Άρρηκτα δεμένη με την γεωγραφία, η κρίση στην Ελλάδα

Του Robert D. Kaplan
The New York Times
Η οικονομική κρίση που ανάγκασε την Ελλάδα να ζητήσει διεθνή στήριξη έχει αποδοθεί σε αρκετούς παράγοντες, όλοι οικονομικής φύσης - δημοσιονομικό έλλειμμα, απουσία διαφάνειας και ανεξέλεγκτη διαφθορά. Την ίδια ωστόσο στιγμή υπάρχει μια βαθύτερη αιτία για την κρίση – η γεωγραφία.

Η Ελλάδα, βρίσκεται εκεί όπου συναντώνται οι υποανάπτυκτες κοινωνίες της Μεσογείου και των Βαλκανίων, γεγονός που έχει τεράστιες επιπτώσεις στην πολιτική και την οικονομία της. Η συμπερίληψη της από την βόρεια Ευρώπη στην νομισματική ένωση, συνιστά επίδειξη του μεγαλεπήβολου χαρακτήρα του υπερβολικά φιλόδοξου εγχειρήματος, όπως σήμερα εκτιμούν αρκετοί Γερμανοί και άλλοι βορειοευρωπαίοι.

Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι προβληματικές οικονομίες της Ευρώπης – Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία – βρίσκονται στο νότο. Οι Μεσογειακές κοινωνίες, παρά τις καινοτομίες στην πολιτική (Αθηναϊκή και Ρωμαϊκή δημοκρατία) χαρακτηρίζονταν, σύμφωνα με τον Γάλλο ιστορικό Φερνάντ Μπροντέλ, από «παραδοσιοκρατία και ακαμψία».


Το σχετικά άγονο έδαφος της Μεσογείου ευνόησε την εκμετάλλευση της γης, την οποία νέμετο η άρχουσα τάξη. Αυτό οδήγησε στην δημιουργία ενός άκαμπτου κοινωνικού συστήματος, όπου οι μεσαίες τάξεις αναπτύχθηκαν πολύ μετά τις αντίστοιχες της βόρειας Ευρώπης, και οι οποίες οδήγησαν σε οικονομικές και πολιτικές παθογένειες όπως ο συγκεντρωτισμός και οι ολοκληρωτικές κυβερνήσεις.

Στη Γερμανία το κέντρο της Ευρώπης;
Δεν είναι επίσης τυχαίο το ότι το αναπτυσσόμενο υπέρ-κράτος της εποχής μας, βρίσκεται στον μεσαιωνικό πυρήνα της Ευρώπης, με την πρωτεύουσα επί εποχής Καρλομάγνου Aix-la-Chapelle (σήμερα Άαχεν στη Γερμανία) ως το γεωγραφικό του κέντρο. Αυτή η εδαφική έκταση, η σπονδυλική στήλη του πολιτισμού του Παλαιού Κόσμου, είναι η πλουσιότερη θαλάσσια και χερσαία περιοχή της Ευρώπης.

Η αρχαία Ευρώπη καθοριζόταν από τον γεωγραφικό έλεγχο της Μεσογείου, ωστόσο όταν η Ρώμη απώλεσε την ενδοχώρα, η ιστορία μετακινήθηκε προς βορρά. Ως αποτέλεσμα, η Ρωμαϊκή δυτική αυτοκρατορία παρέδωσε την θέση της στο βασίλειο του Καρλομάγνου και το Βατικανό, δηλαδή στην δυτική Ευρώπη, ενώ η ανατολική αυτοκρατορία, το Βυζάντιο δηλαδή, κατοικείτο κυρίως από Ελληνόφωνους Ορθόδοξους Χριστιανούς, και μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, από Μουσουλμάνους.

Τα Καρπάθια Όρη, που διασχίζουν στα βορειοανατολικά την πρώην Γιουγκοσλαβία και χωρίζουν στα δύο την Ρουμανία, ενίσχυσαν το σύνορο μεταξύ της Ρώμης και του Βυζαντίου, και μετέπειτα μεταξύ της ακμάζουσας Αυτοκρατορίας των Αψβούργων και της φτωχότερης Τουρκικής αυτοκρατορίας. Η Ελλάδα είναι πολύ περισσότερο παιδί του Βυζαντινού και του Τουρκικού δεσποτισμού, παρά της Αθήνας του Περικλή.

