Τουρκικές τηλεοπτικές σειρές: Γνώρισμα των Καιρών

Ιωάννης Σ. Λάμπρου
Πολιτικός Επιστήμων-Διεθνολόγος
Τους τελευταίους μήνες πλήθος τουρκικών τηλεοπτικών σειρών προβάλλονται από ελληνικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Η υψηλή τηλεθέαση και τα ακόλουθα διαφημιστικά έσοδα, ιδιαίτερα σε περίοδο οικονομικής δυσπραγίας, αποτελούν επαρκείς λόγους προβολής για τους υπεύθυνους των τηλεοπτικών σταθμών.
Η επιτυχία των τουρκικών τηλεοπτικών σειρών, όχι μόνο στην Ελλάδα, αντανακλούν την αυξανόμενη αυτοπεποίθηση των Τούρκων.
Παράλληλα με την οικονομική ανάπτυξη και τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς, η Τουρκία προωθεί τις τηλεοπτικές σειρές ως συμπληρωματικό στοιχείο ‘μαλακής ισχύος’ στην χάραξη της εξωτερικής της πολιτικής. Η προώθηση αυτών των τηλεοπτικών προγραμμάτων κατευθύνεται γεωγραφικά στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, στον Καύκασο και στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο, περιοχές στις οποίες οι Τούρκοι επιθυμούν να καλλιεργήσουν μια θετική εικόνα της χώρας τους ως προκαταρκτικό στάδιο περαιτέρω διείσδυσης.
Μέσω των τηλεοπτικών σειρών, παρουσιάζεται μια εικόνα της Τουρκίας διαφορετική από την πραγματική, ενισχυτική, όμως, των φιλοδοξιών και στόχων της. Στις τηλεοπτικές αυτές σειρές, καταβάλλεται μια διπλή προσπάθεια: αφενός προς τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο, η Τουρκία παρουσιάζεται ως μια προοδευτική κοινωνία η οποία θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως πρότυπο για τις ανά τον κόσμο μουσουλμανικές κοινωνίες συνδυάζοντας Ισλάμ, ‘δημοκρατική διακυβέρνηση’ και ελεύθερη οικονομία. Αφετέρου, όταν απευθύνεται σε μη μουσουλμανικό κοινό, να τονίσει τις παραδοσιακές αξίες και την ζεστασιά της οικογένειας, χαρακτηριστικά τα οποία υπονοούνται ότι λείπουν από τις οικογένειες των δυτικών χωρών. Παράλληλα, προβάλλεται με έντεχνο τρόπο η σημερινή Τουρκία και ειδικά η Κωνσταντινούπολη, την οικονομική ανάπτυξη της οποίας υποδηλώνουν οι υποδομές, τα εμπορικά κέντρα καθώς και τα σύγχρονα κτήρια όπου στεγάζονται τουρκικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις. Η σπουδή των Τούρκων να πείσουν ότι η Τουρκία είναι μια σύγχρονη χώρα φανερώνει και το κόμπλεξ πολιτιστικής κατωτερότητας το οποίο υφίσταται στην τουρκική κοινωνία ιδιαίτερα απέναντι στην Ευρώπη και στην Δύση γενικότερα.
Παράλληλα, μέσα από την τηλεόραση αλλά και τον κινηματογράφο επιβεβαιώνονται στερεότυπα της τουρκικής κοινωνίας όπως η συμπεριφορά απέναντι στις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες . Οι ταινίες ‘Η Κοιλάδα των Λύκων’ και ‘Φθινοπωρινός Έρωτας’ είναι ενδεικτικές των στερεοτύπων της τουρκικής κοινωνίας απέναντι σε Χριστιανούς και Εβραίους.

