Ορος για τη λύτρωση του ελληνικού δράματος η αύξηση των επενδύσεων

ΤΟΥ Μ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
Τα τραγικά γεγονότα στην Αθήνα επανέφεραν στο προσκήνιο την κρίση αξιοπιστίας της χώρας μας που οδήγησε σε κρίση δανεισμού και στην παρέμβαση τελικά των Ευρωπαίων εταίρων μας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ενώ ο φόβος του ντόμινο και το κοκτέιλ του τρόμου συνέχισαν να πλήττουν το ευρώ, τις μετοχές και τα ομόλογα.

Ο κίνδυνος επανεμφάνισης ενός νέου συστημικού ρίσκου στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, απόρροια της μετάδοσης της ελληνικής κρίσης, καθιστά εξάλλου επιφυλακτικούς τους επενδυτές, ενώ οι αναλυτές εκφράζουν φόβους πως θα μπορούσε να εκτροχιαστεί και η πορεία ανάκαμψης των οικονομιών, βάζοντας τον κόσμο σε νέες περιπέτειες.

Οι αγορές συνεχίζουν να τιμωρούν τα ασθενέστερα μέλη του ευρώ, θέτοντας υψηλές αποδόσεις στη λήξη των ομολόγων, απειλώντας συνολικά τη χρηματοδότηση του χρέους και τη συνοχή της ευρωζώνης, κάτι που προκαλεί πρωτόγνωρη αβεβαιότητα, καθώς οι επενδυτές γίνονται όλο και πιο νευρικοί για τις υψηλά χρεωμένες χώρες που δημιουργούν ελλείμματα.

Τα δημόσια οικονομικά στις περισσότερες ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες βρίσκονται εξάλλου σε κακή κατάσταση, ενώ, όπως σημειώνουν οι αναλυτές, πολιτικές που συσσωρεύουν δημόσιο χρέος είναι λογικές για χώρες με διψήφιο ρυθμό ονομαστικού ΑΕΠ, ενώ δεν είναι ρεαλιστικές για ανεπτυγμένες χώρες, με χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και ελεγχόμενο σχετικά πληθωρισμό.

ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Με αυτά τα δεδομένα, η πιθανότητα μίας πληθωριστικής λύσης στο πρόβλημα χρέους ίσως δεν μπορεί να αποκλειστεί τα επόμενα χρόνια, ενώ κανένας δεν είναι σήμερα σε θέση να μας διαβεβαιώσει ότι επιλογή της χρεοκοπίας δεν μπορεί να αποκλειστεί μελλοντικά για κάποια ανεπτυγμένη οικονομία.

Ουδείς μπορεί να υποσχεθεί υπεύθυνα, λένε π.χ. αναλυτές, ότι τα χρήματα από το πακέτο στήριξης θα αποσοβήσουν σίγουρα τελικά τη χρεοκοπία της Ελλάδας και θα εμποδίσουν όντως την αναδιαπραγμάτευση του χρέους. Αυτοί που υποστηρίζουν αυτά, λένε, είναι οι πραγματικοί σπεκουλαδόροι...

Με το «πακέτο», η Ελλάδα μπορεί να «αγοράζει» χρόνο ώστε να εφαρμόσει τις απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές για να μπει τάξη στο δημοσιονομικό της χάος και να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα. Ολοι όμως συμφωνούν ότι η ελληνική οικονομία πρέπει να γίνει πιο εξωστρεφής, αυτό όμως δεν θα γίνει όσο το ένα τέταρτο του εργατικού δυναμικού απασχολείται στο Δημόσιο. Η επίπονη, αλλά απαραίτητη, προσπάθεια σταδιακής συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα λένε, λύνει ταυτόχρονα προβλήματα χρέους αλλά και ανταγωνιστικότητας.

ΟΙ ΔΥΟ ΕΚΔΟΧΕΣ
Σε περίπτωση πάντως που το χρέος της χώρας παραμείνει δυσβάσταχτο, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει να κληθούν οι ξένοι πιστωτές να επωμισθούν ένα τμήμα του βάρους, αποδεχόμενοι μία επαναδιαπραγμάτευση του χρέους.

Αυτή μπορεί να πάρει δύο μορφές: Είτε αναδιάρθρωσης του χρέους, δηλαδή καθυστέρησης των εξοφλητικών δόσεων - εντόκως - σε περίπτωση που υπάρχει πρόβλημα ρευστότητας είτε μείωσης του χρέους σε περίπτωση που υπάρχει πρόβλημα φερεγγυότητας.

Η μείωση του χρέους είναι ακραίο, αλλά θεμιτό μέτρο σε περιπτώσεις που μία χώρα έχει εξαντλήσει τις δυνατότητες περικοπής δαπανών και είσπραξης των φορολογικών εσόδων, όπως συνέβη στην κρίση των χρεών της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του '80, όπου οι πιστωτές εισέπραξαν τελικά το 40% με 60% των συνολικών χρεών των χωρών αυτών.

