Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΟΣ

ΑΠ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
« Η εποχή του φιλελεύθερου θριάμβου άρχισε με μια ηττημένη επανάσταση και τελείωσε με μια παρατεταμένη ύφεση» γράφει ο γνωστός ιστορικός Χόμπσμπόμ και δεν θα είχε άδικο κανείς αν θεωρούσε ότι περιγράφει με οξυδέρκεια την κρίση του συστήματος σήμερα. Η Οκτωβριανή επανάσταση που (κατ’ όνομα) εκπροσωπούσε το μπλοκ των χωρών του (υπαρκτού) σοσιαλισμού κατέρρευσε και, από το μακρινό 2001, η κρίση και η ύφεση σαρώνουν τον Δυτικό κόσμο ενώ τα αισιόδοξα μηνύματα περί ανάκαμψης μυρίζουν τόσο απόγνωση που προκαλούν θλίψη.

Ωστόσο όποιος νομίζει ότι ο γνωστός ιστορικός αναφέρεται στο παρόν θα κάνει λάθος. Ο Χόμπσμπόμ περιγράφει την κρίση της δεκαετίας του 1870 (Η εποχή του Κεφαλαίου 1848-1875, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης). Είχε ηττηθεί η επανάσταση του 1848 και το 1873 ξέσπασε η (πρώτη σοβαρή) οικονομική κρίση με επακόλουθο την ύφεση. Οι αντιστοιχίες με τα σημερινά γίνονται ακόμα πιο εντυπωσιακές από μια άλλη παρατήρηση του Χόμπσμπόμ ότι «στις αρχές του 1870 η οικονομική ανάπτυξη και ο φιλελευθερισμός φαίνονταν ακαταμάχητα. Στο τέλος της ίδιας δεκαετίας αυτό δεν συνέβαινε πια». Είναι, πλέον, κοινός τόπος ότι ο θρίαμβος του (νέο)φιλελευθερισμού κράτησε, στον Δυτικό κόσμο, μόλις μια δεκαετία μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και ότι μαζί με τους Δίδυμους πύργους το 2001 κατέρρευσε και η αυταπάτη της αειφόρου ανάπτυξης, όπως και το μοντέλο του πολυπολιτισμού, συμπαρασύροντας όλα τα σχετικά ηχηρά παρόμοια, ανθρώπινα δικαιώματα κλπ. Το γεγονός ότι οι ηγεσίες της Δύσης χρειάστηκαν πάνω από δέκα χρόνια να το ομολογήσουν δημοσίως (Μέρκελ/Σαρκοζί) επιβεβαιώνει απλώς την πνευματική αναπηρία τους.
Ο Μαρξ είχε δίκιο ότι η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται αλλά κανείς δεν αγνοεί ότι οι ίδιες αιτίες παράγουν αντίστοιχα αποτελέσματα ακόμα και όταν ο χρόνος, λίγος ή πολύς, χωρίζει τα γεγονότα. Η Ιστορία δεν διδάσκει, λένε πολλοί διαπιστώνοντας με κατήφεια την επανάληψη θανάσιμων λαθών, αλλά διαβάζοντάς την αντιλαμβάνεσαι με έκπληξη ότι το παρόν έχει ήδη συμβεί.
Το φάρμακο, τότε, για την ύφεση στάθηκε ο προστατευτισμός, η ενίσχυση της εθνικής βιομηχανίας και του ίδιου του Κράτους-τα ίδια ακριβώς αντανακλαστικά εμφανίστηκαν για να αντιμετωπιστεί η κρίση/ύφεση σήμερα αλλά καταπνίγηκαν ακαριαία. Πολλοί παρατηρούν ότι παραμονές του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου η Παγκοσμιοποίηση δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από τη σημερινή και μολοντούτο ο Πόλεμος Εθνών/Κρατών δεν αποφεύχθηκε, διαψεύδοντας όσους υποστήριζαν τότε (και υποστηρίζουν και σήμερα)ότι το χρηματοοικονομικό και πιστωτικό Κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα ούτε, επομένως, εθνικά συμφέροντα να υπερασπίσει και να πολεμήσει γι’ αυτά. Η Παγκοσμιοποίηση, τότε, σκόνταφτε στα εθνικά συμφέροντα της κάθε Μεγάλης Δύναμης της εποχής. Η κάθε (ιμπεριαλιστική) Δύναμη επιχειρούσε να αποκτήσει μια Αγορά/Αποικία και να αποτρέψει τους αντιπάλους της να κάνουν το ίδιο. Και σήμερα όμως συμβαίνει ακριβώς το ίδιο. Η διαφορά από το 1870 είναι ότι πλέον δεν υπάρχουν αποικίες και επιπλέον οι (πρώην) αποικίες έχουν γίνει ανταγωνιστικές. Αυτό έστρεψε την προσπάθεια μείωσης του κόστους/ άντλησης του μέγιστου κέρδους και στην εσωτερική Αγορά της κάθε χώρας, έτσι ώστε η οικονομική κρίση του έθνους/κράτους να αποκτήσει την αναπόφευκτη κοινωνική/ταξική της διάσταση.
