Ελληνική σημαία: συνυφασμένη με τους απελευθερωτικούς μας αγωνες

Της Ελίνας Γαληνού
Ως ελληνική σημαία, γνωρίσαμε από παιδιά τη γαλανόλευκη που συμβολίζει το χρώμα της θάλασσας και τον αφρό των κυμάτων. Από πού όμως ξεκίνησε και πώς κατέληξε η σημαία μας σ΄ αυτήν την μορφή, είναι μια ιστορία αιώνων που «συνυφάνθηκε» με όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες των Ελλήνων από τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας και έπειτα.
Στην πρώτη περίοδο μετά την Άλωση της Πόλης, ο υπόδουλος Ελληνισμός ξεχείλιζε από πόθο για ελευθερία. Αρκούσε τότε να υψωθεί μια σημαία που έφερε το σύμβολο του σταυρού, για να τρέξουν όλοι να ενωθούν πυροδοτημένοι από το όραμα της ελευθερίας. Διότι το σύμβολο του σταυρού μέσα στις πικρές ημέρες της δουλείας, εξέφραζε για τον Έλληνα ό,τι ακριβώς και ο στίχος ενός από τα παλαιότερα δημοτικά μας τραγούδια «Σημάδι μέγα φλάμπουρο, Σταυρόν τον του Κυρίου…» Καταδεικνύεται έτσι πόσο το λαϊκό αίσθημα συνέδεε το έθνος και την ελευθερία με την θρησκεία και τον σταυρό!
Ισως οι επαναστατικοί αγώνες των Ελλήνων κατά των Τούρκων καθ΄ όλη την περίοδο της τουρκοκρατίας, να μην έχουν γίνει ευρέως γνωστοί. Ωστόσο, το αγωνιστικό πνεύμα που διακατείχε τον υπόδουλο λαό μας στα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς του, έδινε πάντοτε το παρών. Και είναι αξιοσημείωτο ότι όλα εκείνα τα κινήματα με την έστω ατυχή έκβαση , ξεκινούσαν από τη έπαρση μιας σημαίας, της οποίας το σχήμα και τα σύμβολα επινοούσε ο αρχηγός του εκάστοτε κινήματος. Η πρώτη χαρακτηριστική εμφάνιση ελληνικής ομάδας με σημαίες, ήταν οι Σπαχήδες της Ηπείρου στα χρόνια της δουλείας. Οι Σπαχήδες ήταν Χριστιανοί στρατιώτες-ιππείς, οι οποίοι είχαν κάποια προνόμια από τους Τούρκους, με αντάλλαγμα την υποχρέωση να εκστρατεύουν όποτε τους καλούσε ο Σουλτάνος. Όταν λοιπόν οι Σπαχήδες συγκεντρώνονταν στα Γιάννενα, ύψωναν με την ανοχή των Τούρκων τις χριστιανικές τους σημαίες που έφεραν την εικόνα του Αγίου Γεωργίου. Όμως οι Τούρκοι κάποια στιγμή ανησύχησαν βλέποντας τους να αντλούν τόσο μεγάλη δύναμη με τη θέα της σημαίας τους, και τους ανάγκασαν να εξισλαμιστούν, οπότε έχασαν και τις σημαίες τους..
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, εμφανίζονται αρματολοί και κλέφτες με σημαίες τα φλάμπουρα και τα μπαϊράκια, όπως και οι θαλασσινοί καταδρομείς με τις παντιέρες να κυματίζουν στα πλοία τους. Οι σημαίες αυτές παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις στα χρώματα, αλλά κοινό σημείο όλων είναι ο σταυρό, κάποιες παραστάσεις με τον Χριστό, την Παναγία ή τον δικέφαλο αετό. Ο δικέφαλος δεσπόζει στις σημαίες κυρίως των πρώτων επαναστατικών χρόνων, ενώ ο «σταυραετός» αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα των αρματολών της Ρούμελης. Διαφοροποιήσεις ως προς τα σύμβολα που φέρουν οι σημαίες, εμφανίζονται στις επαναστατικές εξεγέρσεις διαφόρων περιοχών, καθώς κάθε μια ήθελε να τιμήσει τον τοπικό της άγιο. Χαρακτηριστική είναι η τρίχρωμη σημαία που είχε προτείνει ο Ρήγας Φεραίος. Κόκκινο που συμβόλιζε την αυτοκρατορική πορφύρα, λευκό –σύμβολο της αθωότητας του αγώνα και μαύρο –σύμβολο του θανάτου υπέρ ελευθερίας και ανάστασης του Γένους . Αξιομνημόνευτη είναι επίσης η σημαία που υψώθηκε στο Ιάσιο το 1821 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, υπό την οποία πολέμησε ο Ιερός Λόχος στο Δραγατσάνι. Αυτή η σημαία είχε την τριχρωμία της σημαίας του Ρήγα με το χαρακτηριστικό σύμβολο του φοίνικα με την κυκλική επιγραφή «Εκ της στάχτης μου αναγεννώμαι…»
Με την κήρυξη της Επανάστασης στον ελλαδικό χώρο, εμφανίστηκαν διάφορες σημαίες με κοινό γνώρισμα πάντα τον σταυρό και συχνά τη φράση «Ελευθερία ή Θάνατος». Γνωστό μας είναι βέβαια το λάβαρο με το πορφυρό φόντο και τη χρυσοκέντητη παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου που υψώθηκε στην Αγία Λαύρα κατά τη μεγάλη ώρα του Γένους.
Το γαλάζιο χρώμα εμφανίστηκε σε σημαίες κυρίως νησιωτικών περιοχών κατά την έναρξη του Αγώνα. Η οριστική μορφή της ελληνικής σημαίας, καθιερώθηκε τον Ιανουάριο του 1822 στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου όπου κηρύχτηκε η «πολιτική ύπαρξη και ανεξαρτησία του Έθνους» «Τα χρώματα του εθνικού σημείου και των σημαιών θαλάσσης και ξηράς, διορίζονται ως εξής Κυανούν και λευκόν…» Το κυανό ερμηνεύεται ως σύμβολο της θάλασσας, το λευκό ως σύμβολο αγνότητας και ηθικής καθαρότητας, ενώ ο αριθμός εννέα των παράλληλων γραμμών, ανέκαθεν θεωρείτο ιερός. Η σημαία αυτή θα διατηρηθεί και θα κυριαρχήσει όλα τα επόμενα χρόνια της Νεώτερης Ιστορίας μας, όπως μας περιέγραψε πρόσφατα φίλος του ιστολογίου στο άρθρο-αφιέρωμα «Η Ιστορία της Ελληνικής Σημαίας».