Η Ελλάδα, όμως, όπως λέγεται, όχι απλώς δεν έχει εξαντλήσει την προσπάθεια μείωσης των κρατικών δαπανών σε μόνιμη βάση, δεν την έχει καν αρχίσει. Μεγάλη ελπίδα της Ελλάδος ανέφεραν άλλοι είναι και η ύπαρξη κακοδιαχείρισης, όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο. Δίνει ελπίδα, γιατί θεωρητικά, με τη βελτίωση της διαχείρισης, μπορούμε να δώσουμε ώθηση στην ανάπτυξη.

ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΟΙΚΟΙ
Στελέχη της Standard & Poor's ανέφεραν, πάντως, πως η Αθήνα δεν θα πρέπει να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους, προσθέτοντας ότι η ιστορία έχει δείξει πως μόλις το 14% των χωρών με την αξιολόγηση της Ελλάδας έχουν κηρύξει παύση πληρωμών τα τελευταία 10 χρόνια (έναντι 50% που προβλέπουν σήμερα για την Ελλάδα οι προθεσμιακές αγορές).

Για την Goldman Sachs, ωστόσο, αναμένεται αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας μέσα στο 2011, ενώ δεν αποκλείει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αγοράσει ελληνικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά, «εάν οι αγορές συνεχίσουν να αντιδρούν παράλογα».

Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους αναβλήθηκε, αλλά δεν αποφεύχθηκε, εκτίμησαν και αναλυτές της Citi, προβλέποντας πως η επαναδιαπραγμάτευση του χρέους της θα γίνει κάποια στιγμή μέσα στο 2011 ή το αργότερο το 2012.

Την ίδια στιγμή, η καθυστέρηση της επαναδιαπραγμάτευσης του χρέους κατά 2-3 χρόνια θα δώσει χρόνο στις ευρωπαϊκές τράπεζες που έχουν σημαντική έκθεση στα ελληνικά ομόλογα να προστατευτούν.


ΟΙ ΠΙΣΤΩΤΕΣ
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες κατέχουν σήμερα ελληνικά ομόλογα αξίας 189 δισ. δολαρίων, δηλαδή το 80% των ελληνικών ομολόγων που βρίσκονται στα χέρια ξένων τραπεζών (236 δισ. ευρώ), ενώ οι τοποθετήσεις τους στα ισπανικά ομόλογα φθάνουν στα 850 δισ. δολ. και στα πορτογαλικά στα 241 δισ. δολ. και σε αυτό το πλαίσιο κανένας δεν θέλει τη διάχυση της κρίσης σε μεγάλη κλίμακα.

Για ορισμένους αναλυτές, η ευρωζώνη θα μπορούσε να ενισχυθεί από την κρίση, με την επιτάχυνση της οικονομικής ενοποίησης. Αυτό θα έπρεπε να σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες θα κρατήσουν χαμηλά τα επιτόκιά τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και ότι θα διατηρήσουν ή θα ενισχύσουν αν χρειαστεί τα μέτρα ποσοτικής και πιστωτικής χαλάρωσης.

H άποψη της Credit Suisse είναι π.χ. πως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η κρίση χρέους στην ευρωζώνη είναι η αγορά στη δευτερογενή αγορά των κρατικών ομολόγων των περιφεριακών χωρών της ζώνης του ευρώ (με ένα πρόγραμμα αρχικού ύψους 200-300 δισ. ευρώ) από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Οσο πιο σύντομα τόσο το καλύτερο υποστηρίζει, αν και για άλλους η πολιτική αυτή θα συναντούσε τη σθεναρή αντίδραση της Bundesbank και της Γερμανίας.

Ορισμένοι εκτιμούν επίσης πως μπορεί η ΕΚΤ να ήρε τις απαιτήσεις που απαιτούνται προκειμένου να κάνει αποδεκτά τα ελληνικά ομόλογα ως εγγυήσεις για τα δάνεια που παρέχει, εντούτοις και παρά τον κίνδυνο μετάστασης της κρίσης η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να αποφύγει κάθε πίεση που την σπρώχνει να ξεπεράσει τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΚΕΤΟΥ
Για τις αγορές, συνολικά, το «πακέτο» διάσωσης της Ελλάδας δεν αποτελεί πανάκεια και σίγουρα δεν σηματοδοτεί το τέλος της δημοσιονομικής κρίσης, αφού πρώτα η χώρα θα πρέπει να εκπληρώσει τους στόχους της δημοσιονομικής προσαρμογής. Καθώς μάλιστα πληρώνει 5% του ΑΕΠ και 25% των εσόδων του Δημοσίου σε τόκους, τα μεγάλα ελλείμματα θα επικαλύψουν ως έναν βαθμό τα όποια μέτρα λαμβάνονται, μειώνοντας έτσι και τα αποτελέσματα των θυσιών που καλείται να κάνει σήμερα ο ελληνικός λαός.

Με το χρέος να εκτιμάται ότι θα αγγίζει το 150% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια, οι δανειστές και επενδυτές ρωτούν σήμερα το τι θα κάνει η Ελλάδα για να επιστρέψει σε εύλογα επίπεδα συσσωρευμένου ελλείμματος και χρέους, την ώρα που κάτι τέτοιο απαιτεί ονομαστική ανάπτυξη τουλάχιστον 5%.

