Το αναθεωρημένο Σχέδιο Ανάν και η τρίτη επιλογή

Εκτός από το “ναι” και το “όχι” στο σχέδιο, το οποίο διατηρεί την επικαιρότητά του, υπάρχει και μια άλλη “επιλογή” - στρατηγική
Του Νίκου Στέλγια

Ήταν λίγους μήνες πριν από το κρίσιμο δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν. Στην Αθήνα σχηματίστηκαν διάφορα διπλωματικά και πολιτικά πηγάδια γύρω από το “φλέγον” ζήτημα. Μια κρύα χειμωνιάτικη βραδιά στην Αθήνα συμμετείχα άθελά μου σε ένα από αυτά. Λίγο μετά από μια επιστημονική διάλεξη κάποιων προσωπικοτήτων από την Ελλάδα, την Τουρκία και την Κύπρο, με κεντρικό άξονα τις ιστορικές εξελίξεις στο Κυπριακό, μια ομάδα Ελλήνων επιστημόνων, ακαδημαϊκών και αξιωματούχων από διάφορες κρατικές υπηρεσίες μού εξέφρασαν τις δικές τους σκέψεις και προβληματισμούς για το επίμαχο σχέδιο. Επειδή οι διεθνολογικές αναλύσεις, οι οποίες αγνοούν την κοινωνική, πολιτική και ταξική πραγματικότητα της κάθε κοινωνίας, με βρίσκουν πάντα αδιάφορο, θυμάμαι ότι αρχικά επιχείρησα να αποχωρήσω από τη συζήτηση με πρόσχημα τις βεβαρημένες ακαδημαϊκές - επιστημονικές μου υποχρεώσεις. Θυμάμαι ότι ένας εκ των συνομιλητών μου, ο οποίος εκείνη την περίοδο είχε αναλάβει σημαντικά καθήκοντα σε μια κρατική υπηρεσία, η οποία διαχειρίζεται πολύ ευαίσθητες κρατικές υποθέσεις, επέμεινε να παραμείνω στη συζήτηση.

Χωρίς να κρύβω την περιέργειά μου, τελικά παρέμεινα στον χώρο όπου διεξαγόταν η συζήτηση και παρακολούθησα με μεγάλη προσοχή τις απόψεις που εκφράστηκαν. Διαπίστωσα ότι στην ελληνική πρωτεύουσα υπήρχαν τουλάχιστον τρία στρατόπεδα σε ό,τι αφορά το Σχέδιο Ανάν. Η πλειοψηφία των απόψεων που εκφράστηκαν, υπογράμμιζαν τις επιφυλάξεις τους αλλά τάσσονταν υπέρ του Σχεδίου. Η μειοψηφία των ομιλητών εξέφραζε αντίθετη άποψη και επαναλάμβανε τις γνωστές εθνικιστικές, εθνοκεντρικές απόψεις και προσεγγίσεις. Και από τις δύο πλευρές απουσίαζε η επιστημονική τεκμηρίωση των απόψεων. Οι απόψεις που ακούγονταν ήταν κυρίως ενστικτώδεις και σπασμωδικές. Από τη μια υπήρχε το “συμφέρον του ευρωπαϊκού - δυτικού έθνους” και από την άλλη το “συμφέρον του ελληνικού - ορθόδοξου έθνους”.

Στη συζήτηση ακούστηκε και μια άλλη άποψη - έκπληξη για τα δεδομένα εκείνης της περιόδου αλλά και του σήμερα. Κάποιοι κύκλοι ενός πολύ σημαντικού υπουργείου και μιας πολύ σημαντικής υπηρεσίας υπογράμμισαν ότι το Σχέδιο Ανάν δεν έχει μέλλον. Κατά την άποψή τους, είτε θα σκόνταφτε στο “όχι” των Κυπρίων, είτε η εφαρμογή του θα αντιμετώπιζε τεράστια εμπόδια και σταδιακά θα οδηγείτο στην αποτυχία. “Το Taksim –η διχοτόμηση– είναι στο τραπέζι, είτε το θέλουμε είτε όχι”, υπογράμμιζαν με στόμφο οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης άποψης. Οι συνομιλητές μου πρόσθεταν:

“Τι επιλογές έχουμε απέναντι στη στρατηγική της διχοτόμησης της άλλης πλευράς, η οποία δεν έχει χάσει ποτέ την επικαιρότητά της; Πολύ απλά. Δύο είναι οι επιλογές. Πόλεμος ή διπλωματία. Μπορεί η Ελλάδα να αντιταχθεί στρατιωτικά στην Τουρκία στην παρούσα ιστορική στιγμή; Μπορούμε να επιβάλουμε στρατιωτικά την αναθεώρηση της πράσινης γραμμής στην Κύπρο; Όχι φυσικά. Μπορούμε όμως να διαχειριστούμε με έξυπνο τρόπο, διπλωματικά, τη “διχοτόμηση” που επιβάλλει η άλλη πλευρά. Τι εννοούμε; Μπορούμε να καλέσουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων την Τουρκία, στην οποία κάποιες Μεγάλες Δυνάμεις επιβάλλουν την εξομάλυνση και την αναβάθμιση των εξωτερικών της σχέσεων στη Μέση Ανατολή, και να ζητήσουμε συγκεκριμένα ανταλλάγματα για το τέλος του Κυπριακού. Αιγαίο, υφαλοκρηπίδα, Μόρφου, Αμμόχωστος... Κύριοι, όλα είναι υπό διαπραγμάτευση. Η Τουρκία θα αρκεστεί σε ένα μικρό κομμάτι γης της Κύπρου, το οποίο θα παραμείνει εκτός της Ε.Ε., και η Ελλάδα θα πετύχει όλα αυτά χωρίς να έχει πάρει κανένα ιστορικό ρίσκο”.

Θυμάμαι ότι η τοποθέτηση του αξιωματούχου διακόπηκε από τα καυστικά σχόλια των συνομιλητών του. Οι μεν τον κατηγόρησαν για “τυχοδιωκτισμό, ο οποίος θυμίζει πρακτικές άλλων ζοφερών εποχών”. Οι δε έφτασαν στο σημείο να τον κατηγορήσουν για “εσχάτη εθνική προδοσία”. Η συζήτηση διακόπηκε απότομα και οι συνομιλητές αποχώρησαν με “άγριες”, “πολεμικές” διαθέσεις.

Την προηγούμενη εβδομάδα, καθώς επικοινωνούσα με τη γειτονική χώρα και την άλλη πλευρά της πράσινης γραμμής με σκοπό να βολιδοσκοπήσω τις διαθέσεις των Τουρκοκυπρίων και των Τούρκων αναλυτών για τη σύνοδο της Νέας Υόρκης και την επικείμενη συνάντηση του Ιανουαρίου, θυμήθηκα τη θυελλώδη συζήτηση εκείνης της κρύας χειμωνιάτικης αθηναϊκής βραδιάς. Καθώς “διάβαζα” στις αράδες των σύγχρονων τουρκικών και τουρκοκυπριακών τοποθετήσεων τη σκιά της αιώνιας στρατηγικής του “taksim”, θυμήθηκα εκείνη την “πρόχειρη” τοποθέτηση του συνομιλητή μου. Άραγε υπάρχει “τρίτος δρόμος” στο αναθεωρημένο Σχέδιο Ανάν, το οποίο, όπως ισχυρίζεται η τουρκοκυπριακή πλευρά, παραμένει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων;

www.kathimerini.com.cy