Ελληνοποιηση μεταναστων: Νομοτέλεια ή ασύμμετρη απειλή;

ΕΡΕΥΝΑ VPRC: Θετικοί οι Έλληνες για ιθαγένεια και ψήφο

Ρεπορτάζ Λάμπρος Καλαρρύτης

Περασμένα μεσάνυχτα, σε κάποια βραχονησίδα του ανατολικού Αιγαίου, ένα δουλεμπορικό που έχει ξεκινήσει από τις απέναντι ακτές ξεφορτώνει, μέσα στο σκοτάδι, κόσμο. Λίγο αργότερα, ένα τηλεφώνημα αγνώστου προς τις ελληνικές Αρχές ενημερώνει για το «πακέτο» που βρίσκεται πλέον σε ελληνικό έδαφος. Στην επόμενη σκηνή, σκάφη του Λιμενικού μεταφέρουν τους «επισκέπτες» στο κοντινότερο χώρο υποδοχής λαθρομεταναστών για τα περαιτέρω. Με την ευγενική συμβολή της γείτονος, ο μεταναστευτικός πληθυσμός της Ελλάδας έχει αυξηθεί, λίγο ακόμη. Αυτό είναι το «καλό σενάριο», για τα δύσμοιρα θύματα των δουλεμπόρων. Υπάρχει και η άγρια εκδοχή. Η τραγική. Όταν η ελληνική ακτοφυλακή δεν περισυλλέγει λαθρομετανάστες από βραχονησίδες, αλλά άψυχα κορμιά παιδιών και γυναικών από τα παγωμένα νερά του Αιγαίου. Όταν οι δουλέμποροι εγκαταλείπουν ακυβέρνητα ή βυθίζουν τα άθλια σκάφη στα οποία έχουν φορτώσει τις ταλαιπωρημένες ψυχές από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Ινδία, το Μπαγκλαντές…

Έμποροι ψυχών και ευθύνες Ελλάδας και ΕΕ
Στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ και διά στόματος Γιώργου Παπανδρέου έχει διατυπωθεί η δέσμευση για μηδενική ανοχή στη λαθρομετανάστευση, θέση που μένει να γίνει και πράξη.

Αυτοί, οι έμποροι ανθρώπων, ευθύνονται για τη μια πλευρά του δράματος. Οι υπόλοιπες ευθύνες βρίσκονται διάχυτες στην από δω πλευρά. Στο ελληνικό κράτος που άργησε, ως συνήθως, να αντιληφθεί το πρόβλημα και να ασχοληθεί με την αντιμετώπισή του. Στα βόρεια και κεντρικά ευρωπαϊκά κράτη, τα οποία δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή υποδοχής του μεταναστευτικού ρεύματος και έχουν επαναπαυτεί, αφήνοντας χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία να αντιμετωπίσουν πρακτικά μόνες τους τη μεγαλύτερη ασύμμετρη απειλή του αιώνα. Στους επαγγελματίες δήθεν ιδεολόγους και «αντιρατσιστές» που αντιδρούν σε οποιαδήποτε απόπειρα εκπόνησης στοιχειώδους μεταναστευτικής πολιτικής, διατεινόμενοι ότι η Ελλάδα πρέπει να δέχεται και να «συντηρεί» όλους ανεξαιρέτως τους λαθρομετανάστες τους οποίους διεκπεραιώνουν σε καθημερινή βάση οι δουλέμποροι. Είναι οι νόμιμοι, ακούσιοι στο μεγαλύτερο μέρος τους, «συνεργάτες» των δουλεμπόρων, αυτοί που υπό το πρόσχημα του ανθρωπισμού αλλά με επιχειρήματα που δεν αντέχουν σε καμία ορθολογική ανάλυση, τους παρέχουν διά της τεθλασμένης το άλλοθι να συνεχίσουν το «έργο» τους.

