Κάποιες φορές οι κρίσεις βοηθούν στην επίλυση προβλημάτων, δηλώνει στο ΑΜΠΕ ο γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος Σαχίν Αλπάι

"Ίσως, η ελληνική κρίση μας βοηθήσει να μειώσουμε τις στρατιωτικές δαπάνες εκατέρωθεν. Κάποιες φορές, οι κρίσεις βοηθούν στην επίλυση προβλημάτων" λέει στο ΑΜΠΕ ο γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός Σαχίν Αλπάι, σχολιάζοντας τη δυναμική των ελληνοτουρκικών σχέσεων εν μέσω κρίσης.

Ο κ. Αλπάι, με αφορμή την παρουσία του στη Θεσσαλονίκη, προσκεκλημένος του Navarino Network, μίλησε εφ' όλης της ύλης στο ΑΜΠΕ για το πώς η κυβέρνηση Ερντογάν "άλλαξε την Τουρκία", για το "θαύμα" της τουρκικής οικονομίας, τις σχέσεις της Άγκυρας με τον αραβικό κόσμο, αλλά και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

"Η ελληνοτουρκική προσέγγιση ξεκίνησε το 1999. Έχουμε δύο ζητήματα: το ένα είναι τα θέματα στο Αιγαίο […] Οι διερευνητικές επαφές, από ό,τι έχω ακούσει, έχουν κάνει σημαντική πρόοδο. Από την άλλη πλευρά έχουμε μια αύξηση των εμπορικών ανταλλαγών καθώς και αύξηση της τουριστικής κίνησης, κυρίως από την πλευρά των Ελλήνων, όπου δεν υπάρχουν θέματα βίζας. Οι σχέσεις της μια κοινωνίας με την άλλη έχουν βελτιωθεί πολύ, ενώ σημαντικός είναι και ο ρόλος διαφόρων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που έχουν συμβάλλει στην προσέγγιση των δύο πλευρών" σημειώνει ο κ. Αλπάι.

"Φανατικοί υπάρχουν και στις δυο πλευρές, αλλά νομίζω πως σιγά-σιγά περιθωριοποιούνται και νομίζω πως θα δούμε σύντομα βελτίωση. Και ίσως η ελληνική κρίση μας βοηθήσει να μειώσουμε τις στρατιωτικές δαπάνες εκατέρωθεν" συμπληρώνει.

Το άλλο μεγάλο ζήτημα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, σύμφωνα με τον Τούρκο δημοσιογράφο, είναι το θέμα της Κύπρου, για το οποίο λέει: "Σε ό,τι αφορά το θέμα της Κύπρου, αυτή η κυβέρνηση, του Ερντογάν, έκανε ορισμένες σημαντικές προσπάθειες για την επίλυση του προβλήματος. Στήριξε το Σχέδιο Ανάν […] Και αν η ελληνοκυπριακή κοινότητα είχε ψηφίσει 'ναι', τότε ο τουρκικός Στρατός θα είχε 'εξαφανιστεί' ως τώρα. Αλλά, ο πρόεδρος Παπαδόπουλος ήταν ένας μεγάλος εθνικιστής, που δεν ήταν έτοιμος για συμβιβασμούς. Έχουμε δηλαδή εκεί ένα πρόβλημα και οι προοπτικές του δεν είναι ευοίωνες. Ακόμη και οι τωρινές συνομιλίες, από ό,τι γνωρίζω δεν πηγαίνουν πολύ καλά. Επιπροσθέτως, όταν υπάρχουν χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία που λένε ότι η Τουρκία δεν έχει θέση στην ΕΕ, τότε φαντάζομαι πως και η Άγκυρα λέει: 'τότε γιατί είμαι υποχρεωμένη να αποδεχθώ όλα όσα θέλει η ελληνική πλευρά;'. Τουλάχιστον, ωστόσο, δεν υπάρχουν συγκρούσεις στην Κύπρο".

Το ΑΚΡ έφερε αλλαγή στην τουρκική πολιτική σκηνή
Ρωτήσαμε τον κ. Αλπάι, αν το ΑΚΡ, έχοντας ήδη κλείσει μια δεκαετία στην εξουσία, κατάφερε να φέρει αλλαγή στην τουρκική πολιτική σκηνή, όπως επαγγελλόταν πριν από την άνοδό του στην κυβέρνηση, και η απάντηση ήταν κατηγορηματικά "ναι".

Κατά τον ίδιο, οι τρεις κινητήριες δυνάμεις της αλλαγής στην τουρκική πολιτική πραγματικότητα είναι: η πορεία της ενταξιακής διαδικασίας στην ΕΕ, η δημιουργία νέων κοινωνικών τάξεων, που υποστηρίζουν τον εκδημοκρατισμό και τη φιλελευθεροποίηση και η κριτική του κεμαλικού κατεστημένου.

Μάλιστα, ο κ. Αλπάι θεωρεί ότι πάνω σ' αυτές τις βάσεις μπόρεσε το ΑΚΡ να αντικρούσει την "ολοκληρωτική δημοκρατία", κερδίζοντας την εξουσία και εδραιώνοντας μια σειρά σημαντικών προσωπικών δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Και παρά το γεγονός ότι ο ίδιος θεωρεί πως έχουν γίνει πολλά από την παρούσα κυβέρνηση στην Άγκυρα, απομένουν, όπως λέει, μια σειρά από άλλα πράγματα, τα οποία για να αλλάξουν απαιτείται ένα νέο Σύνταγμα.

"Ας πάρουμε, επί παραδείγματι, τον πολιτικό ρόλο του Στρατού. Σ' αυτό το πεδίο έχουν γίνει μεγάλα βήματα. Σήμερα, εκτιμώ πως η εκλεγμένη κυβέρνηση έχει τον έλεγχο, αλλά υπάρχουν τομείς όπου οι γραφειοκράτες- και στο Στρατό- εξακολουθούν να έχουν την εξουσία. Γι' αυτό και είναι επιτακτική η ανάγκη ενός νέου Συντάγματος. Γι' αυτό και πρέπει ν' αλλάξουμε ορισμένους από τους νόμους- απομεινάρια του παρελθόντος" λέει χαρακτηριστικά.

Ποια είναι, όμως, η "ταυτότητα" του κόμματος που, όπως ο ίδιος παραδέχεται, έφερε την αλλαγή στα τουρκικά πολιτικά πράγματα; "Είναι ένα μετα-ισλαμικό κόμμα. Εγώ το αποκαλώ μουσουλμανο-δημοκρατικό κόμμα, καθ' ομοίωσιν προς τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης. Πολιτιστικά, είναι πολύ συνδεδεμένο με τις ισλαμικές αξίες, τις ηθικές. Αλλά, αν κοιτάξει κάποιος το οικονομικό του πρόγραμμα, θα έβλεπε πως είναι καθαρά φιλελεύθερο. Εάν κοιτάξεις το πολιτικό του πρόγραμμα και τη δράση του στον πολιτικό τομέα, θα δεις ότι έχει αλλάξει την Τουρκία ουσιαστικά. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος μάρτυρας αυτής της 'ήσυχης επανάστασης', της οποίας ηγήθηκε ο Ερντογάν και το κόμμα του; Το γεγονός ότι το 2005 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απεφάνθη πως η Τουρκία έχει εκπληρώσει τα κριτήρια της Κοπεγχάγης και μπορεί να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Επομένως, βεβαίως, είναι ένα μετα-ισλαμικό μουσουλμανικό- δημοκρατικό κόμμα" σημειώνει.

Αναφερόμενους σ' εκείνους που επιμένουν να αποκαλούν το ΑΚΡ "ισλαμικό κόμμα", ο Σαχίν Αλπάι τονίζει: "Αυτοί που επιμένουν στο να αποκαλούν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ισλαμικό είναι είτε αδαείς σε ό,τι αφορά την τουρκική πολιτική είτε θέλουν να του βάλουν την ταμπέλα του 'ισλαμικού' προκειμένου να το φέρουν σε δυσάρεστη θέση. Και υπάρχουν άνθρωποι, φυσικά, που το κάνουν αυτό για διαφορετικούς λόγους. Για παράδειγμα, το ισραηλινό λόμπι στις ΗΠΑ προσπαθεί να αμαυρώσει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, αποκαλώντας το 'ισλαμικό'. Και, μάλιστα, κάποιοι Ρεπουμπλικανοί υποψήφιοι για το προεδρικό χρίσμα προχώρησαν τόσο πολύ ώστε αποκάλεσαν την κυβέρνηση Ερντογάν 'ισλαμική τρομοκρατική κυβέρνηση'. Αυτό φυσικά και είναι ανόητο, αλλά αποδεικνύει τι είδος νοοτροπία κρύβεται πίσω από αυτή τη λογική. Υπάρχουν, ωστόσο, και ορισμένοι που αποκαλούν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης 'ισλαμικό' μόνο και μόνο για να δώσουν έμφαση στο γεγονός ότι τα ισλαμικά κόμματα σε χώρες, όπου κυριαρχεί το μουσουλμανικό στοιχείο, έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν ριζικές αλλαγές και να μετατραπούν από παλιομοδίτικα ακραία κόμματα σε καθ' όλα φιλελεύθερα κόμματα. Αυτή είναι μια- θα έλεγα- καλόπιστη προσέγγιση"

Το τουρκικό οικονομικό "θαύμα"
Σκιαγραφώντας το προφίλ της τουρκικής οικονομίας, την αλματώδη άνοδο της οποίας πολλοί αναλυτές της Δύσης έχουν χαρακτηρίσει ως "θαύμα", ο κ. Αλπάι σημειώνει: "Στην οικονομία έχουμε επιτεύγματα, αλλά και προβλήματα. Η τουρκική οικονομία αναπτύχθηκε κατά μέσο όρο κατά 67% συνολικά την περίοδο διακυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Το εισόδημα των πολιτών αυξήθηκε. Βελτιώθηκε το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Υπάρχει λιγότερη ανεργία, λιγότερη φτώχεια και 'δίψα' για περισσότερη κατανάλωση".

Αυτή η "δίψα" για περισσότερη κατανάλωση, έχει οδηγήσει σε ένα όχι και τόσο ευνοϊκό ισοζύγιο εμπορικών ανταλλαγών, αφού μπορεί μεν να τριπλασιάστηκαν οι εξαγωγές, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τις εισαγωγές. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Αλπάι, " οι οικονομολόγοι λένε ότι όσο συνεχίζει να αναπτύσσεται η οικονομία, αυτό δεν είναι σοβαρό πρόβλημα".

Αυτό που, κατά τον ίδιο, αποτελεί σημαντικό πρόβλημα είναι ορισμένες παράμετροι στην εσωτερική αγορά. "Αφενός μεν- λέει- πρέπει να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα, μέσω και της επένδυσης σε νέες τεχνολογίες, ενώ απαιτούνται και μεγάλες μεταρρυθμίσεις στον εκπαιδευτικό τομέα, καθώς υπάρχει πρόβλημα στο μορφωτικό επίπεδο του εργατικού δυναμικού".

Σε κάθε περίπτωση, ο κ. Αλπάι θεωρεί πολύ σημαντικό επίτευγμα το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος της Τουρκίας είναι το χαμηλότερο στην Ευρώπη, γεγονός που "πιστώνει" στο κυβερνών κόμμα, καθώς όπως λέει χαρακτηριστικά, "η κατάσταση δεν ήταν η ίδια προτού το ΑΚΡ ανέλθει στην εξουσία".

Τουρκία και αραβικός κόσμος
Σχολιάζοντας τα γεγονότα του τελευταίου χρόνου σε πολλές αραβικές χώρες, όπου ο λαός εξεγέρθηκε κατά των ηγετών του, αλλά και το γεγονός ότι η Τουρκία έχει καταφέρει μια αξιοσημείωτη διείσδυση στον αραβικό κόσμο, ο Τούρκος δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός, αφού επισημαίνει πως με την άρση της βίζας ήρθαν περισσότεροι Άραβες τουρίστες στη χώρα του και συνεπώς υπήρξε προσέγγιση μεταξύ των λαών, τονίζει:

"Η Τουρκία τόλμησε να πει στις ΗΠΑ ότι 'δεν θα είμαστε μαζί σας στο Ιράκ'. Επίσης, εκτιμήθηκε το γεγονός ότι η Τουρκία είπε 'όχι' στο Ισραήλ έπειτα από τη σφαγή στη Γάζα. Η Τουρκία, δίνοντας το παράδειγμα ενός κράτους με μουσουλμανική πλειοψηφία, που αποκτά ολοένα και περισσότερη επιρροή και γίνεται περισσότερο δημοκρατικό, κέρδισε τη συμπάθεια πολλών ανθρώπων στον αραβικό κόσμο".

Λίγα λόγια για τον Σαχίν Αλπάι
Ο Σαχίν Αλπάι βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη για να μιλήσει σε εκδήλωση του Navarino Network (ανεξάρτητη, επιστημονική, μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία, μέλος της Πολιτιστικής Εταιρείας Επιχειρηματικών Βορείου Ελλάδος) για την "Τουρκική Πολιτική και Οικονομία υπό τη διακυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης".

Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας (1967) και στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης (1981). Από το 1982 μέχρι το 2001 εργάστηκε ως επιμελητής και αρθρογράφος σε μεγάλες εφημερίδες του ημερήσιου τουρκικού τύπου. Διετέλεσε διευθυντής στο Τουρκικό Ίδρυμα Οικονομικών και Κοινωνικών Μελετών (1992) και σύμβουλος του Deniz Baykal, αρχηγού του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (1993). Το 1998, ο ?ahin Alpay ήταν επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Princeton, ενώ από το 2001 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Bahcesehir της Κωνσταντινούπολης. Συγχρόνως, αρθρογραφεί στην 'Zaman' και 'Today's Zaman', τις εφημερίδες με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στην Τουρκία.

Σ. Παπαδοπούλου
© ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΕ.