Η Νατοϊκή Σύνοδος, η Τουρκία και η Κύπρος

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗ*

Για ακόμη μια φορά η Τουρκία εξαργυρώνει τη σημαντική γεωστρατηγική της θέση πειθαναγκάζοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποδεχτούν τις θέσεις της. Αυτό καταδεικνύουν οι αποφάσεις της διήμερης Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε στις 18-19 Νοεμβρίου στη Λισαβόνα. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα φαίνεται να ενέδωσε στις πιέσεις Ερντογάν να μην συμπεριληφθούν στο νέο Στρατηγικό Δόγμα της Συμμαχίας τα γνωστά
αντιδυτικά κράτη του Ιράν και της Συρίας, τα οποία τα τελευταία δύο χρόνια είναι προνομιακοί φίλοι της Αγκυρας και διαθέτουν πυραύλους που μπορούν να πλήξουν κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ. Την ικανοποίηση του για την εξέλιξη αυτή δεν έκρυψε και ο Τούρκος πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο οποίος μετά τη Σύνοδo με δηλώσεις του χαιρέτησε το γεγονός.
Αυτή η διαχρονική στρατηγική συμπεριφορά της Τουρκίας να εκβιάζει την υπερατλαντική δύναμη για να εκμαιεύει οφέλη στην ορολογία των διεθνών σχέσεων ονομάζεται “τυραννία του αδυνάμου”.
Δηλαδή, είναι προς το συμφέρον της Μεγάλης Δύναμης ( ΗΠΑ) που διατηρεί πελατειακές σχέσεις με μια λιγότερη ισχυρή χώρα (Τουρκία) να μη συμβεί κάτι τέτοιο που θα ακυρώσει την “επένδυση” που έγινε σε αυτή τη δύναμη.
Ποιά όμως είναι η “επένδυση” που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κάνει στην Άγκυρα; Ασφαλώς, το ζήτημα της αντιπυραυλικής ασπίδας που ο Ερντογάν ζητάει επίμονα να δοθεί η νότια διοίκηση του στην Τουρκία. Αν και δεν έχει ακόμα διευθετηθεί πλήρως το θέμα οι εξελίξεις αυξάνουν τη διαπραγματευτική ισχύ της Άγκυρας και αναβαθμίζουν για ακόμη μια φορά τη θέση και το ρόλο της στο περιφερειακό σύστημα της Μέσης Ανατολής.
Σε αυτό το σημείο ας μας επιτραπεί να κάνουμε μια παρέκβαση: Όσα έχουν αναφερθεί πιο πάνω αποτελούν και την αιτία που οι Ηνωμένες Πολιτείες διαχρονικά κρατούσαν μια ετεροβαρή στάση έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου και υποστήριξαν τις θέσεις της Άγκυρας.
Πιο συγκεκριμένα, το 1964 (31 Ιανουαρίου) οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία πρότειναν το κοινό αγγλοαμερικανικό σχέδιο (σχέδιο Σάντυς- Μπολ) το οποίο ικανοποιούσε το αίτημα της Τουρκίας για μόνιμο διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων. Το εν λόγω σχέδιο καταργούσε την Κυπριακή Δημοκρατία, αφαιρούσε την κυριαρχία του κράτους και μετέθετε τη διακυβέρνηση του νησιού σε μια τριμερή επιτροπή στο Λονδίνο, στην οποία η κυπριακή κυβέρνηση δεν εκπροσωπείτο. Αργότερα, τον Ιούλιο του ιδίου έτους οι Ηνωμένες Πολιτείες επανήλθαν με το διχοτομικό σχέδιο ‘Ατσεσον το οποίο παραχωρούσε στους Τούρκους το 28 τοις εκατό του κυπριακού εδάφους. Υπάρχουν πολυάριθμα άλλα παραδείγματα στα οποία θα μπορούσε κάποιος να αναφερθεί.
Το ερώτημα που μετ’ επιτάσεως τίθεται και σε αυτό πρέπει να απαντήσουν Αθήνα και Λευκωσία, είναι πώς θα ενεργήσουν στην περίπτωση που η Τουρκία προσπαθήσει για ακόμη μια φορά να εξαργυρώσει τις υπηρεσίες της στους Αμερικανούς με το να έχει τον πρώτο λόγο και συνεπώς τη μερίδα του λέοντος σε μια μελλοντική λύση του Κυπριακού.
Επαναρχόμενοι στο ζήτημα της αντιπυραυλικής πρέπει να επισημάνουμε ότι οι Ισραηλινοί διαφωνούν κάθετα με το να δοθεί η διοίκηση του νοτίου τομέα της στην Τουρκία. Διότι κάτι τέτοιο, σημειώνουν, θα αδρανοποιούσε το όλο σύστημα, αφού η Άγκυρα θεωρεί την Τεχεράνη και τη Δαμασκό ως συμμάχους. Η Ουάσιγκτον βρίσκεται και πάλι ενώπιον βασανιστικών διλημμάτων.
* Ο Νίκος Παναγιωτίδης είναι Δημοσιογράφος, διεθνολόγος-επισκέπτης λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