Ο μεταναστευτικός χάρτης στην Ελλάδα
Ερχόμαστε στη σημερινή διαμορφωθείσα κατάσταση και στο ερώτημα «πόσοι νόμιμοι και κυρίως παράνομοι μετανάστες διαβιούν στη χώρα;». Σαφής απάντηση δεν υπάρχει, διότι ουδείς γνωρίζει ακριβώς. Και όμως είναι κρίσιμο ερώτημα. Δεν μπορεί ένα κράτος να μην γνωρίζει πόσοι, έστω κατά προσέγγιση, πολίτες άλλων χωρών διαβιούν στην επικράτειά του. Πώς ζουν; Πού μένουν; Πόσοι από αυτούς εργάζονται; Πληρώνουν φόρους; Τους εκμεταλλεύονται ντόπιοι επιτήδειοι, οι οποίοι φοροδιαφεύγουν; Ποια είναι η κατάστασή τους από πλευράς δημόσιας υγείας; Τα ανήλικα παιδιά προστατεύονται; Οι ανεπίσημες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 1,2- 1,5 εκατομμύρια νόμιμους και παράνομους μετανάστες που βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος και σε κάθε περίπτωση για ποσοστό τουλάχιστον 12% επί του συνολικού πληθυσμού. Το Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής σε σχετική μελέτη του (Απρίλιος 2008*) επιχειρεί να προσεγγίσει το πρόβλημα, αλλά ασφαλές συμπέρασμα δεν υπάρχει.

Oι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες επισημάνσεις του ΙΜΕΠΟ
«Οι μόνες ασφαλείς εκτιμήσεις που υπάρχουν για τον αριθμό των μεταναστών είναι αυτές που προέρχονται από τα τρία προγράμματα νομιμοποίησης και την απογραφή του 2001(…) Στο πρόγραμμα νομιμοποίησης του 1998 συμμετείχαν με αίτηση για “λευκή κάρτα”, που εξασφάλιζε άδεια προσωρινής παραμονής 371.641 μετανάστες. Κατά την απογραφή του 2001 διέμεναν στην Ελλάδα 672.191 (νόμιμοι από το πρόγραμμα νομιμοποίησης του 1998 και παράνομοι) μεταξύ των οποίων 66 χιλιάδες από χώρες της ΕΕ και την Κύπρο (…) Στο πρόγραμμα νομιμοποίησης του 2001 συμμετείχαν 367.860 παράνομοι μετανάστες, αλλά μόνο 217.000 ικανοποίησαν τους όρους για απόκτηση άδειας παραμονής και εργασίας. Στο τρίτο πρόγραμμα νομιμοποίησης του 2005 υπέβαλαν αίτηση 145.000 μετανάστες, αριθμός σαφώς μικρότερος σε σχέση με τα δύο προηγούμενα προγράμματα. Είναι φανερό ότι οι ανωτέρω αριθμοί στις περιπτώσεις των προγραμμάτων νομιμοποίησης αποτελούν την ελάχιστη εκτίμηση παρανόμων μεταναστών, και στην περίπτωση της απογραφής την ελάχιστη εκτίμηση του συνόλου των μεταναστών».

Οι επαγγελματίες δήθεν ιδεολόγοι και «αντιρατσιστές» αντιδρούν σε οποιαδήποτε απόπειρα εκπόνησης στοιχειώδους μεταναστευτικής πολιτικής, διατεινόμενοι ότι η Ελλάδα πρέπει να δέχεται και να «συντηρεί» όλους ανεξαιρέτως τους λαθρομετανάστες.

