, όπως παραδέχεται και ο Πρόεδρος Χριστόφιας, ανήκει στους ηγέτες των δυο Κοινοτήτων. Συνεπώς: 1) ΄Ενας τέτοιος οδικός χάρτης δεν είναι βέβαιο εάν θα προκαλέσει κόστος στην Τουρκία, αφού η ίδια, ανά πάσα στιγμή, θα μπορεί να ισχυρίζεται ότι η μη λύση στο Κυπριακό δεν είναι δική της ευθύνη, αλλά των δυο ηγετών, οπότε μονίμως θα κατηγορεί, όπως και τώρα, την ελληνοκυπριακή πλευρά ότι ευθύνεται για τη μη λύση, διότι δεν αποδέχεται την επιδιαιτησία. Υπάρχει μεν η πιθανότητα να επωμιστεί και η Τουρκία κόστος, εάν δεν εξευρεθεί λύση στο Κυπριακό σε έξι μήνες ή ένα έτος, όμως, υπάρχει και το άλλο ενδεχόμενο: Να βρεθεί υπό την κατηγορία ότι ευθύνεται επειδή δεν αποδέχθηκε επιδιαιτησία, που θα οδηγούσε σε λύση. 2) Ένας τέτοιος δικός χάρτης θα σημαίνει στην ουσία επιβολή χρονοδιαγράμματος και μάλιστα αυστηρού για τη λύση του Κυπριακού, με τη σφραγίδα, μάλιστα, της Ε.Ε.! Διότι οι πιέσεις δεν θα ασκηθούν και εάν ασκηθούν δεν θα ασκηθούν μόνο επί της Τουρκίας, αλλά και επί της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και οι πιέσεις, εφόσον τα μέρη θα διατηρούν τις διαφορές τους -γεγονός που θα επιδιωχθεί από τους Τούρκους όπως συνέβη και το 2004- πώς θα γεφυρωθούν; Είτε με άμεση είτε με έμμεση επιδιαιτησία.

Εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν υποκύψει, τότε η Τουρκία όχι μόνο δεν θα τιμωρηθεί, αλλά θα αρχίσουν οι πιέσεις για το άνοιγμα όλων των κεφαλαίων, ακόμη και των οκτώ που σήμερα είναι ήδη παγωμένα. Βεβαίως, υπάρχει και το ενδεχόμενο να δοθεί νέα παράταση στο χρονοδιάγραμμα του οδικού χάρτη, υπό το πρόσχημα ότι και πάλι το Κυπριακό θα είναι κοντά σε λύση. Όπως υπάρχει και το ενδεχόμενο να πληρώσει η Τουρκία τίμημα για αδιάλλακτη στάση στο Κυπριακό. Όμως, για την εξέλιξη ενός τέτοιου σεναρίου επιβάλλεται αλλαγή στρατηγικής, που σημαίνει σχηματισμό συμμαχιών με μεγάλες εντός της Ε.Ε. χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, για την πρόκληση κόστους στην Τουρκία. Εάν συνεχιστεί η υφιστάμενη πολιτική, στη βάση της οποίας είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο η Άγκυρα, με τη δική μας ανοχή, αποφεύγει τις κυρώσεις και απειλεί με κρίσεις τις συνομιλίες και στην Ε.Ε., λογικό είναι ότι από την υιοθέτηση ενός τέτοιου οδικού χάρτη, τελικώς θα καθοριστούν: α) Αυστηρά χρονοδιαγράμματα, β) επιδιαιτησία και γ) αδιέξοδο με τον καταλογισμό ευθυνών και στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Ή λύση που δεν θα είναι προϊόν κυπριακό αλλά και πάλι δοτό!

Συντακτική συνέλευση και το σενάριο του ΟΗΕ
ΜΕ ΒΑΣΗ τα υφιστάμενα δεδομένα, είναι πρόδηλο ότι η Τουρκία και η Βρετανία χρησιμοποιούν τις συνομιλίες για να απαλλάσσεται η Άγκυρα των ευθυνών της στο Κυπριακό και να διευκολύνεται η πορεία της στην Ε.Ε.
Η εξέλιξη αυτή θα ήταν θετική, εάν το Κυπριακό και η λύση του κινούνταν προς την ορθή κατεύθυνση. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Όπως ο ίδιος ο Πρόεδρος μαρτυρεί, καθώς και τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου, όπως και οι Τούρκοι, οι συνομιλίες δεν πάνε καλά. Η τουρκική πλευρά κινείται προς λύση με συνομοσπονδιακό χαρακτήρα, στη βάση ενός νέου συνεταιρισμού με δύο συνιδρυτικά κράτη.

Συνεπώς, εάν τον Δεκέμβριο δεν επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία, το κέρδος για την Άγκυρα θα είναι διπλό. Αφενός θα προχωρήσει χωρίς κόστος η ενταξιακή της πορεία, αφετέρου θα επιδιώξει λύση συνομοσπονδιακή, στο όνομα της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Μια λύση η οποία, κατά την παραδοχή του Προέδρου Χριστόφια, δεν είναι φυσιολογική! Διότι, προφανώς, η αιτία της δεν είναι οι δημοκρατικές διαδικασίες μιας συντακτικής συνέλευσης μεταξύ Ελληνοκυπριακών και Τουρκοκυπρίων, αλλά η εισβολή και τα τετελεσμένα της, τα οποία η Άγκυρα επιδιώκει να νομιμοποιήσει. Ενόψει, μάλιστα, Δεκεμβρίου, οι Βρετανοί με τους Αμερικανούς θα επιδιώξουν να επιστρατεύσουν τον ΟΗΕ, προκειμένου να τον μετατρέψουν από θεματοφύλακα της διεθνούς εννόμου τάξεως σε μηχανισμό διάβρωσης της διεθνούς νομιμότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας και θεσμού εκβιασμών, ώστε να αποφύγει η κυπριακή κυβέρνηση να διεκδικήσει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου επιπρόσθετες κυρώσεις επί της Τουρκίας, ή ακόμη και αναστολή των τουρκικών ενταξιακών διαδικασιών.

Ήδη, τα Ην. Έθνη έχουν ζητήσει από τις δυνάμεις τους στη Λευκωσία εναλλακτικά σενάρια αποχώρησης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, γεγονός που αν συμβεί, θα προκαλέσει προβλήματα ελέγχου στη νεκρή ζώνη και επικίνδυνες καταστάσεις κρίσης. Από την άλλη, γίνεται μεν λόγος για παραμονή της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, αλλά με αλλαγή των όρων εντολής, που στηρίζονται στο ψήφισμα 186 του '64 του Συμβουλίου Ασφαλείας, με το οποίο είχε αναγνωριστεί η συνέχιση της κυπριακής κυβέρνησης, μετά τα αιματηρά επεισόδια των Χριστουγέννων του '63. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, ο Δεκέμβριος θα είναι διπλωματικά θερμός και προφανώς ανίκανος να παγώσει ακόμη περισσότερα τουρκικά κεφάλαια ή ακόμη και την ίδια την τουρκική ενταξιακή πορεία...
*Δρ Διεθνών Σχέσεων
ΣΗΜΕΡΙΝΗ