Ετσι, μπορεί προς το παρόν η χώρα να έχει «αγοράσει» χρόνο, ώστε να εφαρμόσει τις απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές για να μπει σε τάξη το δημοσιονομικό της χάος και να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητά της, εντούτοις με τις νέες εκτιμήσεις να μην αποκλείουν η ύφεση να ξεπεράσει το 6% εφέτος, οι περιστάσεις απαιτούν εγρήγορση απ' όλους, ενώ το σίγουρο είναι πως οι φωτιές θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν μία ώρα αρχύτερα στην άβυσσο.

Οι νέες προβλέψεις της Morgan Stanley για την ανάπτυξη στην Ελλάδα κάνουν λόγο για πτώση του ελληνικού ΑΕΠ στο 5% εφέτος και στο 3,5% το 2011, ενώ ανέφερε σε σχόλιό της ότι παρά το γεγονός πως το ΔΝΤ προβλέπει «γύρισμα» στην ανάπτυξη (+1%) το 2012, τα στελέχη του φάνηκαν σε μία τηλεδιάσκεψη με τους αναλυτές της Morgan περισσότερο απαισιόδοξα.

Για τους αναλυτές, η λήψη αναγκαίων μέτρων περιορισμού της δημόσιας δαπάνης δεν είναι σε θέση από μόνη της να οδηγήσει σε ανάκαμψη της οικονομίας. Απαιτούνται μέτρα ανάπτυξης και κυρίως νέες επενδύσεις αλλά και αλλαγή νοοτροπίας.

Παράλληλα, όπως λέγεται, μέχρι να διαφανεί η επιτυχία ή όχι των μέτρων, θα ζούμε σε ένα περιβάλλον αυξημένης μεταβλητότητας των spreads και των χρηματαγορών.

ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ ΜΕΤΟΧΩΝ
Στις χρηματαγορές πάλι, οι επενδυτές αναμένουν να δούνε τις επιπτώσεις της κρίσης στην πραγματική οικονομία, ώστε να μπορέσουν να αποτιμήσουν την αξία των μετοχών. Σήμερα για την ελληνική μετοχική αγορά η αβεβαιότητα είναι μεγάλη, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση οι επενδυτές να υπολογίσουν με σιγουριά την αξία ή τις προοπτικές των επενδύσεών τους.
Για ορισμένα στελέχη ξένων οίκων βρισκόμαστε πλέον, οδηγημένοι από τις εξελίξεις, σε ένα σταυροδρόμι τόσο οικονομικών όσο και πολιτικών διλημμάτων.

Η Ελλάδα καλείται να πετύχει συγχρόνως δύο στόχους: Πρώτον, τη βελτίωση των δημοσίων οικονομικών μεγεθών και δεύτερον την ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας προς όφελος της κοινωνίας.

Απαραίτητο συστατικό για να επιτευχθεί ο διπλός αυτός στόχος λένε, είναι η αύξηση των επενδύσεων, οι οποίες αυξάνουν τα κρατικά έσοδα, μειώνουν την ανεργία, βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα και με σωστό ρυθμιστικό καθεστώς βελτιώνουν και το κόστος διαβίωσης.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΥΟ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ
Στη διάρκεια των επόμενων πέντε ή δέκα ετών, πάντως, αναμένονται σημαντικές αλλαγές στους ρυθμούς ανάπτυξης όλων των ευρωπαϊκών χωρών και πλήρης αναστροφή των τάσεων που κυριάρχησαν την τελευταία δεκαετία στη Γηραιά Ηπειρο. Π.χ., στις χώρες όπου σημειώθηκε η ισχυρότερη ανάπτυξη (Αυστρία, Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ιρλανδία και Μ. Βρετανία) υπάρχει το ενδεχόμενο να καταγραφεί σημαντική μείωση στον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, καθώς στις οικονομίες αυτές παρατηρείται συγκριτικά μεγάλος δανεισμός σε σχέση με την κατανομή της παγκόσμιας ζήτησης αλλά και υψηλή ιδιωτική κατανάλωση, μεγάλο ποσοστό της οποίας προέρχεται από φτηνά πιστωτικά κεφάλαια.

Αντίθετα, πολλές από τις οικονομίες του «πυρήνα» της Ευρώπης (Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Σουηδία και Ελβετία) αντιμετωπίζουν λιγότερα προβλήματα, καθώς τα ποσοστά της ιδιωτικής αποταμίευσης είναι υψηλά και το επίπεδο δανεισμού των καταναλωτών χαμηλότερο. Πού οδηγούν όλα αυτά; Στην προοπτική πως είτε τη γλιτώσουμε είτε όχι από τη στενωπό, τα επόμενα χρόνια, το ειδικό οικονομικό βάρος των χωρών του «ευρωπαϊκού πυρήνα» θα αυξηθεί, ενώ για ορισμένες χώρες της περιφέρειας, όπως η Ελλάδα, θα πάρει μάλλον την κατιούσα.
ΚΕΡΔΟΣ