Η ερευνητική ομάδα της συγκεκριμένης μελέτης δεν συμμερίζεται την εκτίμηση της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος ότι οι νόμιμοι και παράνομοι μετανάστες κατά το 2004 (πριν από πέντε χρόνια και ενώ εν τω μεταξύ η μεταναστευτική πίεση στην Ελλάδα έχει αυξηθεί) ήταν μεταξύ 890 και 930 χιλιάδες και εκτιμά ότι οι παράνομοι μετανάστες στη χώρα είναι περίπου 250 χιλιάδες, ωστόσο παραδέχεται ότι: «Ο υπολογισμός του αριθμού των μεταναστών που διαμένουν παράνομα στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά δύσκολος. Όσοι διαμένουν παράνομα δεν έχουν κανένα κίνητρο να εμφανιστούν και να καταμετρηθούν, εκτός των περιπτώσεων των προγραμμάτων νομιμοποίησης. Όμως και σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η εκ των υστέρων καταμέτρηση δεν είναι ακριβής, δεδομένου ότι πολλοί παράνομοι μετανάστες προτιμούν, για διάφορους λόγους, να παραμείνουν σε καθεστώς παρανομίας, κυρίως όταν η πιθανότητα σύλληψης και τιμωρίας είναι μικρή». Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο πρώην διοικητής της ΕΥΠ, πρέσβης Ιωάννης Κοραντής εκτιμά ότι οι μετανάστες στην Ελλάδα είναι περίπου1,8 εκατομμύρια, 15%-18% του πληθυσμού, εκ των οποίων μόνο 600 χιλιάδες έχουν συμμετάσχει στις διαδικασίες νομιμοποίησης.** Οι μεταναστευτικές κοινότητες, από την πλευρά τους, δίνουν τη δική τους εκδοχή για τον αριθμό των μελών τους. Από τη συνοπτική αυτή αναφορά σε αντικρουόμενες εκτιμήσεις καταδεικνύεται ότι η Ελλάδα, όσον αφορά στη μετανάστευση, κινείται περίπου στα τυφλά. Το ελληνικό κράτος δεν έχει ιδέα για το τι ακριβώς γίνεται στο έδαφός του. Εξάλλου, μία βόλτα στο κέντρο της Αθήνας αρκεί για να φύγουν οι όποιες ψευδαισθήσεις. Σήμερα, πάντως, υπολογίζεται ότι ένα στα πέντε παιδιά στην Ελλάδα γεννιέται από ξένη μητέρα (18,29% το 2007, έναντι 15,24% το 2004, αύξηση 21,48%),*** ενώ οι μετανάστες έχουν, κατά πολύ, υψηλότερο δείκτη γεννητικότητας από τους Έλληνες.

Νομιμοποίηση και ερωτήματα
Η κυβέρνηση προ ημερών προανήγγειλε την απόφασή της να χορηγήσει ιθαγένεια και δικαίωμα ψήφου στις δημοτικές εκλογές στα παιδιά μεταναστών που έχουν γεννηθεί και που θα γεννιούνται στην Ελλάδα, καθώς και στους «μακροχρόνια παραμένοντες» στη χώρα αλλοδαπούς. Καταρχάς, η χορήγηση ιθαγένειας σε παιδιά ξένης καταγωγής που γεννιούνται εδώ είναι προφανώς ορθή και έχει ήδη αργήσει. Υπάρχουν παιδιά, 18-20 ετών σήμερα, που έχουν γεννηθεί εδώ, δεν έχουν καμία σχέση με τον τόπο καταγωγής τους, δεν τον έχουν επισκεφθεί ποτέ, έχουν μητρική γλώσσα τα ελληνικά, έχουν πάει σε ελληνικό σχολείο και δεν γνωρίζουν άλλο τρόπο ζωής. Από κει και πέρα όμως τίθενται ερωτήματα. Πέραν των παιδιών που έχουν γεννηθεί και έχουν μεγαλώσει εδώ, πόσο κόσμο θα αφορά η ρύθμιση; Ποιοι θα οριστούν ως «μακροχρόνια παραμένοντες»; Θα συμπεριλαμβάνεται στη ρύθμιση οποιαδήποτε έγκυος, απ’ οποιαδήποτε χώρα, περνά λίγο πριν γεννήσει τα σύνορα, για να γεννηθεί το παιδί επί ελληνικού εδάφους; Θα υπάρξουν δικλίδες ελέγχου, π.χ. προηγούμενος χρόνος παραμονής των γονέων στη χώρα προκειμένου να δικαιούται το παιδί την ιθαγένεια; Πλαφόν σε αυτή τη διαδικασία σε σχέση και με την εξέλιξη του δημογραφικού στην Ελλάδα θα προβλεφθεί; Θα οριστεί ποσόστωση στον αριθμό των μεταναστών που μπορεί να υποδεχτεί η χώρα;

Σε ανεπίσημες συζητήσεις στο υπουργείο Εσωτερικών υπολογίζουν σε 500-600 χιλιάδες όσους θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον για να υπαχθούν στη ρύθμιση. Πόσοι από αυτούς θα τηρούν τις προϋποθέσεις; Είναι άγνωστο προς το παρόν. Επειδή όμως είναι λογικό να υποτεθεί ότι η ρύθμιση θα αφορά μερικές εκατοντάδες χιλιάδες, πρέπει να επισημανθεί ότι, μεταξύ άλλων, θα σημειωθεί μια απότομη, «βίαιη», μεταβολή του εκλογικού σώματος. Αν η ρύθμιση συμπεριλάβει, π.χ. 300 χιλιάδες άτομα, η ποσοστιαία αύξηση του εκλογικού σώματος σε σχέση με το μέσο όρο όσων ψήφισαν στις τελευταίες τρεις εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις (2004, 2007 και 2009) είναι γύρω στο 4%. Είναι, επίσης, εύλογο να υποθέσει κάποιος ότι οι περισσότεροι εξ αυτών θα προτιμήσουν στις ερχόμενες εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση το κόμμα που τους παρέσχε την ιθαγένεια και το δικαίωμα ψήφου, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ.