Στον πυρήνα του προβλήματος τότε και σήμερα παραμένει το έθνος/κράτος. Τότε συγκρούστηκαν οι Δυτικές χώρες στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν Αποικίες, νέες Αγορές. Τώρα συγκρούονται οι Δυτικές χώρες με τις πρώην αποικίες τους που διεκδικούν μερίδιο του παραγόμενου παγκόσμιου πλούτου. Και η Δύση δεν έχει τρόπο να καταβάλει τις αντιστάσεις τους. Με απλά λόγια τότε έκανε πολέμους και τους κέρδιζε, τώρα κάνει πολέμους και τους χάνει, από το Βιετνάμ ως το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Ακολούθησε η κατρακύλα της Λιβύης όπου η Δύση δεν τολμάει καν να κάνει πόλεμο. Η σημερινή Παγκοσμιοποίηση σκοντάφτει εκεί που σκόνταψε και η γιαγιά της: στα συμφέροντα των εθνών/κρατών. Τότε, των αντίπαλων ευρωπαϊκών εθνών/κρατών. Τώρα, των Δυτικών εθνών/κρατών απέναντι στις πρώην αποικίες ή ημιαποικίες (πχ αραβικά κράτη)καθώς και στις δυο μεγάλες χώρες του τεθνεώτος υπαρκτού σοσιαλισμού, Ρωσία και Κίνα.
Τότε ο δυτικός χώρος ήταν καπιταλιστικός και επιβλήθηκε εύκολα σε χώρες προκαπιταλιστικές, όπως κάθε «ανώτερο» σύστημα κερδίζει το «κατώτερο». Τώρα, όμως, ο καπιταλισμός έγινε το μοναδικό παγκόσμιο σύστημα (και με αυτή την έννοια η Παγκοσμιοποίηση είναι γεγονός) αλλά αυτό, όπως είδαμε, διόλου δεν άλλαξε τη φύση του προβλήματος, ότι δηλαδή το έθνος/κράτος παραμένει στο επίκεντρο. Άλλαξε ωστόσο ριζικά τους όρους της σύγκρουσης. Πάντως η υπεράσπιση του έθνους/κράτους, ο εθνικισμός, είναι το φυσιολογικό επακόλουθο και όχι η εκτρωματική απόφυση, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι.
Εκτός από την αδυναμία να διεξάγει νικηφόρους πολέμους ο Δυτικός Κόσμος αναγκάστηκε να κάψει και όλες τις ιδεολογικές εφεδρείες του. Κουρέλιασε τα ανθρώπινα δικαιώματα, σκοτώνει αναίσχυντα αμάχους, ομολογεί, πλέον χωρίς φερετζέ, ότι το πολυδιαφημισμένο πολύ/πολιτισμικό σύστημα, εφαλτήριο της Παγκοσμιοποίησης, υπό δυτική ηγεμονία και επ’ ωφελεία της, απέτυχε οικτρά. Κατέρρευσε το επιχείρημα ότι οι πατρίδες δεν έχουν νόημα και τα σύνορα είναι μια ανοησία-το ότι κάποιοι επαρχιώτες, στην Ελλάδα και αλλού, εξακολουθούν να το περιφέρουν σε εφημερίδες, τηλεοράσεις και Πανεπιστημιακές έδρες έχει να κάνει, πλέον, μάλλον με θέματα μισθοδοσίας παρά με πεποιθήσεις.
Μια τελευταία, διόλου καινοφανής, παρατήρηση είναι ότι ο εχθρός, ο υπαρκτός σοσιαλισμός, εκδικήθηκε σκληρά τον καπιταλιστή αντίπαλό του: Όσο καιρό ήταν στην εξουσία προετοίμασε πολύ καλά τους λαούς που διοικούσε ώστε να μετατραπούν εγκαίρως σε επικίνδυνους νεοκαπιταλιστές αντίπαλους, με την Κίνα να δίνει ασυναγώνιστο ρεσιτάλ. Το χειρότερο για τον Δυτικό Κόσμο είναι ότι το ίδιο έργο επιτέλεσαν (με ισλαμικό ή κοσμικό μανδύα) και τα υποτελή αραβικά καθεστώτα στέλνοντας τα παιδιά τους να σπουδάσουν στη Δύση και ταυτόχρονα να σπουδάσουν τη Δύση. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε.