Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη  

Μια πρόταση έχει νόημα όχι όταν επαληθεύεται, αλλά όταν εξακολουθεί να ισχύει παρ’ όλες τις αλλεπάλληλες και συστηματικές απόπειρες διάψευσής της. Η αρχή της διαψευσιμότητας κατά τον Καρλ Πόπερ

Πριν από μερικά χρόνια είδε το φως της δημοσιότητας η είδηση ότι μια ολόκληρη σχολή κεντρικού πανεπιστημίου, είχε καταληφθεί από μια οικογένεια. Από το αρχικό πυρηνικό ζευγάρι, προέκυψαν οι κατιόντες που μαζί με τους συντρόφους τους στη ζωή, κατέλαβαν σταδιακά τη μία πανεπιστημιακή έδρα μετά την άλλη, αποκλείοντας σχεδόν ολοκληρωτικά οποιονδήποτε δεν ανήκε σε αυτή την εξ αίματος και αγχιστείας ιδιότυπη «επιστημονική φατρία».

Το θέμα παρέμεινε στην επικαιρότητα για λίγες ημέρες. Το Υπουργείο Παιδείας έπραξε κατά τα ειωθότα, και, μετά από λίγο, το θέμα ξεχάστηκε. Δεν έγινε καμία διαδήλωση, τα κόμματα της Αντιπολίτευσης δεν έκαναν ερωτήσεις στη Βουλή, οι μονίμως καταγγέλοντες την οικογενειοκρατία στην πολιτική, έβηξαν δυνατά και συνέχισαν να εξαπολύουν τους αφόρητα μονότονους, πληκτικούς και κατ’ επάγγελμα μύδρους τους.

