Περί νεοοθωμανισμού

Συνέντευξη του Σάββα Καλεντερίδη στη Μαρία Σταματιάδου (Περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ, Μάιος 2009)

Ερώτηση: Αρκετοί θεωρούν ότι σήμερα ο Νέο-Οθωμανισμός είναι ένα «ισλαμοκεμαλικό» μόρφωμα, όσο παράδοξο και αν ακούγεται, με σκοπό την συνοχή της Τουρκίας. Συμφωνείτε μ’ αυτό; Πώς το σχολιάζετε;
Απάντηση: Από το 1923 μέχρι τη δεκαετία του 1950 η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας χαρακτηριζόταν από εσωστρέφεια ή πιο σωστά από έναν ιδιότυπο απομονωτισμό, που αποσκοπούσε στην κατοχύρωση των «κεκτημένων» της Συνθήκης της Λοζάνης. Δηλαδή, η Τουρκία προσπαθούσε να αφομοιώσει δια της βίας εθνικά και θρησκευτικά όλους τους πληθυσμούς που κατοικούσαν στην επικράτειά της. Ο απομονωτισμός τερματίστηκε με την είσοδο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, το 1952.
Το διάστημα από το 1952 μέχρι το 1990 η Τουρκία αντάλλαξε τη χρησιμότητα που είχε για τη Δύση με ανοχή για την εθνοκάθαρση των Ελλήνων της Πόλης της Ίμβρου και της Τενέδου, την εισβολή και κατοχή της Κύπρου και την εθνοκάθαρση των Κούρδων.
Από το 1990, την περίοδο Οζάλ, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας άρχισε να κάνει μια στροφή, η οποία τείνει να ολοκληρωθεί την περίοδο Ερντογάν. Η στροφή αυτή συνίσταται στο εξής:
Η Τουρκία, που είχε από ουδέτερες μέχρι πολύ κακές σχέσεις με τις γειτονικές της χώρες και με τις χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με βάση τη νέα αυτή πολιτική, θα έπρεπε να εξομαλύνει τις σχέσεις της και να δημιουργήσει τέτοιους δεσμούς με τις χώρες αυτές, που θα προσομοιάζουν, θα έχουν ως μοντέλο, τη Βρετανική Κοινοπολιτεία. Αυτό το πλαίσιο πολιτικής της Τουρκίας, αποκαλείται Νεοοθωμανισμός.
Παρεμπιπτόντως, αυτό, απαιτεί και τη «διόρθωση της ιστορίας», για να αλλάξει η εικόνα που έχουν οι πρώην υπόδουλοι λαοί για τους Οθωμανούς, την Τουρκία και τους Τούρκους. Γι’ αυτό και η μεθοδευμένη επιχείρηση αλλαγής των βιβλίων ιστορίας σε Ελλάδα, Κύπρο, Αλβανία, Βουλγαρία κλπ.

Ερώτηση: Υπάρχει η άποψη ότι ο Νέο-οθωμανισμός μπορεί να καταστήσει την Τουρκία περιφερειακή δύναμη, ένα ισχυρό κράτος. Μάλιστα και οι ΗΠΑ (βλ. ταξίδι Ομπάμα) φαίνονται να ενισχύουν την προοπτική αυτή της γείτονας.
Υπάρχει λοιπόν η τάση ένα μέρος της ελληνικής επιχειρηματικής (και όχι μόνο) ελίτ, βλέποντας την απαξίωση του ελληνικού κράτους, τον νεοελληνικό μηδενισμό, να υιοθετεί την άποψη της συνεργασίας ακόμη και της υποταγής σε μια ισχυρή Τουρκία, πράγμα που θα ωφελούσε τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ήδη ελληνικές επιχειρήσεις μεταφέρουν κεφάλαια και προχωρούν σε επενδύσεις στην Τουρκία, καθώς την θεωρούν πιο αξιόπιστη, ως κρατική οντότητα. Εσείς πώς το σχολιάζετε αυτό και τι πληροφορίες σχετικά έχετε (αν έχετε);
Απάντηση: Στην προηγούμενη παράγραφο αναφέρθηκα στην πολιτική επιδίωξη της Τουρκίας, δεν αναφέρθηκα στις επιδιώξεις του διεθνή παράγοντα, πάντα σε σχέση με την πολιτική αυτή. Είναι πιθανό η Δύση και η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιδιώκουν την επέκταση της δικής τους επιρροής. Στην περίπτωση, λοιπόν, που οι επιδιώξεις της Δύσης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η επέκταση της γεωπολιτικής τους επιρροής στην Ανατολία και ο απόλυτος έλεγχος αυτού που ονομάζεται Τουρκία, τότε αυτό σημαίνει ότι κάποιοι παίκτες θα είναι αυτοί που θα μοιραστούν αυτή την επιρροή.
Αν, λοιπόν, υπάρχει ένα σχέδιο για να διεκδικήσεις και να πάρει μερίδιο αυτής της επιρροής η Ελλάδα και ο Ελληνισμός, τότε ναι, υπάρχει κάποια λογική στις κινήσεις που γίνονται, υπό τον όρο ότι λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη διασφάλιση των συμφερόντων μας, αφού στην Τουρκία, όσο και να αλλάξει, θα ελλοχεύουν πάντα κίνδυνοι για τους Έλληνες. Φυσικά, χρειάζεται μέγιστη προσοχή στη βάση πάνω στην οποία θα οικοδομηθούν οι σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων, αυτή τη νέα περίοδο, που ίσως εξελιχθεί στην κατεύθυνση που προαναφέρθηκε είτε εμείς το θέλουμε είτε όχι. Αν δεν λάβουμε μέτρα, υπάρχει κίνδυνος οι σχέσεις αυτές να οικοδομηθούν στη λογική του αφέντη και του ραγιά, ένας νεοραγιαδισμός ας πούμε.

Ερώτηση: Πόσο «κοντά» στο παντουρκικό όραμα με την ευρωπαϊκή προοπτική του Ζιγιά Γκιοκάλπ βρίσκεται η σημερινή ανάδυση του νέο-οθωμανισμού;
Απάντηση: Αυτή τη νέα περίοδο δεν θα είναι όλα ρόδινα για την Τουρκία. Πρώτα απ’ όλα καταρρέει το περίφημο δόγμα «ένα κράτος, ένα έθνος, μια γλώσσα, μια θρησκεία», πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η περίφημη ενότητα της Τουρκίας μετά το 1923, ενώ, σε ότι αφορά το Κουρδικό, η Τουρκία θα υποχρεωθεί να αναγνωρίσει το κουρδικό έθνος, εξέλιξη μείζονος σημασίας για το μέλλον του ίδιου του τουρκισμού στην Ανατολία.
Θα έλεγα, λοιπόν, ότι η νέα αυτή περίοδος, που επαναλαμβάνω ίσως εξελιχθεί στη συγκεκριμένη κατεύθυνση είτε το επικροτούμε είτε όχι, είναι μια περίοδος προκλήσεων για όλους και για τον ίδιο τον Ελληνισμό, που αποτελεί σημαντική ιστορική συνιστώσα της περιοχής. Αντί, λοιπόν, να αντιμετωπίζουμε φοβικά τις εξελίξεις, ας σχεδιάσουμε προσεκτικά τις κινήσεις μας, για να διεκδικήσουμε το ρόλο και το «μερίδιο» που μας ανήκει.