Kenneth Waltz: Ο Άνθρωπος, το Κράτος και ο Πόλεμος

Αναγόρευση του Kenneth Waltz ως Επίτιμου Διδάκτορα

Μία από τις κορυφαίες μορφές στη διαμόρφωση  της επιστήμης των Διεθνών Σχέσεων κατά το δεύτερο μισό του 20^ο αιώνα, ο Kenneth Waltz, θα αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών τού Πανεπιστημίου Μακεδονίας, στις 6 Μαΐου 2011.

Η τελετή αναγόρευσης θα πραγματοποιηθεί στις 11 το πρωί, στην Αίθουσα Τελετών τού Ιδρύματος, ενώ μία μέρα νωρίτερα, την Πέμπτη 5 Μαΐου, πάλι στις 11 το πρωί, ο Καθηγητής θα παραχωρήσει συνέντευξη Τύπου, στην Αίθουσα Συνεδρίων, στον πρώτο όροφο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

Ο Kenneth Waltz, ομότιμος καθηγητής τού Πανεπιστημίου Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνιας, ερευνητικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κολούμπια και πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Πολιτικής Επιστήμης, συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της θεωρίας τού Νεορεαλισμού στις Διεθνείς Σχέσεις.

Εμβληματικά του έργα είναι τα βιβλία «Ο Άνθρωπος, το Κράτος και ο Πόλεμος» (Man, the State, and War, 1959) και το «Θεωρία Διεθνούς Πολιτικής» (Theory of International Politics, 1979), τα οποία μεταφράστηκαν σε περισσότερες από 60 γλώσσες, μεταξύ των οποίων και την Ελληνική από τις Εκδόσεις Ποιότητα.

Το έργο του αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για τη σύγχρονη επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων, διδάσκεται, και μέχρι σήμερα ερευνάται σε όλα τα Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο. Ο Kenneth Waltz ανέπτυξε περεταίρω το κλασσικό παράδειγμα που έχει τις ρίζες του στον Θουκυδίδη και το εμπλούτισε με τη θεώρηση του δομικού ρεαλισμού, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείται ο σημαντικότερος επιστήμονας των Διεθνών Σχέσεων στο δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα και μέχρι σήμερα.

Kenneth Waltz: Ο Άνθρωπος, το Κράτος και ο Πόλεμος ΙΙ: Οι αιτίες του Πολέμου 

Του Ηλία Κουσκουβέλη, Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων

http://www.diethneis-sxeseis.gr/site/blog/itemlist/tag/Δομικός%20Ρεαλισμός.html

Εν όψει της αναγόρευσης του Kenneth Waltz ως Επίτιμου Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, στις 6 Μαΐου 2011, κρίνω σκόπιμο στις επόμενες αναρτήσεις μου να επικεντρωθώ στο έργο τού, κατά τη γνώμη μου, μεγαλύτερου σύγχρονου επιστήμονα των Διεθνών Σχέσεων. Στόχος μου είναι να συστήσω το έργο του στο ευρύ κοινό, ώστε να αξιοποιηθεί καλύτερα η μοναδική ευκαιρία της επίσκεψής του στην Ελλάδα και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Ξεκινώ με τις σκέψεις μου για το μνημειώδες για την επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων έργο του Ο Άνθρωπος, το Κράτος και ο Πόλεμος, που κυκλοφόρησε στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Ποιότητα (2011). Προηγούμενη εκδοχή αυτού του κειμένου χρησιμοποιήθηκε ως εισαγωγικό σημείωμα για την Ελληνική έκδοση του βιβλίου.

 Ξεκινώ με τις σκέψεις μου για το μνημειώδες για την επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων έργο του Ο Άνθρωπος, το Κράτος και ο Πόλεμος, που κυκλοφόρησε στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Ποιότητα (2011). Προηγούμενη εκδοχή αυτού του κειμένου χρησιμοποιήθηκε ως εισαγωγικό σημείωμα για την Ελληνική έκδοση του βιβλίου.

Όταν το 1986, στις ΗΠΑ, στο μεταπτυχιακό μου των Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Denver μελετούσα, σύμφωνα με το πρόγραμμα και αμέσως μετά τον Θουκυδίδη, το έργο του Kenneth Waltz Man, the State, and War, ήταν δύσκολο να φανταστώ ότι το εν λόγω βιβλίο θα εκδίδονταν στα Ελληνικά και ότι θα είχα την τιμή να το προλογίσω στη γλώσσα μας.

Το Man, the State, and War ήταν, το 1954, η διδακτορική διατριβή τού μεγαλύτερου, κατά την άποψή μου και κατά την άποψη πολλών, σύγχρονου επιστήμονα των Διεθνών Σχέσεων. Δημοσιεύτηκε το 1959 από τις Εκδόσεις του Πανεπιστημίου Columbia (University Press) και, αφού ήδη μεταφράστηκε σε πάνω από 60 γλώσσες, παρουσιάζεται πλέον από τις εκδόσεις Ποιότητα στα Ελληνικά.

Αλήθεια τι είναι αυτό που κάνει ένα βιβλίο τόσο σημαντικό που να μεταφραστεί σε τόσες γλώσσες, που οι μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου να δίνουν εκατοντάδες εκατομμύρια αποτελέσματα, που να έχει λάβει χιλιάδες επιστημονικές ετεροαναφορές και που κάνει εμάς, τους σύγχρονους μελετητές των Διεθνών Σχέσεων, να έχουμε γράψει, να έχουμε προφέρει τόσες φορές τον τίτλο του και να θεωρούμε τον Kenneth Waltz ως το σημαντικότερο σύγχρονο συγγραφέα της Επιστήμης μας;

Είναι ότι ο Kenneth Waltz, πρώτος στον εικοστό αιώνα, εισήγαγε μία σειρά καινοτομιών στην προσέγγιση και τη μεθοδολογία μελέτης των Διεθνών Σχέσεων. Μέσω αυτών των καινοτομιών κατόρθωσε να ενώσει τα ρυάκια τής περί τα διεθνή πολιτικής σκέψης, να αναδιατάξει τον ρου της θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων και να την επανενώσει με τη μόνη, καθαρή και αποκλειστική για πολλούς αιώνες θεωρητική πηγή των Διεθνών Σχέσεων, το Ιστορίαι (Πελοποννησιακός πόλεμος) του Θουκυδίδη.

Η σκέψη για τις Διεθνείς Σχέσεις, τις σχέσεις μεταξύ των φορέων ανθρώπινης οργάνωσης και τις μεταξύ τους συγκρούσεις, τον πόλεμο, δεν είχε χαθεί ανά τους αιώνες. Δεν θα μπορούσε άλλωστε. Τα ρυάκια της διέτρεχαν την Πολιτική Επιστήμη, την Πολιτική Φιλοσοφία και τη διπλωματική πρακτική.

Ο Waltz τα εντοπίζει στην πολιτική θεωρία των προηγούμενων αιώνων και, μεθοδολογικά, εστιάζει την μελέτη του αποκλειστικά στο διεθνές φαινόμενο και στην πιο καταστροφική – και εκ τούτου πιο ανησυχητικά ενδιαφέρουσα – έκφανσή του, τον πόλεμο.

Ο Waltz δεν ευαγγελίζεται μεγαλόσχημους σκοπούς. Δεν είναι ένας ακόμη αυτόκλητος κήρυκας της ειρήνης. Στόχος του είναι να αντιληφθεί επιστημονικά το γιατί γίνεται πόλεμος, να φωτίσει τις αιτίες της θανατηφόρας ασθένειας που πλήττει τους φορείς της ανθρώπινης οργάνωσης. Με την επιστημονική του οπτική ανοίγει το δρόμο για τους πολιτικούς επιστήμονες των Διεθνών Σχέσεων να γίνουν οι «γιατροί» του πολέμου και όχι οι «γητευτές» του. Συστηματικά επιδιώκει να ακολουθήσει την επιστημονική (τη μόνη) μέθοδο γνώσης και να οργανώσει κατηγορίες εντός της θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων. Ουσιαστικά, κυρίαρχος σκοπός της μελέτης του είναι η γνώση· ο όποιος άλλος σκοπός προϋποθέτει και, σε κάθε περίπτωση, τοποθετείται πέρα από την ασφαλή γνώση.

Στην μέχρι τις μέρες του ανθρώπινη πολιτική σκέψη και βιβλιογραφία, ο Waltz θα εντοπίσει δύο μεγάλες κατηγορίες αιτίων του πολέμου: τον άνθρωπο και το κράτος. Στις δύο αυτές κατηγορίες, θα προσθέσει, καινοτομώντας, και μία τρίτη: αυτήν του άναρχου διεθνούς συστήματος, δηλαδή του περιβάλλοντος των κρατών, των μεταξύ τους σχέσεων, ανταγωνισμών και ισορροπιών.

Η λογική προσδιορισμού της συμπεριφοράς των κρατών από και έναντι του «κοινωνικού» τους περιβάλλοντος, δεν ήταν άγνωστη στην πολιτική θεωρία, είτε στη μορφή της ισορροπίας της ισχύος είτε στη μορφή της ομοσπονδίας. Ο Waltz αποδέχεται ότι η ιδέα αυτή δεν είναι νέα και αναφέρεται στον Θουκυδίδη, τον Hamilton, τον Machiavelli, τον Hobbes και τον Rousseau. Δεν ήταν, όμως, αναπτυγμένη. Ίσως χρειαζόταν ένα διεθνές σύστημα διπολικό και πολωμένο, ιδεολογικά φορτισμένο, για να ενταθεί η μελέτη των διεθνών ζητημάτων και να απαιτηθεί η προσφυγή σ' ένα άλλο νέο επίπεδο, στη μελέτη του περιβάλλοντος των κρατών.