Πομφόλυγες περί φιλοαμερικανισμού

Του Θανου Π. Ντοκου*

Στον 19ο αιώνα, τα ελληνικά πολιτικά κόμματα χαρακτηρίζονταν αγγλόφιλα, γαλλόφιλα και ρωσόφιλα. Μια ανάλογη ταξινόμηση στον 21ο αιώνα του πολιτικού κόσμου, των διπλωματών και των αναλυτών σε αμερικανόφιλους («εθνικά ύποπτους») και ρωσόφιλους («πατριώτες»), με τον τρόπο που επιχειρείται από ορισμένους, θα δικαίωνε τη ρήση ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται συχνά ως φάρσα.

Πολλοί Ελληνες επιλέγουν τις ΗΠΑ ως τόπο σπουδών ή και επαγγελματικής αποκατάστασης. Αυτό δεν σημαίνει ότι παραβλέπουν τα σοβαρότατα λάθη της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Αλλά και σε διμερές επίπεδο, δεν είμαστε προφανώς ιδιαίτερα ευχαριστημένοι από την αμερικανική στάση σε ορισμένα ζητήματα εθνικού ενδιαφέροντος. Σε γενικές γραμμές, όμως, θεωρήσαμε ότι μια ανοιχτή αντιπαράθεση μάλλον θα έβλαπτε την Ελλάδα παρά τις ΗΠΑ. Αυτό δεν σημαίνει ούτε αναγκαστική ταύτιση απόψεων σε όλα τα ζητήματα, ούτε –πολύ περισσότερο– άνευ όρων υποταγή στη βούληση της Ουάσιγκτον.


Κάθε χώρα οφείλει να αναπτύσσει μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και να διευρύνει τα γεωπολιτικά ερείσματά της. Τα τελευταία χρόνια, με το άνοιγμα προς τη Μόσχα με κεντρικό μοχλό την ενεργειακή συνεργασία, η Αθήνα ορθώς επεδίωξε στρατηγικά οφέλη πέραν του ευρωατλαντικού πλαισίου, ενώ επιθυμούσε να στείλει το μήνυμα προς την Ουάσιγκτον και όποιον άλλο ενδιαφερόμενο αποδέκτη ότι δεν πρέπει να θεωρείται «απολύτως δεδομένη» σε όλα τα ζητήματα.


Βεβαίως, οι προσδοκίες από μια τέτοια προσέγγιση πρέπει να παραμένουν ρεαλιστικές διότι: 


(α) η Ρωσία, όπως και κάθε σοβαρή χώρα, χαράσσει εξωτερική πολιτική με κριτήριο τα εθνικά συμφέροντα και όχι συναισθηματικές θεωρήσεις περί ομόθρησκων λαών και ιστορικών συμμάχων και άρα η οποιαδήποτε σύσφιγξη σχέσεων με την Αθήνα δεν θα είναι εις βάρος των σημαντικότατων οικονομικών σχέσεων της Μόσχας με την Αγκυρα και 


(β) η ικανοποιητική διευθέτηση των σημαντικότερων ζητημάτων που απασχολούν την ελληνική εξωτερική πολιτική (ελληνοτουρκικές σχέσεις, Κυπριακό, ΠΓΔΜ, μετανάστευση), αλλά και η πορεία της ελληνικής οικονομίας, εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα δύο αυτά κέντρα ισχύος επιδεικνύουν σταθερή και άνευ όρων διάθεση να υιοθετήσουν τις ελληνικές θέσεις), ενώ το ειδικό βάρος και η χρησιμότητα της Μόσχας είναι αρκετά περιορισμένα στα ζητήματα αυτά.


Αν θεωρήσουμε ότι η Ε.Ε. –με όλους τους κλυδωνισμούς– παραμένει το κεντρικό θεσμικό πλαίσιο για την ελληνική εξωτερική και οικονομική πολιτική, η ανάπτυξη μιας επωφελούς σχέσης με άλλες σημαντικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία ή ακόμη και η Κίνα –και θα πρέπει να τις δούμε ως συμπληρωματικές και όχι ως εναλλακτικές στρατηγικές επιλογές, φυσικά με τις «εταιρικές σχέσεις» στις σωστές αναλογίες–, προϋποθέτει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για τον ρόλο μας στην ευρύτερη περιοχή και την αύξηση της στρατηγικής μας χρησιμότητας, χωρίς ευχολόγια και γενικόλογες διακηρύξεις, αλλά με ρεαλιστικές επιλογές και συγκεκριμένες ενέργειες.

* Ο Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.

kathimerini