28/4/19

Λαϊκισμός: Αιτίες, συνέπειες, στρατηγική αντιμετώπισης

Του Karl Aiginger
Ο λαϊκισμός δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί, αλλά οι επιπτώσεις του είναι ορατές όταν αμφισβητεί την φιλελεύθερη δημοκρατία, τον πλουραλισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανταλλαγή ιδεών. Στις επικείμενες ευρωεκλογές, τα λαϊκιστικά κόμματα ίσως αποκτήσουν επιρροή στη διαμόρφωση της Ευρώπης. Ζητούν να σταματήσει η διεύρυνση για να αποφευχθεί η μετανάστευση, να δοθεί τέλος στο ευρώ και την έξοδο από τις διεθνείς ανθρωπιστικές ή κλιματικές συνθήκες.
Τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα και ένα turbo
Το πρώτο χαρακτηριστικό του λαϊκισμού είναι η υπερ-απλουστευμένη και απαισιόδοξη ερμηνεία των προβλημάτων μιας κοινωνίας, που χρησιμοποιείται ως μέσο για την απόκτηση πολιτικής επιρροής.
Το δεύτερο είναι η πόλωση μεταξύ της μεγάλης ομάδας απλών, ενάρετων πολιτών και της διεφθαρμένης, αυτόνομης οικονομικής ή πολιτισμικής μειονότητας που κυριαρχεί την κοινωνία. Το τρίτο είναι η διακήρυξη του πλουραλισμού, της παγκοσμιοποίησης και της πολυμέρειας ως αρνητικά, από τη στιγμή που θέτουν σε κίνδυνο την ομογένεια των ανθρώπων και τα έθνη στερούνται το δικαίωμά τους να επιλύσουν τα προβλήματά τους όπως τα βλέπουν οι πολίτες τους. Ο φόβος της μετανάστευσης ανειδίκευτων ανθρώπων από απομακρυσμένες χώρες εισάγοντας μη χριστιανικές θρησκείας, αποτελεί "κινητήριο μοχλό” για τον σημερινό λαϊκισμό, ενώ το χαρακτηριστικό των πρώην αριστερών λαϊκιστών απουσιάζει.
Αιτίες
Ο λαϊκισμός εμπειρικά βρέθηκε να έχει τέσσερις αλληλένδετες αιτίες. Οι οικονομικές του αιτίες είναι τα στάσιμα εισοδήματα, η ανεργία και -προσωπικές όσο και περιφερειακές- ανισότητες. Η πολιτισμική της ρίζα είναι η αυξανόμενη κυριαρχία των φιλελεύθερων ιδεών (όπως η ισότητα των φύλων και νέοι τρόποι ζωής), οι λαϊκιστές καθιστούν τις συντηρητικές αξίες αποδεκτές ξανά. Η τρίτη αιτία είναι φόβος και αβεβαιότητα. Αυτά είναι συνέπεια οποιασδήποτε γρήγορης αλλαγής, είτε είναι οικονομικής, πολιτισμικής ή τεχνολογικής. Οι αποτυχίες πολιτικής είναι η τέταρτη αιτία. Εάν οι χαμένοι από τις διαρθρωτικές και τεχνολογικές αλλαγές ή από την παγκοσμιοποίηση, δεν αποζημιωθούν ούτε βοηθηθούν, θα χάσουν την πίστη τους στους θεσμούς.
Κοινωνικό-οικονομικά στοιχεία για την ψηφοφορία
Τα λαϊκιστικά κόμματα είναι ελκυστικά για δύο ομάδες: οι χαμηλοεισοδηματίες (αλλά όχι απαραιτήτως αυτοί με τα χαμηλότερα εισοδήματα) και η μεσαία τάξη (συνήθως με μαθησιακή κατάρτιση). Οι λαϊκιστικές ψήφοι μειώνονται με την αύξηση των εισοδημάτων και την υψηλότερη εκπαίδευση. Ως μερική εγγύηση, το μερίδιο των ψήφων που λαμβάνουν οι λαϊκιστές υποψήφιοι είναι υψηλό μεταξύ των τεχνοκρατών εργαζομένων και χαμηλής ειδίκευσης εργαζομένων στην μεταποίηση, καθώς και μεταξύ των ηλικιωμένων και των ανδρών στις αγροτικές περιοχές. Έχει ενδιαφέρον ότι οι περιφερειακές ψήφοι μειώνονται όσο υψηλότερο είναι το ποσοστό των μεταναστών και όταν οι άνθρωποι έχουν προσωπικές εμπειρίες με μετανάστες.
Η διαδρομή προς την εξουσία και τη σταθεροποίησή της
Τα λαϊκιστικά κόμματα αρχικά εισέρχονται σε συμμαχίες, συνήθως με ένα συντηρητικό συστημικό κόμμα. Στην κυβέρνηση, αυτοί οι συνασπισμοί μετατοπίζουν την ατζέντα. Εάν τα επιλεγμένα μέσα πολιτικής επιδεινώσουν τα οικονομικά προβλήματα, επινοούνται εξωτερικοί εχθροί που υποτίθεται πως αποτρέπουν την αναμενόμενη επιτυχία (από τον George Soros και τους μετανάστες, μέχρι τους κεντρώους στις Βρυξέλλες). Οι διαδικασίες ψηφοφορίας αλλάζουν, οι "ισχυροί” αφαιρούν τους θεσμικούς ελέγχους και τις ισορροπίες και αυξάνουν την επιρροή τους στο δικαστικό σύστημα και στα ΜΜΕ, και οι ευρωπαϊκοί κανόνες παραμελούνται. Από τη στιγμή που μια έξοδος από την ΕΕ δεν έχει απήχηση, απαιτούνται ριζοσπαστικές και μη ρεαλιστικές μεταρρυθμίσεις στην ΕΕ, με απειλή για έξοδο, εάν η ΕΕ δεν αλλάξει την διακυβέρνησή της αντιστοίχως. Απαιτείται η εκ νέου εθνικοποίηση της πολιτικής, ακόμη και για ζητήματα που προφανώς δεν μπορούν να επιλυθούν από μεμονωμένες χώρες -όπως το έγκλημα, η σπέκουλα, η φορολογική απάτη ή η κλιματική αλλαγή.
Ένας πιο ισχυρός ρόλος των λαϊκιστικών κομμάτων στην κυβέρνηση αποδυναμώνει το ρόλο της Ευρώπης στη διαμόρφωση των εμπορικών και επενδυτικών συνθηκών καθώς και την παγκοσμιοποίηση. Η Κίνα εκμεταλλεύεται αυτή την αδυναμία για να επεκτείνει τον Δρόμο του Μεταξιού και για να αγοράσει υποδομές στην Αφρική καθώς και στη Νότια Ευρώπη. Στην Ευρώπη, η διαφωνία μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης διευρύνεται. Αριστεροί και δεξιοί λαϊκιστές είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν με τη Ρωσία, θέτοντας σε κίνδυνο τις ειρηνευτικές προσπάθειες στα Δυτικά Βαλκάνια.