Λάθος η σημερινή θέση της Ελλάδας
Στην αρχαιότητα, η Ελλάδα ευνοήθηκε από την γεωγραφική της θέση, ως ο προθάλαμος της Εγγύς Ανατολής, εκεί όπου τα «σκληρά» συστήματα της Αιγύπτου και της Μεσοποταμίας εξωραΐστηκαν και εκπολιτίστηκαν, οδηγώντας στη συνέχεια στην επινόηση της Δύσης. Ωστόσο στην σημερινή Ευρώπη, η Ελλάδα, βρίσκεται σε άκρως λανθασμένη θέση. Το ότι εξακολουθεί να είναι πιο ακμάζουσα από την Βουλγαρία και το Κοσσυφοπέδιο, αυτό οφείλεται στο ότι δεν υπήρξε θύμα του Σοβιετικού κομμουνισμού.

Για να γίνει αντιληπτό σε ποιο βαθμό η γεωγραφία και οι παλιές αυτοκρατορίες διαμορφώνουν την σημερινή Ευρώπη, αρκεί η κατάληξη της πρώην κομμουνιστικής Ανατολικής Ευρώπης – οι χώρες του βορρά, διάδοχες των Πρώσων και των Αψβούργων, όπως η Πολωνία, η Τσεχία και η Ουγγαρία, είχαν καλύτερες οικονομικές επιδόσεις σε σύγκριση με τις διάδοχες χώρες του Βυζαντίου και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Αλβανία και η Ελλάδα.

Τα όρια της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης
Η οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, είναι η μεγαλύτερη πρόκληση από τον καιρό της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Η Ευρώπη δεν αντιμετωπίζει πλέον εξωτερικές απειλές που θα μπορούσαν να την κλονίσουν συθέμελα. Το ότι οι ισχυρότερες, βόρειες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι πρόθυμες να βοηθήσουν εξολοκλήρου την Ελλάδα αλλά βασίζονται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, καταδεικνύει ότι υπάρχουν όρια για το μέχρι που είναι διατεθειμένες να προχωρήσουν προς υλοποίηση του οράματος μιας ενωμένης υπερ-ηπείρου.

Η Κεντρική Ευρώπη, που επί εποχής του Ψυχρού Πολέμου είχε αποσπασθεί από την Δύση, σήμερα, είναι ο κοινός τόπος συνάντησης της ηπείρου. Ένα γεγονός που εναποθέτει την ευθύνη για ξεπέρασμα των πολιτικών του ιστορικού διαχωρισμού στους ώμους της ενωμένης Γερμανίας.

Οι Γερμανοί θα πρέπει να αντιληφθούν ότι η Ελλάδα, με πληθυσμό μόλις 11 εκατομμύρια, εξακολουθεί να παραμένει ο απόλυτος ρυθμιστής του Ευρωπαϊκού πλούτου. Είναι το μόνο μέρος στα Βαλκάνια που είναι προσβάσιμο από τόσες πολλές ακτές της Μεσογείου, απέχει εξίσου από τις Βρυξέλες και την Μόσχα, και πολιτισμικά είναι κοντά τόσο στην Ρωσία όσο και στην Ευρώπη. Σε έναν αιώνα ο οποίος θα σημαδευτεί από την άσκηση πίεσης στην Ευρώπη από μία αναγεννημένη Ρωσία, ειδικά στις πρώην Σοβιετικές χώρες-δορυφόρους, το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στην Ελλάδα, θα σηματοδοτήσει εν πολλοίς και την επιτυχία ή την αποτυχία του Ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

Το θετικό είναι ότι οι Βορειοευρωπαίοι το γνωρίζουν και δεν θα αφήσουν την Ελλάδα να καταρρεύσει. Αν επιτραπεί στην Ελλάδα να παρασυρθεί προς ανατολάς, αυτό θα εξανεμίσει την όποια ελπίδα για μία μεγάλη και συνεκτική Ευρώπη – γεωγραφικά, πολιτικά και πολιτισμικά – προς όφελος μίας μικρής και ασήμαντης: της αυτοκρατορίας του Καρλομάγνου που θα προσποιείται ότι είναι η Ρώμη.
http://geopolitics-gr.blogspot.com