Ψήφισμα της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας για την Αγία Σοφία Τραπεζούντος

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΙΔΡΥΘΕΙΣΑ ΤΟ 1884

 Αθήνα, 12 Σεπτεμβρίου 2013

ΨΗΦΙΣΜΑ

Η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία πληροφορήθηκε πρόσφατα την επαναλειτουργία του βυζαντινού ναού της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας, κορυφαίου μνημείου των μέσων του 13ου αιώνα, ως ισλαμικού τεμένους. Καθίδρυμα ενός μεγάλου ηγεμόνα της αυτοκρατορίας της Tραπεζούντας, του Μανουήλ Α΄ Μεγάλου Κομνηνού, φέρει εξαίρετες βυζαντινές τοιχογραφίες και μοναδικό ανάγλυφο διάκοσμο στις προσόψεις που εμπνέεται από γεωργιανά, αρμενικά και σελτζουκικά πρότυπα.

Το εκλεκτό και μοναδικό αυτό σύνολο, είχε μετατραπεί σε τζαμί μετά την άλωση της Τραπεζούντας από τους Οθωμανούς, το 1461. Το 1962 και αφού μεσολάβησε ένα διάστημα (1958-1962) χρήσης του μνημείου ως οπλοστασίου και νοσοκομείου, η Αγία Σοφία Τραπεζούντας αναστηλώθηκε και αποκαταστάθηκε από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Τότε άρχισε να λειτουργεί ως Μουσείο. Από τον περασμένο Ιούλιο όμως, μετά από δικαστική απόφαση, σύμφωνα με την οποία η αρμοδιότητα για το μνημείο μεταβιβάσθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας στη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων, η Αγία Σοφία επαναλειτουργεί ως τζαμί.

          Το γεγονός αυτό αντίκειται στην αρχή σεβασμού της ιστορικής ταυτότητας του μνημείου. Εκτός από τις φθορές που αναπόφευκτα προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων για την κάλυψη των μαρμαροθετημάτων του δαπέδου και των τοιχογραφιών, τίθεται σε κίνδυνο η ακεραιότητα του μοναδικού ζωγραφικού διακόσμου του μνημείου, ο οποίος παραμένει καλυμμένος υπό μη ενδεδειγμένες επιστημονικά συνθήκες. Άλλωστε, η απόκρυψη των σπουδαίων μαρμαροθετημάτων και των τοιχογραφιών, αντίκειται στις διεθνείς συμβάσεις που επιβάλλουν την απρόσκοπτη πρόσβαση του επισκέπτη στα σπουδαία καλλιτεχνικά δημιουργήματα και συνιστά διακριτική μεταχείριση με βάση το θρήσκευμα.

          Η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία εκφράζει την αγωνία της για την τύχη του εξαιρετικού αυτού μνημείου της Τραπεζούντας, ενώνει τη φωνή της με τους κατοίκους της πόλης για την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως μουσείου και κάνει έκκληση στην τουρκική πολιτεία και στους διεθνείς οργανισμούς τους εντεταλμένους για την προστασία των πολιτισμικών αγαθών, να επιληφθούν της προστασίας του μνημείου και της επαναλειτουργίας του ως μουσείου.

Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της ΧΑΕ

H Πρόεδρος                                      H Γενική Γραμματέας

Σοφία Καλοπίση-Βέρτη                             Μαρία Παναγιωτίδη

Ομότιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών                 Ομότιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών

  

ΕΔΡΑ: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ & ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, ΒΑΣ. ΣΟΦΙΑΣ 22, 106 75 ΑΘΗΝΑ

ΤΗΛ. 2132139512

CHRISTIAN ARCHAEOLOGICAL SOCIETY
SCIENTIFIC SOCIETY FOUNDED IN 1884

http://www. chae.gr, http://www.deltionchae.org, e-mail: chae1884@gmail.com

BYZANTINE & CHRISTIAN MUSEUM, 22, VAS. SOPHIAS AVE, GR-106 75 ATHENS, ΤEL. +30 213 213 9512

Athens, September 12, 2013

RESOLUTION

The Christian Archaeological Society has recently been informed of the reopening of the Byzantine church of Aghia Sophia, Trebizond, a leading monument of the mid-13th century, as a Muslim mosque. As the foundation of a great ruler of the Empire of Trebizond, Manuel I Megas Komnenos, it possesses exceptionally fine Byzantine wall paintings and unique relief ornament on its façade inspired by Georgian, Armenian, and Seljuk models. 

This exquisite and unique ensemble had been converted to a mosque after the fall of Trebizond to the Ottomans, at 1461. In 1962, following a period (1958-1962) during which the monument was used as an armory and hospital, Aghia Sophia of Trebizond was restored by the University of Edinburgh. At that time, it began operation as a museum. Since this past July, however, following a judicial decision in agreement with which the jurisdiction for the monument was transferred from Turkey’s Ministry of Tourism to the General Directorate of Vakifs, Aghia Sophia has once again begun operating as a mosque. 

This is contrary to the principle of respect for the monument’s historical identity. Apart from the damage that will inevitably be caused during interventions to cover its opus sectile floor and wall paintings, the integrity of its unique painted decoration, which remains covered under scientifically inappropriate conditions, is endangered. Furthermore, concealing its important opus sectile floor and wall paintings goes against international conventions which impose unimpeded visitor access to important artistic creations, and represents discriminatory treatment on the basis of religion. 

The Christian Archaeological Society expresses its great concern over the fate of this exceptional monument in Trebizond, and unites with the city’s residents in calling for the reopening of Aghia Sophia as a museum, asking that the Turkish state and international organizations charged with the protection of cultural goods deal with protecting this monument and reopening it as a museum. 

On behalf of the Board of the Christian Archaeological Society

President General Secretary
Sophia Kalopissi-Verti Maria Panayotidi
Professor Emerita, Univ. of Athens Professor Emerita, Univ. of Athens