Ο κλονισμός της ευρωζώνης

της Ελίνας Γαληνού
Θα επιζήσει το ευρώ ή όχι; Το ερώτημα που πριν από καιρό ακουγόταν τρομακτικό, τώρα επανέρχεται όλο και συχνότερα, επίμονο. Οι τρέχουσες εξελίξεις στην Ευρώπη ενισχύουν τους φόβους ν΄ακυρωθεί η ιστορική προσπάθεια δημιουργίας ενός κοινού ευρωπαικού νομίσματος.
Οι εξ αρχής αμφισβητίες για την επιτυχία του ευρώ, αρχίζουν να δικαιώνονται. "Η επιτυχία του νομίσματος θα φανεί σε βάθος χρόνου, αν τελικά αντέξει τις διάφορες δοκιμασίες που ανακύπτουν κάθε τόσο.." έλεγαν από τότε, εισπράττοντας την αντίδραση των οπαδών της νομισματικής ένωσης στην Ευρώπη. Οι ευρωπαίοι όμως, ενθουσιασμένοι στην ιδέα προχώρησαν με γρήγορους ρυθμούς, πιστεύοντας όχι μόνο στο επιχείρημα "too big to fail" αλλά και στον κοινό παρανομαστή του Συμφώνου Σταθερότητας που (κατά την αρχική εκτίμηση των αρχιτεκτόνων της ευρωζώνης), θα ανάγκαζε όλες τις μετέχουσες χώρες σε απαρέγκλιτη δημοσιονομική πειθαρχία. Κατ΄αρχήν, οι χώρες έπρεπε να παρουσιάσουν τα δημοσιονομικά τους μεγέθη με μικρές αποκλίσεις, ώστε να εξισορροπούνται οι πιστοληπτικές τους ικανότητες. Επομένως οι "μαύρες τρύπες" και άλλα πονηρά σημεία, δεν μπορούσαν παρά να καλυφθούν με δημιουργική λογιστική, που ίσως βοηθάει την εικόνα μιας οικονομίας, αλλά δεν αλλάζει την ουσία των προβλημάτων της.
Οταν όμως τον Ιούνιο του 2000 μπήκαν οι υπογραφές, οι ευρωπαικοί λαοί απλώς βίωναν με περηφάνεια την είσοδό τους στο ευρώ, κωφεύοντας στις κάποιες ανησυχίες για πιθανούς μελλοντικούς κινδύνους. Κανέναν δεν μπορείς να κατηγορήσεις γι΄αυτό. Η ενημέρωση που δόθηκε στον κόσμο, ήταν επιγραμματική και λιτή. Οι διαβεβαιώσεις ότι "για 4-5 χρόνια, το ευρώ θα ενισχυθεί ακόμα περισσότερο.." προκάλεσαν πρόσκαιρο εφησυχασμό. Περάσαμε στο ευρώ (στην Ελλάδα με την δραστικότερη υποτίμηση), περνώντας όμως ταυτόχρονα και τα κεφάλαια των δανείων μας σε άλλο νόμισμα. Η μέθοδος swaping, εξασφάλισε την μετατροπή των κεφαλαίων δανεισμού της ευρωζώνης, κατά την συνταγή της Goldman Sachs, πράγμα που βόλευε πρόσκαιρα, μετέθετε όμως επικίνδυνα το πρόβλημα στο μέλλον. Τα κράτη που είχαν ήδη υποστεί υποτίμηση όπως το ελληνικό, έμπαιναν στην ευρωζώνη με εξαιρετικά μειωμένες οικονομικές αντοχές, έναντι χωρών που τα νομίσματά τους προ ευρώ, ήταν ισχυρότερα (όπως η Γερμανία).
Στη συνέχεια, μετά την τρομοκρατική επίθεση στους Διδύμους Πύργους, το δολλάριο πήρε ξαφνικά μια κατιούσα, η οποία συνεχίστηκε επίμονα μέχρι τώρα, περιορίζοντας τις "ευρωποιήσεις" καταθέσεων και δημιουργώντας ασφυκτική πίεση στα επιτόκια δανεισμού των ευρωπαικών τραπεζών. Ολη όμως αυτή η ιστορία που τραβάει τώρα μια δεκαετία, αφ΄ενός ανέβαζε τα χρέη των ευρωπαικών οικονομιών με ρυθμό γεωμετρικής προόδου, αφ΄ετέρου εγκλώβιζε την αναπτυξιακή προοπτική των κρατών. Φυσικά, τα πιό επιβαρυμένα κράτη όπως η Ελλάδα, ήταν σχεδόν σίγουρο ότι θα λύγιζαν πρώτα αν κάποια στιγμή οι αγορές, αποφάσιζαν να δείξουν σκληρότερο πρόσωπο. Ετσι και έγινε, χωρίς φυσικά να αμνηστεύονται οι προσφέροντες το δόλωμα στους κερδοσκόπους...
Και η κρίση, εξαπλώθηκε στην ευρωζώνη οδεύοντάς την προς το αδιέξοδο και αυξάνοτας τις πιθανότητες διάλυσής της. Η αντιμετώπισή της όμως, αν και απασχολεί εντατικά εδώ και ενάμιση χρόνο τους ευρωπαίους ηγέτες-κυρίως του γαλλογερμανικού άξονα-μοιάζει από δυσχερής έως απίθανη. Βεβαίως, σε μια τέτοια αναταραχή, βγαίνουν όλα στην επιφάνεια. Ωφελιμιστικές τάσεις, παλιοί λογαριασμοί, αυταρχισμοί, κυρίως όμως η δυσκαμψία του ευρωπαικού νομίσματος, λόγω της πολιτικής που ασκεί η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, με αποτέλεσμα την γενικευμένη περιστολή ρευστότητας στην ευρωζώνη. Αν η ΕΚΤ όμως δεν διαθέτει επάρκεια ρευστότητας πώς θα παρέχει οξυγόνο στο ευρώ; Με τέτοια τακτική, η λύση του ευρωομολόγου θα καεί πολύ γρηγορότερα από τον χρόνο που πήρε να λυγίσει το ευρώ.
Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι το πρόβλημα που οι ευρωπαίοι ηγέτες αναζητούν να λύσουν μέσω δημοσιονομικής λιτότητας και πειθαρχίας, πηγάζει άμεσα από το σύστημα πάνω στο οποίο βασίστηκε η δημιουργία του ευρώ. Οι πολιτικοί και τεχνοκράτες της ευρωζώνης, καλούνται βέβαια να το διαχειριστούν με την ευθύνη των αποφάσεών τους. Ομως, οι ηγέτες αλλάζουν αλλά οι συνέπειες των εκάστοτε αποφάσεων, μένουν κληρονομιά στους λαούς, με πρώτο παράδειγμα, τα ¨"μαγειρέματα" που έγιναν τότε για το ευρώ που ξέσπασαν μαζεμένα στις πλάτες μας. Γι΄αυτό, ας πούνε τουλάχιστον όλη την αλήθεια στις κοινωνίες τους, πριν προβούν σε οποιαδήποτε αποφασιστική κίνηση, δεσμευτική επί μακρώ.