Αναθεώρηση του «Δουβλίνο ΙΙ»
H κυβέρνηση αναλαμβάνει, ορθώς, πρωτοβουλία για την αναθεώρηση του ετεροβαρούς «Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ» της ΕΕ, σύμφωνα με τον οποίο η χώρα εισόδου και μόνο οφείλει να εξετάζει τα αιτήματα ασύλου των παρανόμως εισερχομένων, οι οποίοι δεν μπορούν να μεταβούν σε άλλη χώρα της ΕΕ, ενώ αν λαθρομετανάστης συλληφθεί σε έδαφος τρίτου κράτους-μέλους δεν απελαύνεται στη χώρα προέλευσής του αλλά στη χώρα εισόδου… Ο Αφγανός που πέρασε μέσω της Ελλάδας στην Αυστρία δεν στέλνεται στο Αφγανιστάν αλλά στην Ελλάδα! Με αυτό τον τρόπο έχουν λύσει το πρόβλημά τους χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία, εις βάρος της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας, της Μάλτας. Στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ και διά στόματος Γιώργου Παπανδρέου έχει διατυπωθεί η δέσμευση για μηδενική ανοχή στη λαθρομετανάστευση, θέση που μένει να γίνει και πράξη. Κάτι, πάντως, που δεν θα είναι εύκολο όχι μόνο λόγω των εκτεταμένων θαλάσσιων συνόρων της χώρας, αλλά και επειδή η Τουρκία έχει διαφορετική άποψη… Η γείτων ελέγχεται από τις Βρυξέλλες και την Αθήνα διότι αφενός φυλάσσει «πλημμελώς» τα σύνορά της, αφετέρου δεν εφαρμόζει τη συμφωνία επανεισδοχής με την Ελλάδα, αρνούμενη να δεχτεί πίσω λαθρομετανάστες που αποδεδειγμένα πέρασαν από το τουρκικό έδαφος σε ευρωπαϊκό, στη χώρα μας. Η ουσία είναι –και οι ελληνικές υπηρεσίες τη γνωρίζουν– ότι το τουρκικό βαθύ (παρα)κράτος χρησιμοποιεί συνειδητά και οργανωμένα τη μεταναστευτική ροή ως όπλο ασύμμετρου πολέμου κατά της Ελλάδας, επιχειρώντας να την καταπονήσει δημογραφικά, οικονομικά, επιχειρησιακά και να την αποσταθεροποιήσει κοινωνικά. Γι’ αυτό και σε πλείστες των περιπτώσεων τα τουρκικά δουλεμπορικά συνοδεύονται από σκάφη της τουρκικής ακτοφυλακής, συμβάντα τα οποία έχουν πιστοποιήσει δεκάδες φορές οι άνδρες του Λιμενικού και έχουν καταγραφεί από κάμερες.

Η κατάσταση που διαμορφώνεται, παρά τα αποθέματα ανοχής των Ελλήνων, μπορεί να φέρει εκπλήξεις και εκρήξεις, σε πολλά επίπεδα, αλλά μόνο απρόβλεπτη δεν είναι. Τα αλλεπάλληλα επεισόδια σε περιοχές που η κοινωνική ισορροπία έχει διαταραχθεί, λόγω της ανεξέλεγκτης παρουσίας λαθρομεταναστών, είναι οι προειδοποιητικές βολές μιας κοινωνίας που έχει αποδειχτεί υπέρ το δέον ανεκτική, αλλά φτάνει στα όριά της. Σε πολλές περιπτώσεις, δε, όπως στον Άγιο Παντελεήμονα και στο Κέντρο της Αθήνας, αυτά τα όρια έχουν ξεπεραστεί. Προ πολλού.

