Το Πανεπιστήμιο των κολλητών

Του Θοδωρη Πελαγιδη*

Φανταστείτε μια ευθεία γραμμή με δύο άκρα. Στο ένα άκρο αυτοί που ερευνούν και δημοσιεύουν, στο άλλο αυτοί που απλώς με τη συνδικαλιστική συσπείρωσή τους επιδιώκουν την ακαδημαϊκή τους ανέλιξη και τα ευρύτερα οφέλη του «ακαδημαϊκού τίτλου». Οι πρώτοι αναλώνουν το χρόνο τους στην ερευνητική προσπάθεια και στην καλή διδασκαλία που απορρέει μόνο από αυτήν. Οι δεύτεροι, μειωμένων προσόντων είναι σουλατσαδόροι των γραφείων. Κατανέμουν τον χρόνο τους αποκλειστικά σχεδόν στην αναζήτηση συμμαχιών, αλληλοεξυπηρετήσεων, εκβιασμών, αδιαφανών συμφωνιών. Ασταμάτητα, μέχρι να επιτύχουν τις καλύτερες δυνατές συμμαχίες στη βάση των προσωπικών τους συμφερόντων.

Η αξιοκρατία και η ακαδημαϊκή τάξη και συμπεριφορά χαρακτηρίζει τη μικρότερη σε αριθμό και ισχύ πρώτη ομάδα. Η αδιαφάνεια και η διαφθορά, την πολυάριθμη και ισχυρότερη δεύτερη. Τώρα υποθέστε ότι ένας καλός καθηγητής δύναται (λέμε τώρα…) να εκλεγεί στο Τμήμα και έχει να διαλέξει ένα από τα δύο άκρα. 


Πρέπει να κατανοήσετε ότι θα διαλέξει την ομάδα εκείνη που θα του εξασφαλίσει την ακαδημαϊκή προαγωγή και όλα τα «καλά» της ήσυχης ακαδημαϊκής ζωής. Το σύστημα, και γενικότερα όλο το θεσμικό περιβάλλον που το διαμορφώνει, θα τον οδηγήσει στο άκρο των μετρίων. Και σιγά σιγά, πιθανώς θα τον αλλοτριώσει κιόλας με την πάροδο των ετών. Αλλωστε, θα χρειαστεί πολύ σθένος για να αντιδρά μια ζωή σε εκείνη την ισχυρή ομάδα που μετέρχεται αδίστακτα κάθε μέσο χωρίς ενοχές και χρησιμοποιεί όλο τον χρόνο για να δημιουργεί καθημερινή φθορά και προβλήματα στους άλλους…


Αυτό στην καλύτερη περίπτωση που ο δρόμος πρόσληψης είναι ανοικτός ή έστω υπάρχουν κάποια διόδια όπως «…θα σε εκλέξουμε αλλά εσύ θα κάνεις ένα, δύο, τρία… δώρα κ.λπ.». Συνήθως μπορεί να βρεθεί κάποιος καθηγητής από ένα πανεπιστήμιο του εξωτερικού όπως το Rutgers, το ΜΙΤ, το Bristol, το Southampton μ’ ένα κάρο δημοσιεύσεις και ετεροαναφορές στο έργο του, που έχει το θράσος να υποβάλει στην ανοικτή προκήρυξη θέσης, η οποία, εννοείται ότι είναι «φωτογραφία» από κάποιο άθλιο ελληνικό βιβλίο του «εσωτερικού συναδέλφου» Α… δυστυχώς ατύχησε ο ξενιστής! Προτεραιότητα έχει ο «ντόπιος» με το ανύπαρκτο έργο, τα σπασμένα αγγλικά, το «κοινωνικό έργο» και το «δημοκρατικό ήθος» (δηλαδή τη …«συνδικαλιστική δράση»). 


