Τουρκία-Ρωσία: Μαζί ή χώρια;

• (Φωτ.: EPA / Tolga Bozoğlu)

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχουν συμφωνήσει να δημιουργήσουν από κοινού το έδαφος για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού της Τουρκίας στην περιοχή Άκουγιου, στις ακτές της Μεσογείου. Το εργοστάσιο θα είναι επίσης το πρώτο ρωσικό πυρηνικό εργοστάσιο εκτός Ρωσίας, καθώς το κυρίαρχο μερίδιο του σχεδίου, ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ανήκει στην Rosatom.

Μέσα από το πυρηνικό αυτό εργοστάσιο η Ρωσία κατά κάποιον τρόπο επιτυγχάνει τον μακροπρόθεσμο στόχο της να εισέλθει στα «θερμά νερά» της Μεσογείου.

Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αντιπάλου της Μόσχας, και το εργοστάσιο θα βρίσκεται 190 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της μεγάλης αεροπορικής βάσης Ιντζιρλίκ, η οποία είναι ανοικτή στις πτήσεις του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων των ΗΠΑ. Το Άκουγιου είναι μια οικονομική επιχείρηση, όχι στρατιωτική. Η Ρωσία έχει ήδη βάλει το δάχτυλό της σε «θερμά νερά» μέσω μιας συμφωνίας για την εμπορική χρήση των λιμανιών της Κυπριακής Δημοκρατίας που είναι μέλος της ΕΕ, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.

Πέρα από το πυρηνικό εργοστάσιο Άκουγιου, η Τουρκία και η Ρωσία ενισχύουν όλο και περισσότερο τις στρατιωτικές και πολιτικοστρατιωτικές σχέσεις, αν και δεν προχώρησαν τόσο πολύ ως τη δημιουργία βάσεων.

Η στρατιωτική πτυχή των δεσμών έχει δύο κύριες πτυχές: Η πρώτη είναι η αγορά από την Άγκυρα των ρωσικών πυραυλικών συστημάτων αεροπορικής άμυνας S-400: τέσσερα συστήματα αξίας 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με αξιωματούχους. Αυτά δεν είναι διαλειτουργικά με τα συστήματα του ΝΑΤΟ, αλλά η Τουρκία ήταν ανυπόμονη να αγοράσει τα S-400, ειδικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016. Έχει προχωρήσει με την αγορά, ενώ παράλληλα έρχεται σε επαφή με την Eurosam για την από κοινού παραγωγή των πυραυλικών συστημάτων εδάφους-αέρος συμβατών με το σύστημα Asper 30 ΝΑΤΟ μακροπρόθεσμα. Σε απάντηση στις κριτικές για την αγορά S-400, ο πρόεδρος Ερντογάν είπε ότι δεν είναι βέβαιος εάν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ θα μπορέσει να εγκρίνει την πώληση πυραύλων Patriot συμβατών με το ΝΑΤΟ, καθώς το αμερικανικό Κογκρέσο εμποδίζει ακόμη και την πώληση χειροβομβίδων κρότου λάμψης στην αστυνομία της Τουρκίας.

Το δεύτερο πεδίο στρατιωτικής συνεργασίας μπορεί να παρατηρηθεί στη Συρία.

Στην πραγματικότητα, η Τουρκία και η Ρωσία απέχουν 180 μοίρες λόγω της υποστήριξης του Πούτιν στον Μπασάρ αλ-Άσαντ και την ισχυρή αντίθεση του Ερντογάν προς τον Άσαντ και το καθεστώς του. Αλλά σε ό,τι αφορά την υποστήριξη της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας, οι θέσεις των δύο ηγετών έχουν ταυτιστεί τους τελευταίους μήνες. Χωρίς τη ρωσική στήριξη θα ήταν δύσκολο για την Τουρκία να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία για να εξασφαλίσει τα σύνορά της, πρώτα κατά του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του ISIL το 2016-17 και εν συνεχεία κατά των κουρδικών Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG) το 2018. Ως παρακλάδι του εκτός νόμου Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK) στη Συρία, το YPG θεωρείται τρομοκρατική απειλή από την Τουρκία και ως «κουρδική αμερικανική πολιτοφυλακή» από τη Ρωσία.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας σχεδόν πάγωσαν όταν τον Νοέμβριο του 2015 τουρκικά αεροσκάφη κατέρριψαν ένα ρωσικό Mig στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν οι δύο πιλότοι, μπορεί να φαίνεται περίεργη η πρόσφατη αναθέρμανση της τουρκορωσικής συνεργασίας. Οι σχέσεις επανήλθαν στο προσκήνιο χάρη στη διαμεσολάβηση του Τούρκου επιχειρηματία Τσαβίτ Τσαγκλάρ και του προέδρου του Καζακστάν Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ τον Ιούνιο του 2016, λιγότερο από έναν μήνα πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος της Τουρκίας. Ακόμη και η δολοφονία του Ρώσου πρεσβευτή στην Τουρκία Αντρέι Καρλόφ, τον Δεκέμβριο του 2016, δεν θα μπορούσε να σταματήσει τις δύο χώρες να εντατικοποιήσουν τη συνεργασία τους με τη Συρία μαζί με το Ιράν, ξεκινώντας από τη συνάντηση στην πρωτεύουσα του Καζακστάν Αστάνα τον Ιανουάριο του 2017.

Αλλά εδώ και αιώνες οι τουρκορωσικές σχέσεις είχαν ανέκαθεν σκαμπανεβάσματα.

Το 1877 ο ρωσικός στρατός έφτασε σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το παλάτι του τότε σουλτάνου Αμπντουλχαμίτ στην Κωνσταντινούπολη – κοντά στο σημερινό αεροδρόμιο Ατατούρκ. Δεν προχώρησαν στην κατάληψη της οθωμανικής πρωτεύουσας μετά από ένα τελεσίγραφο από τη βρετανική και την αυστροουγγρική αυτοκρατορία εκείνη την εποχή. Το περιστατικό αυτό ήρθε 100 χρόνια μετά την πρώτη μεγάλη ρωσική κίνηση για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στα «θερμά νερά» μέσω της Συνθήκης του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, η οποία υπεγράφη στο τέλος του Ρωσοτουρκικού Πολέμου 1768-74.

Murat Yetkin
Διευθυντής εφ. Hürriyet.

http://www.pontos-news.gr/article/177399/toyrkia-rosia-mazi-i-horia