Στρατηγική απάντηση
Τα συστημικά κόμματα συχνά ακολουθούν έναν light λαϊκισμό -δηλαδή, μια λαϊκιστική ατζέντα η οποία είναι ελάχιστα λιγότερο ριζοσπαστική και ξενοφοβική. Αλλά στη συνέχεια τα οικονομικά προβλήματα επιδεινώνονται εξαιτίας των εμπορικών περιορισμών, και η αβεβαιότητα και η απαισιοδοξία αυξάνονται.
Η εναλλακτική λύση ξεκινά με τη διόρθωση του λανθασμένου πλαισίου. Τα οικονομικά προβλήματα στην ΕΕ υπάρχουν, αλλά γενικότερα η ευημερία είναι υψηλότερη και η φτώχεια χαμηλότερη από ό,τι πριν από 30 χρόνια. Το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, σε αντίθεση με αυτό στις ΗΠΑ. Η ΕΕ έχει φέρει ειρήνη σε μια ήπειρο που δοκίμασε πολλές συγκρούσεις.
Δεύτερον, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της χρειάζονται μια νέα στρατηγική για τη διακυβέρνηση, τη μετανάστευση και την γήρανση. Τα μέλη θα πρέπει να συμφωνήσουν στο τι μπορεί να γίνει καλύτερα σε μια κοινή προσπάθεια. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στα προβλήματα γήρανσης. Ο Πληθυσμός στην Αφρική θα τετραπλασιαστεί σε αυτόν τον αιώνα, ενώ το ποσοστό των ανθρώπων ηλικίας 20-30 θα μειωθεί κατά το ένα τρίτο ή ακόμη και κατά το ήμισυ, στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη. Η μετανάστευση χρειάζεται ένα μείγμα πολιτικής -από τη μία πλευρά προσέλκυση εξειδικευμένων μεταναστών μαζί με εκπαίδευση και ενσωμάτωση προσφύγων, και από την άλλη πλευρά, εκπόνηση στρατηγικής για επενδύσεις, εκπαίδευση και διακυβέρνηση στην Αφρική. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από τα μέσα που προτείνουν οι λαϊκιστές.
Το τρίτο βήμα είναι ένα όραμα για το 2050. Η Ευρώπη θα πρέπει να γίνει πρότυπο για μια κοινωνία υψηλών εισοδημάτων που προσφέρει ευημερία, χαμηλή ανεργία και λιγότερη ανισότητα, οδηγώντας σε μείωση των διοξειδίων του άνθρακα και σε διαχείριση του δημόσιου τομέα. Οι καινοτομίες πρέπει να έχουν ως κίνητρο κοινωνικούς στόχους και να μην εστιάζουν αποκλειστικά στην εργασιακή παραγωγικότητα. Αυτό συνεπάγεται τη μετατόπιση των φόρων από την εργασία στην ενέργεια. Η ανεργία δεν μπορεί να χρηματοδοτείται από κοινωνικές πληρωμές διά βίου, αλλά πρέπει να αποτραπεί εκ των προτέρων, δίνοντας τη δυνατότητα στους νέους να ηγηθούν της αλλαγής στην τεχνολογία.
Και τέλος, η ΕΕ πρέπει να επανασυνδεθεί με τους πολίτες της, οι οποίοι θα πρέπει να υποστηρίξουν το ευρωπαϊκό project όχι μόνο ακαδημαϊκά, αλλά με ενσυναίσθηση. Αυτό απαιτεί ένα αφήγημα σχετικά με το για ποιον λόγο η ευρωπαϊκή ενοποίηση ενισχύει και την ευημερία: "Μια Ευρώπη που επιτρέπει και αυξάνει τις επιλογές ζωής”.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: 
https://voxeu.org/article/populism-roots-consequences-and-counter-strategy
Πηγή: Κάπιταλ

1 σχόλιο:

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.