Θετικό το κλίμα μεταξύ Τουρκίας-ΗΠΑ

Ούριος άνεμος πνέει στις Τουρκοαμερικανικές σχέσεις το τελευταίο διάστημα.Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια έντονη και θετική ατμόσφαιρα στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ. Ας θυμηθούμε μερικές από τις εξελίξεις που έπαιξαν ρόλο στην εμφάνιση μιας τέτοιας κατάστασης:

* η συνάντηση Πρωθυπουργού Erdoğan – Προέδρου Μπους στην Ουάσιγκτον στις 5 Νοεμβρίου 2007, ορόσημο στις σχέσεις των δύο χωρών
* η επίσημη επίσκεψη που πραγματοποίησε ο Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα στην Άνκαρα στις 5-7 Απριλίου 2009 και η ιστορική ομιλία που έκανε στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας
* οι επισκέψεις του υπουργού Εξωτερικών Ahmet Davutoğlu στην Ουάσιγκτον στις 23 Μαρτίου και 1η Ιουνίου, στη δεύτερη επίσκεψη τον ΥΠΕΞ συνόδεψε ο αρχηγός Γενικού Επιτελείου των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός İlker Başbuğ
* η συνάντηση του Πρωθυπουργού Erdoğan με τον Πρόεδρο Ομπάμα κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στις ΗΠΑ στις 21-26 Σεπτεμβρίου
* η εφ’όλης της ύλης συνάντηση που είχε ο επικεφαλής της Τουρκικής διπλωματίας Ahmet Davutoğlu με την επικεφαλή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Χίλαρι Κλίντον στη Νέα Υόρκη στις 29 Σεπτεμβρίου

Σας παρουσιάζουμε το σχόλιο του επικεφαλή του τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Çankaya καθηγητή Ramazan Gözen.

Βεβαίως και οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ είναι βαθιά ριζωμένες στο παρελθόν, έχουν διαφορετικές διαστάσεις και διαφορετικά θέματα. Τούρκοι και Αμερικανοί ακαδημαϊκοί και ειδικοί έχουν γράψει πολλά βιβλία και εργασίες που αναλύουν αυτές τις σχέσεις. Εμείς εδώ πέρα θα αναφερθούμε συνοπτικά στο σημείο που βρίσκονται τα τελευταία δύο χρόνια αυτές οι μακρές και στενές σχέσεις.
Μπορούμε να χωρίσουμε σε δύο περιόδους τις Τουρκοαμερικανικές σχέσεις των τελευταίων χρόνων. Η πρώτη περίοδος είναι η διαδικασία που ξεκινά με την Αμερικανική εισβολή στο Ιράκ στις 20 Μαρτίου 2003 και διαρκεί μέχρι τη συνάντηση Erdoğan-Μπους στις 5 Νοεμβρίου 2007. Αυτή την περίοδο παρατηρείται κρίση και προβλήματα στις σχέσεις των δύο χωρών λόγω της Αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ και την μετέπειτα πολιτική της Ουάσιγκτον. Μεγάλες αντιδράσεις εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών προκάλεσαν στην Τουρκία προβλήματα όπως ιδιαίτερα η πολιτική των ΗΠΑ να στραφεί προς τους Ιρακινούς Κούρδους, Σιίτες και Σουνίτες, η ενοχλητική στάση που τήρησαν όσον αφορά την τρομοκρατία της PKK, η στάση σχετικά με το Κιρκούκ και το επεισόδιο με τα σακιά που πέρασαν Αμερικανοί στρατιώτες στα κεφάλια Τούρκων στρατιωτών.
Κατά μεγάλο μέρος αυτή η περίοδος τελείωσε με τη συνάντηση Erdoğan-Μπους που πραγματοποιήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2007 και ξεκίνησε η περίοδος των θετικών σχέσεων. Η προσέγγιση αυτή που εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα τοπικών, περιφερειακών και παγκοσμίων εξελίξεων έφερε την Τουρκία και τις ΗΠΑ στο σημείο να κάνουν από κοινού βήματα σε θεμελιώδη προβλήματα. Αλλά ο ούριος άνεμος στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ άρχισε να πνέει μετά την επίσκεψη του Αμερικανού Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στην Τουρκία. Μάλιστα το “Μοντέλο Συνεργασίας” στο οποίο αναφέρθηκε ο Ομπάμα κατά την ομιλία του από το βήμα της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας προσέλκυσε το ενδιαφέρον όλων των ενδιαφερομένων και αποτέλεσε ευκαιρία να σχηματιστούν απόψεις ότι οι Τουρκοαμερικανικές σχέσεις είναι πλέον σε μια νέα και θετική τροχιά. Στην αρχή ήταν άγνωστο η σημασία και το τι περιείχε η έννοια αυτή, αλλά υπό το φώς των τελευταίων εξελίξεων βλέπουμε ότι άρχισε να διαφαίνεται. Τουλάχιστον για την ώρα έχει εμφανιστεί μια αξιοσημείωτη εικόνα.
Σύμφωνα με εμάς τα βασικά στοιχεία του “Μοντέλου Συνεργασίας” Τουρκίας-ΗΠΑ είναι τα εξής:

1. Πρώτο και σημαντικότερο άρονται οι ανασφάλειες που βιώθηκαν στο παρελθόν μεταξύ των δύο χωρών. Το σημαντικότερο θέμα εδώ είναι η απόφαση συνεργασίας και κοινής δράσης εναντίον της τρομοκρατίας της PKK. Σαφή απόδειξη αποτελεί η ανταλλαγή πληροφοριών και οι επιχειρήσεις που εκτελεί η Τουρκία στο Βόρειο Ιράκ. Στο πλαίσιο αυτό συνεχίζεται η συνεργασία για την ανασυγκρότηση του Ιράκ. Για το σκοπό αυτό έχει συσταθεί ο τριμερής μηχανισμός ασφάλειας μεταξύ Τουρκίας-ΗΠΑ-Ιράκ
2. Η συνεργασία σε θέματα ενέργειας αποτελούν το δεύτερο σκέλος του Μοντέλου Συνεργασίας. Οι σημαντικότερες εξελίξεις στο θέμα αυτό είναι η λειτουργία του πετρελαιαγωγού BTC (Μπακού-Τιφλίδα-Τζεϊχάν) και η υπογραφή της συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Nabucco. Παρόλο που ουσιαστικά ενδιαφέρουν περισσότερο τις Ευρωπαϊκές χώρες, τα πρότζεκτ αυτά δείχνουν τη συναίνεση μεταξύ Τουρκίας-ΗΠΑ στα θέματα εξόρυξης και μεταφοράς περιφερειακών πηγών ενέργειας.
3. Τρίτον οι δύο χώρες εκφράζουν παρόμοιες απόψεις ότι τα περιφερειακά προβλήματα πρέπει να επιλυθούν μέσω της διπλωματίας και του διαλόγου. Κάποια από αυτά τα προβλήματα είναι:

* Η μη διάδοση των πυρηνικών όπλων στην περιοχή και η εξασφάλιση ειρηνικής πυρηνικής πολιτικής του Ιράν
* Η επίλυση των προβλημάτων μεταξύ Αρμενίας-Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν με τη συμβολή της Τουρκίας και των κρατών μελών της Ομάδας Μινσκ
* Η δημιουργία ενός υπόβαθρου για την επίλυση των αραβοισραηλινών προβλημάτων.

Με άλλα λόγια, ΗΠΑ και Τουρκία εμφανίζονται αποφασισμένες να συνεργαστούν στην επίλυση μέσω διπλωματίας, διαλόγου και συνομιλιών των διεθνών προβλημάτων που υφίστανται στη Μέση Ανατολή, το Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Αυτή η κατάσταση διαφέρει κατά πολύ από την αντίληψη των προηγούμενων αμερικανικών διοικήσεων, δηλαδή του πρώην Προέδρου Μπους και των Νεοσυντηρητικών, να επιλύσουν τα προβλήματα με τα όπλα.
Δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε δύο ρίσκα που θα δημιουργήσουν ασάφεια στο θετικό κλίμα που επικρατεί και θα παραμερίσουν το Μοντέλο Συνεργασίας. Ένα από αυτά είναι το σχέδιο των ΗΠΑ να αναπτύξουν πυραύλους Patriot στην Τουρκία και το άλλο είναι το αίτημα η Τουρκία να συμμετέχει σε στρατιωτική επιχείρηση στο Αφγανιστάν ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Διότι οι δύο αυτές πιθανότητες μπορούν να αλλάξουν ριζικά την ιδιότητα και τη φύση των σχέσεων Τουρκίας-ΗΠΑ.
TRT.