Η περίπτωση ΕΖΕL
Τελευταίο χαρακτηριστικό παράδειγμα τουρκικής τηλεοπτικής σειράς η προβολή της οποίας έχει σημειώσει αντιδράσεις είναι η EZEL, γυρισμένη μεταξύ άλλων και στην κατεχόμενη Κύπρο. Μέσω της προβολής της σειράς, ανεξάρτητα από τις αγαθές προθέσεις του τηλεοπτικού σταθμού, καταβάλλεται προσπάθεια παρουσίασης των κατεχομένων ως ανεξάρτητου κράτους. Είναι γνωστό ότι οι Τούρκοι/Τουρκοκύπριοι ποικιλοτρόπως προσπαθούν να δώσουν ερείσματα νομιμότητας στο ψευδοκράτος. Πέρυσι, είχε επιστρατευτεί εν αγνοία της η Τζένιφερ Λόπεζ, η συμμετοχή της οποίας είχε ζητηθεί για τα εγκαίνια ξενοδοχειακής μονάδας. Η συντονισμένη και αποφασιστική αντίδραση της ελληνικής ομογένειας απέτρεψε την διάσημη τραγουδίστρια να μεταβεί στα κατεχόμενα. Υπενθυμίζεται δε, ότι σύμφωνα με τα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ 541 και ιδιαίτερα το 551 του 1983, κατηγορηματικά καλούνται όλα τα κράτη να μην προχωρήσουν στην αναγνώριση του ψευδοκράτους και να μην παράσχουν οποιαδήποτε βοήθεια προς την παράνομη αποσχιστική οντότητα.
Επιπρόσθετα, μέσα από την συγκεκριμένη παραγωγή προβάλλονται κλεμμένες περιουσίες των Ελλήνων της Κύπρου. Διαφημίζονται ξενοδοχεία, καζίνο και παράνομες επιχειρήσεις των κατεχομένων, οι οποίες έχουν κτιστεί πάνω σε καταπατηθείσες ελληνικές περιουσίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το καζίνο-ξενοδοχείο Άρτεμις στη κατεχόμενη Βοκολίδα Καρπασίας. Η γη ανήκει σε Ελληνοκύπριους πρόσφυγες κατοίκους του χωριού.
Η προβολή της σειράς, όμως, έχει μια ακόμα πιο επικίνδυνη διάσταση. Συντελεί στην αποδοχή των ‘νέων πραγματικοτήτων’ της τουρκικής εισβολής, στην αποενοχοποίηση των τουρκικών εγκλημάτων, και την αποδοχή της ιστορικής εκδοχής των Τούρκων. Κάθε ενημερωτικό μέσο θα έπρεπε να θυμίζει συνεχώς την εισβολή, κατοχή και συνεχιζόμενη πολιτιστική γενοκτονία στις κατεχόμενες περιοχές. Δεν συνιστά υπερβολή ή συναισθηματικό ξέσπασμα να υποστηριχθεί η άποψη ότι η προβολή της σειράς συνιστά υπονόμευση του αντικατοχικού αγώνα. Καλλιεργείται στους τηλεθεατές η ανοχή, η αποδοχή και ο εθισμός στην κατοχή της Κύπρου, έχοντας παραλυτική επίδραση στο αντικατοχικό φρόνημα του ελλαδικού ελληνισμού.
Βεβαίως, δεν έχουν όλοι την ίδια άποψη και τις ίδιες προτεραιότητες. Αλγεινή εντύπωση προκάλεσε η ανακοίνωση του τηλεοπτικού σταθμού ΑΝΤ1, τον περασμένο Ιούλιο, η οποία μεταξύ άλλων αναφέρει : “Σε περίοδο ειρήνης, όταν δεν υπάρχουν συγκρουσιακά ζητήματα μεταξύ των λαών της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου, είναι λυπηρό κάποια άτομα να δημιουργούν τέτοιου είδους κλίμα, απλά και μόνο επειδή ένας παραγωγός επέλεξε μια τοποθεσία για να γυρίσει μια σειρά.”
Την Κυριακή 31 Ιουλίου τελέστηκε στην Κύπρο η κηδεία του 18χρονου Χριστόδουλου Φωτίου Μαούζη, στρατιώτη του 399ου Τάγματος Πεζικού της Εθνικής Φρουράς από την κατεχόμενη Βοκολίδα. Το γεγονός ότι θάβουμε για 37 ολόκληρα χρόνια δεν θεωρείται από τους υπεύθυνους του σταθμού ως ένα ‘συγκρουσιακό ζήτημα μεταξύ των λαών της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου’…