Όπως δείχνει η έρευνα της VPRC για τα «Επίκαιρα», η πλειοψηφία των Ελλήνων αντιμετωπίζει θετικά τη χορήγηση ιθαγένειας στα παιδιά μεταναστών που γεννήθηκαν και ζουν εδώ και –με μικρότερα ποσοστά, αλλά πάντως πλειοψηφικά– καθώς και τη χορήγηση του δικαιώματος εκλέγειν και εκλέγεσθαι στους ξένους που ζουν πολλά χρόνια στη χώρα. Είναι εντυπωσιακή η ανοχή και η δυνατότητα αφομοίωσης που επιδεικνύει η ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι η Ελλάδα έχει ίσως το μεγαλύτερο ποσοστό μεταναστών αναλογικά με τον πληθυσμό της στην ΕΕ και ότι συνεχίζει να υφίσταται ασφυκτική μεταναστευτική πίεση με όλα τα παρεπόμενα.

ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΘΕΟΔΩΡΑ ΤΖΑΚΡΗ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΝΟΜΙΜΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ
Η κυβέρνησή µας, σε αντίθεση µε την προηγούμενη κυβέρνηση, θεωρεί ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να βάζουμε στο περιθώριο και να διώχνουμε από την Ελλάδα τα παιδιά της δεύτερης γενιάς των μεταναστών, ήτοι τους ανθρώπους στους οποίους το ελληνικό κράτος επένδυσε, τους οποίους καταστήσαμε κοινωνούς της ελληνικής παιδείας, που βρίσκονται στην πλέον παραγωγική ηλικία και έχουν µόνο να προσφέρουν στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου. Το συγκεκριμένο ζήτημα είναι πλέον ώριμο και έτσι θα πρέπει τα παιδιά που γεννήθηκαν ή που ήρθαν στη χώρα µας από πολύ μικρή ηλικία και που μεγάλωσαν και σπούδασαν στην Ελλάδα να µην αντιμετωπίζουν πλέον οποιονδήποτε φόβο μιας ενδεχόμενης απομάκρυνσής τους από τη χώρα και πως είναι δίκαιο να τους χορηγηθεί η ελληνική ιθαγένεια καθώς αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Η ελληνική ιθαγένεια προφανώς θα δοθεί σε παιδιά νομίμων μεταναστών και προκειμένου να αποτραπεί οποιαδήποτε καταχρηστική άσκηση του αυτού δικαιώματος θα τεθούν προϋποθέσεις σχετικά µε το χρόνο διαμονής των γονιών ή των ίδιων των παιδιών εφόσον πρόκειται για ορφανά ή ασυνόδευτα ανήλικα.

Η πρόσδοση της ελληνικής ιθαγένειας σε αυτούς θα γίνει ύστερα από διαβούλευση και συγκριτική επισκόπηση νομοθεσιών των άλλων κρατών-µελών της ΕΕ. Όπως ακριβώς οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν μεγάλη εμπειρία σε θέματα μεταναστευτικών ροών και ένταξης ατόμων δεύτερης γενιάς προέβησαν σε ειδικές ρυθμίσεις προκειμένου να διευθετήσουν το προσωπικό και νομικό καθεστώς τους, έτσι και η χώρα µας σκοπεύει να αντιμετωπίσει και να διευθετήσει µε ιδιαίτερη προσοχή αυτό το ζήτημα που εδώ και καιρό «χτυπά την πόρτα µας».

Εν κατακλείδι, η κυβέρνησή µας, γνωρίζοντας ότι η αρχή του jus sanguinis «υποχωρεί» διεθνώς, εξετάζει την υιοθέτηση και της αρχής του εδάφους υπό προϋποθέσεις. Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνησή μας προτίθενται να λάβει οριστικά και σοβαρά μέτρα για την τακτοποίηση της δεύτερης γενιάς των μεταναστών προκειμένου αυτοί να νιώσουν πράγματι πατρίδα τους τη χώρα μας.

**Έρευνα του ΙΜΕΠΟ υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εσωτερικών «ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΟΓΚΟΥ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΜΕΝΟΥΝ ΠΑΡΑΝΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», Απρίλιος 2008. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ:Θεόδωρος Π. Λιανός, Κώστας Κανελλόπουλος, Μαρία Γρέγου, Έντα Γκέμι, Παναγιώτα Παπακωνσταντίνου.