«Ηγεμονική» πρόβα στο Αιγαίο

Με την ελπίδα ότι οι τέσσερις σύμμαχες χώρες -ΗΠΑ, Βρετανία, Ολλανδία και Βέλγιο- θα τηρήσουν και στην πράξη τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν έναντι της Αθήνας, η ελληνική κυβέρνηση αναμένει με πραγματική αγωνία την έναρξη την Πέμπτη της, υπό την Τουρκία, κοινής αεροναυτικής άσκησης στο Αιγαίο, με την ονομασία «ΕGΕΜΕΝ-2009» («ΗΓΕΜΩΝ-2009) που θα διαρκέσει μέχρι τις 30 Μαρτίου.
Η άσκηση αυτή συνιστά, στον αρχικό τουλάχιστον σχεδιασμό της, προωθημένη προσπάθεια της Αγκυρας να νομιμοποιήσει μια σειρά διεκδικήσεών της στο Αιγαίο, με την...ανοχή και τη συνεπαγόμενη νομιμοποίηση από τέσσερις κρίσιμες ΝΑΤΟϊκές χώρες, τις οποίες έχει καλέσει να συμμετάσχουν στην κοινή αυτή άσκηση.

«Ηγεμονική» πρόβα στο Αιγαίο
Η πρόθεση της Τουρκίας να αμφισβητεί το FIR Αθηνών και τη ζώνη Ερευνας και Διάσωσης που ταυτίζεται με αυτό συνιστά τμήμα της διεκδίκησης για επέκταση της δικαιοδοσίας του FIR Κωνσταντινούπολης μέχρι τον 25ο μεσημβρινό στο μέσο του Αιγαίου ή έστω για συνδιαχείριση με τις ελληνικές αρχές στην περιοχή.
Η γραμμή αυτή... συμπτωματικώς ταυτίζεται με την πάγια επιδίωξη της Τουρκίας για διχοτόμηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, εγκλωβίζοντας πλήρως σε ζώνες τουρκικής ευθύνης όλα σχεδόν τα ελληνικά νησιά.
Η προώθηση επίσης της θέσης για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών όχι μόνο αποσκοπεί στο να τα καταστήσει ευάλωτα από αμυντική άποψη αλλά και να τα προβάλει ως περιοχές μειωμένων κυριαρχικών δικαιωμάτων (κάτι που θα είναι χρήσιμο για την Αγκυρα σε μια συνολική επαναδιαπραγμάτευση του καθεστώτος του Αιγαίου).

Ο στόχος
Παρά τις διαβεβαιώσεις των τεσσάρων χωρών ότι θα ληφθούν υπόψη οι ελληνικές ανησυχίες και μόνο η συμμετοχή σε μια άσκηση η οποία διεξάγεται με βάση την τουρκική επιδίωξη για επιχειρησιακή διχοτόμηση του Αιγαίου στον 25ο μεσημβρινό (ακόμη κι αν τα συμμαχικά σκάφη βρεθούν στην άλλη πλευρά του Αιγαίου) προσφέρει ντε φάκτο νομιμοποίηση στην τουρκική επιδίωξη.
Ανοικτό παραμένει το ερώτημα του αν θα πετάξουν τελικά τα ελικόπτερα τα οποία θα βρίσκονται επί του βρετανικού σκάφους και εάν θα αναφερθούν στην αρμοδία αρχή του FIR Αθηνών, ενώ φαίνεται ότι έχουν δοθεί διαβεβαιώσεις ότι δεν θα υπάρξει δραστηριότητα των συμμαχικών σκαφών στη ζώνη εντός των 10 μιλίων, αν και αυτό δεν θα αποτρέψει το να καταστούν οι σύμμαχοι... θεατές των αναγνωρίσεων και αναχαιτίσεων των τουρκικών μαχητικών στη ζώνη αυτή και πέραν των 10 μιλίων στον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου.