Ανάλογη είναι η εικόνα σε πολλές άλλες πανεπιστημιακές σχολές. Αρκεί μια βόλτα στους διαδρόμους και η ανάγνωση των πινακίδων με τα ονόματα των διδασκόντων. Για τον επιμελή, η αναζήτηση και η μελέτη των μισθολογικών καταστάσεων κρύβει πολλές ευχάριστες και διασκεδαστικές στιγμές, όπου θα διαπιστώσει σόγια ολόκληρα μισθοδοτούμενα υπό του δημοσίου κορβανά.
Την ίδια εικόνα συναντάει κανείς και σε άλλους φορείς και οργανισμούς της χώρας, όπου η οικογενειοκρατία, οι δεσμοί αίματος, ο φατριασμός, αποτελούν συστατικό χαρακτηριστικό του φέροντος οργανισμού. Παράλληλα, διάφορες επαγγελματικές ομάδες συμφερόντων σε αγαστή συνεργασία και σύμπνοια με το πολιτικό κατεστημένο, διαμόρφωσαν ένα αδυσώπητο πλέγμα προστασίας των συμφερόντων τους μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων που παραπέμπουν σε προνεωτερικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Η ύπαρξη και μόνο ενός φορολογικού νομοθετικού πλαισίου που αγγίζει τις 18.500 σελίδες, είναι ενδεικτική του γεγονότος γιατί η φοροδιαφυγή οργιάζει στην Ελλάδα.
Στα 190 χρόνια ύπαρξης του, το νεοελληνικό κράτος δεν κατάφερε να συμβαδίσει με τις ανάγκες των εποχών. Οι εποχές άλλαξαν και αλλάζουν, το ελληνικό κράτος όμως, παραμένει στο ίδιο επίπεδο που βρισκόταν στις αρχές του 19ου αιώνα. Ένα κατασκεύασμα συμβιβασμών και δοσοληψιών ανάμεσα σε τοπικά (κομματικά με την πάροδο του χρόνου) φέουδα, μεσαιωνικές συντεχνίες και πανίσχυρους δεσμούς αίματος.
Ένα από τα χαρακτηριστικά μιας ανοιχτής κοινωνίας είναι και οι δείκτες ενδογενεακής και διαγενεακής κοινωνικής κινητικότητας. Όλοι όμως γνωρίζουμε πολύ καλά πως στην Ελλάδα, ο γιος του γιατρού θα γίνει γιατρός, ο γιος του δικηγόρου δικηγόρος, ο γιος του δημοσιογράφου δημοσιογράφος, ο γιος του πολιτικού πολιτικός. Με άλλα λόγια, αντί για μια κοινωνία ευκαιριών, έχουμε τα οικογενειακά κληρονομικά τιμάρια. Αλίμονο σ’ εκείνον που δεν ανήκει σε κάποιο τιμάριο. Είναι το εύκολο θύμα και το μόνιμο υποζύγιο των βαρών.
Αυτή η τιμαριοποιημένη ελληνική κοινωνία αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια αλλαγής που θα διασαλεύσει την ηρεμία και τα προνόμια της. Αυτή η τιμαριοποιημένη ελληνική κοινωνία προβάλει ως «προοδευτικό» την ακινησία, τη στασιμότητα, τον βάλτο, μέσα στον οποίο βουλιάζει ολοένα και πιο πολύ. Αυτή η τιμαριοποιημένη ελληνική κοινωνία δίνει μέχρις εσχάτων αγώνα εναντίον κάθε προσπάθεια εναρμόνισης της χώρας με θεσμούς και διαδικασίες που θα της επιτρέψουν να ανασάνει και να βρει τον βηματισμό της στο μέλλον. Αρνείται τις βασικές αρχές της χρηστής διοίκησης όπως είναι η αξιολόγηση, το δίκαιο φορολογικό σύστημα, την κατάργηση κάθε περιορισμού στην άσκηση των επαγγελμάτων και πλήθος άλλων αναγκαίων για τη χώρα αλλαγών.
Τα τελευταία δύο χρόνια έγιναν στη χώρα μερικές χιλιάδες διαδηλώσεις. Καμία από αυτές δεν έγινε για την κατάργηση της οικογενειοκρατίας σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής οργάνωσης. Δεν έγινε ούτε μία (1) διαδήλωση για το άνοιγμα της οικονομίας και την παροχή ίσως ευκαιριών σε όλους. Το ίδιο ισχύει για την απλοποίηση του φορολογικού συστήματος, που αποτελεί, άλλωστε, ακρογωνιαίο λίθο του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ακούσαμε και ακούμε πομφόλυγες και κούφια λόγια από διάφορους όψιμους «υπερασπιστές» των λαϊκών συμφερόντων, όταν όμως η συζήτηση φτάνει στην ουσία της, τότε η απάντηση στα εύλογα ερωτήματα είναι ένας μακρύς, πνιχτός βήχας.
Βρισκόμαστε σε αδιέξοδο. Οι δυνάμεις που επιμένουν στη τιμαριοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, προβάλουν ανυπέρβλητα εμπόδια σε κάθε προσπάθεια εξυγίανσης και εκσυγχρονισμού της, με αφορμή την κρίση. Με συνθήματα που απευθύνονται στο θυμικό, αποκλείουν τον ορθό λόγο και, βασιζόμενες στη δίκαιη οργή και αγανάκτηση των πολιτών που χειμάζονται, υπονομεύουν την πορεία και το μέλλον της χώρας. Οι ευθύνες θα τους καταλογιστούν από το αδέκαστο δικαστήριο της ιστορίας. Μόνο που πολύ φοβάμαι πως πολύ πριν συμβεί αυτό, αντί για τους παιάνες της «προόδου» θα ακουστούν ψιθυριστά τα λόγια του ποιητή Τ.Σ. Έλίοτ:

έτσι τελειώνει ο κόσμος
έτσι τελειώνει ο κόσμος
έτσι τελειώνει ο κόσμος
όχι μ’ ένα πάταγο
μα μ’ ένα λυγμό.

athina984