Ο τρόπος είναι πάντα ο ίδιος.  Συγκροτείται μια στημένη επιτροπή που συντάσσει μια άθλια έκθεση η οποία βγάζει ένα αστείο πόρισμα που εξυμνεί τον εξωτερικό αλλά… δυστυχώς τον βγάζει εκτός γνωστικού αντικειμένου. Εκλέγεται ο «ντόπιος» (insider). Αλλωστε έχει την ψήφο του για την οποία ενδιαφέρονται οι πρόεδροι, οι διευθυντές και κυρίως οι διακομματικές πρυτανίες, οι οποίες μονίμως παρεμβαίνουν. Τι στο καλό, τόσα χρόνια οικοδομούνται οι σχέσεις, σφυρηλατούνται οι προσοδοθηρικές ομάδες, γίνονται οι αλληλοεξυπηρετήσεις.


Ολα μέχρι εδώ αφορούν ένα μέρος της Γενικής Συνέλευσης (Γ.Σ.). Το άλλο είναι οι φοιτητές. Σχεδόν 50% της Γ.Σ. (!). Ενας σοβαρός υπουργός δεν έχει βρεθεί να καταργήσει αυτήν την αθλιότητα. Σθεναρά αντιστέκονται όλοι, και ιδίως οι «εσωτερικοί τρόφιμοι-σουλατσαδόροι». Και όχι τυχαία! Δείτε τι γίνεται:
H συνδικαλιστική μαφία (μην σοκάρεστε από τον όρο, θα καταλάβετε στη συνέχεια), έχει στην κατοχή της τις ψήφους των φοιτητών. 


Τι διδάσκει η «ορθολογική επιλογή»; Διδάσκει ότι το κίνητρο που έχουν είναι να προχωρήσουν στην ανταλλαγή των ψήφων με οτιδήποτε διευκολύνει την αναπαραγωγή των ιδίων. Ωπ, εδώ υπάρχει βαρέλι με «χοιρινό λίπος» (pork-barrel politics), θα έλεγε ένας καθηγητής «θετικής πολιτικής οικονομίας». Η αδίστακτη φάρα των σουλατσαδόρων θα κοιτάξει να πουλήσει τους φοιτητικούς βαθμούς ώστε να κερδίσει ψήφους. Ενα πολύ ωραίο εμπόριο ορθολογικών παικτών. Η ομάδα φοιτητών που θα βρεθεί κάτω από την «παράταξη» θα περάσει με ευκολία τα μισά μαθήματα. Ακόμη και οι απλοί, ανυποψίαστοι φοιτητές θα έχουν ισχυρό κίνητρο να συνταχθούν στη συνδικαλιστική νεολαία. 


Οι δε συνδικαλιστές που διακρίνονται για τη δουλειά αυτή, προβιβάζονται σε υπαλλήλους του Πανεπιστημίου συνήθως στο Ταμείο, στον λεγόμενο «ειδικό λογαριασμό» της διοίκησης, ο οποίος είναι γεμάτος από αργόσχολα και άχρηστα παιδιά καθηγητών (νεποτισμός), συγγενείς και πρώην συνδικαλιστές. 


Ολοι λοιπόν αυτοί συγκροτούν μια ωραία, μεγάλη ομάδα/παρέα των κολλητών. Να μην ξεχάσουμε όμως το πιο σημαντικό, την πιο ισχυρή κολλητική ουσία. Το χρήμα. Τα τελευταία χρόνια η κατάσταση έχει αγριέψει και οι πόρτες έχουν κλείσει γιατί τα συμφέροντα έχουν μεγαλώσει από τα τεράστια έσοδα των «μεταπτυχιακών-μούφα». Ναι, μούφα, άμα διδάσκουν αυτοί με τα «σπασμένα αγγλικά» και το «δημοκρατικό ήθος». Δέκα χιλιάδες ευρώ δίδακτρα το κεφάλι. Πενήντα ή εκατό οι μεταπτυχιακοί φοιτητές (έχουν κι αυτοί εκπροσώπηση στη Γ.Σ.) σε κάθε κύκλο. Πολλαπλασιασμό ξέρετε.


Τα χρήματα αυτά λιπαίνουν πολλές τρύπες, διαφθείρουν συνειδήσεις. Η κυρίαρχη ομάδα των «σουλατσαδόρων» έχει αποκτήσει των έλεγχο των πόρων και κάνει το παιχνίδι πιο σκληρό. «Μόνον οι δικοί μας μπαίνουν». Ο ένας δίνει στον άλλο και πάει λέγοντας. Αδύνατο να βρεις άκρη από τις μικροσυμφωνίες, τις ανταλλαγές, τα μικρά εγκλήματα (μεταξύ τους).


Τώρα, σίγουρα θα νομίσετε ότι είμαι κάποιος ριγμένος, δυσαρεστημένος, οργισμένος, τύπος, τέλος πάντων έχω κάποιου είδους εμμονή ή προκατάληψη. Πιθανόν. Πάντως, έγινα χωρίς ταλαιπωρίες τακτικός καθηγητής 39 χρονών. Λατρεύω την έρευνα και την ενασχόληση με τις ιδέες και είμαι ευτυχής που είμαι ακαδημαϊκός, δηλαδή δεν έχω απωθημένα. Να σας πω επίσης ότι στο τέλος, κι εμένα με βολεύει αυτή η κατάσταση, έστω βραχυχρονίως. Καταλήγω να κάνω μόνο τα εντελώς απαραίτητα, διοικητικά, κλπ. Ομως, χάνει η κοινωνία, οι οικογένειες, τα παιδιά. Το δε σύστημα αναπαράγει τον εαυτό του.


Να σας πω επίσης ότι η μικρή ομάδα των πραγματικών ακαδημαϊκών που έχει με πολύ κόπο τρυπώσει στο σύστημα από το εξωτερικό τα τελευταία χρόνια είναι συνήθως καταπληκτικής ποιότητας, διεθνούς επιπέδου (δεν έχετε με μια ματιά στο διαδίκτυο να δείτε τα βιογραφικά τού καθενός), αλλά δυστυχώς όλοι ταλαιπωρούνται από το προσοδοθηρικό, αναχρονιστικό, άθλιο πλαίσιο που κανείς πολιτικός δεν τολμά να αγγίξει. Επίσης, να πω ότι υπάρχουν και λίγα Τμήματα, τουλάχιστον στη δική μου επιστήμη, κορυφαία (!), που αδικούνται κατάφωρα από τη γενική εικόνα.

Βασανιστικά ερωτήματα δημιουργούνται 

Γιατί δεν αντιγράφουμε το θεσμικό πλαίσιο των καλύτερων πανεπιστημίων διεθνώς; 


Γιατί δεν εφαρμόζουμε την ακαδημαϊκή αξιολόγηση άμεσα; 


Γιατί δεν στέλνουμε στα σπίτια των οικογενειών των υποψηφίων φοιτητών, μαζί με το μηχανογραφικό, και μια λίστα με την αξιολόγηση των Τμημάτων; 


Γιατί δεν μισθοδοτούμε τους καθηγητές κατευθείαν από τα ιδρύματα κι όχι από το κράτος; 


Γιατί δεν απελευθερώνουμε το πανεπιστήμιο από τα κρατικά δεσμά των αστείων, δημοσιοϋπαλληλικών διατάξεων και των προσοδοθηρικών διακομματικών ομάδων και δεν τα μετατρέπουμε σε μη-κερδοσκοπικά δημόσιου συμφέροντος ιδρύματα σε μια ανταγωνιστική και διαφανή, αποκλειστικά δημόσια αγορά; 


Μετά από όλα αυτά, καταλάβατε γιατί στις διεθνείς λίστες αξιολόγησης τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι χαμένα σε βαθύ πηγάδι;

* Ο κ. Θοδωρής Πελαγίδης είναι καθηγητής οικονομικής ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

kathimerini.gr