Ο ΣΚΟΠΟΣ
Η τουρκική... έρευνα για αλλαγή του χάρτη
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι επίμαχοι χάρτες που παρουσιάζουν το Αιγαίο διχοτομημένο και τα νησιά ανατολικώς του 25ου μεσημβρινού καταγεγραμμένα με άλλο χρώμα, λόγω του ισχυρισμού περί αποστρατιωτικοποιημένων περιοχών, θα «αποσυρθούν εν μέρει».
Υπενθυμίζεται ότι η άσκηση προβλέπει στον αρχικό σχεδιασμό ότι αντί σχεδίων πτήσης θα εκδοθεί από το εθνικό COACH-6 Εσκί Σεχίρ, το λεγόμενο Air Tasking Order, και ότι υπεύθυνο για την κινητοποίηση Ερευνας και Διάσωσης θα είναι και πάλι το εθνικό αεροπορικό στρατηγείο CAOC-6 Εσκί Σεχίρ.
Η Ερευνα και Διάσωση, μάλιστα, πρόκειται να γίνει με βάση τον τουρκικό εθνικό κανονισμό, ο οποίος μονομερώς έχει θέσει τη γραμμή στο μέσο του Αιγαίου.
Πρόσθετα προβλήματα δημιουργούνται επίσης από το γεγονός ότι το Σχέδιο της Ασκησης (Exercise Plan), για να περιγράψει τον ελληνικό εναέριο χώρο, κάνει μια ιδιαίτερα πονηρή αναφορά σε «εναέριο χώρο υπεράνω εθνικών χωρικών υδάτων», αμφισβητώντας έτσι τον ελληνικό εναέριο χώρο μεταξύ 6 και 10 μιλίων.
Στο Exercise Plan δίνεται επίσης οδηγία στους πιλότους που θα πάρουν μέρος στην άσκηση να μην πετούν πάνω από τα ελληνικά νησιά και τα χωρικά ύδατά τους, γιατί είναι αποστρατιωτικοποιημένες περιοχές.
Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι οι Αμερικανοί δηλώνουν ότι το σκάφος με το οποίο θα συμμετάσχουν θα είναι υπό τη διοίκηση των Βρετανών και θα ακολουθήσει όλους τους διεθνώς αποδεκτούς κανόνες για τη διεξαγωγή ασκήσεων.
Οι Βρετανοί έχουν δηλώσει ότι η συμμετοχή τους σε ασκήσεις γίνεται με πλήρη σεβασμό σε κυριαρχικά δικαιώματα των χωρών και στο διεθνές δίκαιο.

Κόκκινος συναγερμός στην Αθήνα
Η πραγματοποίηση της άσκησης, αν και εθνική, κοινοποιήθηκε από το ΝΑΤΟϊκό σύστημα «Κρόνος», ώστε να υπάρξει καταγραφή της σε ΝΑΤΟϊκό επίπεδο, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες γνωστοποιήθηκε και στην Αθήνα στο πλαίσιο της αλληλοενημέρωσης για τη διεξαγωγή ασκήσεων.
Από την πρώτη στιγμή ξεκίνησε έντονο διπλωματικό παρασκήνιο, το οποίο κορυφώθηκε με τις παρεμβάσεις του υπουργού Εθνικής Αμυνας Β. Μεϊμαράκη στους ομολόγους του των τεσσάρων χωρών, τις αντίστοιχες παρεμβάσεις του ΑΓΕΕΘΑ στρατηγού Δ. Γράψα, αλλά και της κ. Μπακογιάννη προς το επιτελείο της νέας Αμερικανίδας υπουργού Εξωτερικών Χ. Κλίντον, ώστε να διασφαλισθεί ότι δεν θα υπάρξει ενεργός σύμπραξη των συμμάχων στην προσπάθεια της Τουρκίας να νομιμοποιήσει ντε φάκτο τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο.
Η ελληνική παρέμβαση αφορούσε τέσσερα κρίσιμα σημεία, για τα οποία σύμφωνα με ελληνικές πηγές δόθηκαν ικανοποιητικές απαντήσεις: την τουρκική προσπάθεια καταγραφής των ελληνικών νησιών ως αποστρατιωτικοποιημένων, το θέμα της υποχρέωσης υποβολής σχεδίων πτήσης στην αρμόδια αρχή του FIR Αθηνών, τη δραστηριότητα στο πλαίσιο της άσκησης εντός των εθνικών χωρικών υδάτων και, τέλος, τον σεβασμό της αρχής περί ταύτισης της περιοχής του FIR Αθηνών με την περιοχή ευθύνης για SAR (έρευνα και διάσωση).
Η Αθήνα απέσπασε δεσμεύσεις που, αν και γενικόλογες, κρίθηκαν ικανοποιητικές από τους χειριστές της υπόθεσης, πολύ περισσότερο επειδή δεν είναι μόνο προφορικές αλλά έχουν καταγραφεί και στη διπλωματική αλληλογραφία με τις τέσσερις χώρες.
ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
nmeletis@pegasus.gr