Ο «επιτήδειος» ενδιάμεσος

Ως «Επιτήδειος Ουδέτερος» είχε χαρακτηρισθεί η Τουρκία του Ινονού κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς με μια λεπτή και πολλές φορές οριακή σύνθεση ισορροπιών, η Αγκυρα κατόρθωσε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη και να ελαχιστοποιήσει τις απώλειες.
Σήμερα η κρίση στον αραβικό κόσμο δίνει από ό,τι φαίνεται στον Ερντογάν την ευκαιρία να μεγιστοποιήσει τον ρόλο της Τουρκίας ως απαραίτητου ενδιάμεσου της Δύσης, των ΗΠΑ και της Ε.Ε. στη νέα κατάσταση πραγμάτων που θα αρχίσει να διαμορφώνεται στην περιοχή, με σημείο αναφοράς την μια ή την άλλη μορφή έκφανσης του πολιτικού Ισλάμ.

Η παραπάνω δυναμική επιβεβαιώθηκε τόσο από τη μακρά τηλεφωνική συνομιλία Ομπάμα- Ερντογάν το Σάββατο όσο και από τη χθεσινή τοποθέτηση του πρωθυπουργού της Τουρκίας για τις εξελίξεις στην Αίγυπτο, όπου επί της ουσίας ταυτίσθηκε με παραινέσεις της Κλίντον προς τον Μουμπάρακ προτείνοντας ως λύση τις εκλογές.
Ετσι, για πρώτη φορά μετά τα δραματικά γεγονότα έξω από τη Γάζα τον περασμένο Ιούνιο όπου διερράγησαν οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ για το ορατό μέλλον, και ως παράπλευρη απώλεια μια σκιά ψυχροπολεμικής καχυποψίας στις σχέσεις Αγκυρας-Ουάσιγκτον, το σκηνικό φαίνεται να αλλάζει: Η Τουρκία του Ερντογάν επιχειρεί να διεκδικήσει ηγετικό ρόλο στον αραβομουσουλμανικό κόσμο συνυπογράφοντας τον ριζοσπαστισμό του πολιτικού Ισλάμ και ταυτόχρονα να προβάλει στη Δύση ως εγγύηση για την ομαλή ενσωμάτωσή του στους μηχανισμούς εξουσίας.
Στα παραπάνω υπάρχουν σοβαρές σκιές: Η επιρροή που μπορεί να ασκήσει ο Ερντογάν στους Αδελφούς Μουσουλμάνους της Αιγύπτου είναι υποθετική, ενώ η εμπλοκή του υπέρ της Χεζμπολάχ στο Λίβανο και της Χαμάς στη Γάζα είναι πραγματική και αποτελεί σοβαρή παρενόχληση για την Ουάσιγκτον.
Δεν θα πρέπει, δηλαδή, να εκπλαγούμε αν ποτέ διαρρεύσει το περιεχόμενο της συνομιλίας Ομπάμα-Ερντογάν, να δούμε τον Πρόεδρο των ΗΠΑ όχι να εκλιπαρεί μεσολάβηση, αλλά να προσπαθεί να αποτρέψει μια μη ελέγξιμη δραστηριοποίηση της Αγκυρας στην καθεστωτική κρίση του αραβικού κόσμου.
Σε κάθε περίπτωση, σε επικοινωνιακό τουλάχιστον επίπεδο, η Τουρκία μεγιστοποιεί κάθε δυνατό όφελος σε μια συγκυρία που εμπεριέχει όχι μόνον ευκαιρίες αλλά και κινδύνους.
Κινδύνους, καθώς μια γενικευμένη άνοδος του πολιτικού Ισλάμ στον αραβικό κόσμο μακράν του να αποτελεί πεδίο παρέμβασης και μόνον του Ερντογάν, δεν αποκλείεται να επηρεάσει επί το ριζοσπαστικότερο τη λαϊκή βάση του ΑΚΡ. Στο κυβερνών κόμμα υπάρχει ισχυρό ποσοστό ψηφοφόρων που αναγνωρίζουν περισσότερο την πολιτική τους ταυτότητα στον Ερμπακάν, τον ιστορικό ισλαμιστή ηγέτη, παρά στο στίγμα που διαμόρφωσε ο Ερντογάν στη μακρά θητεία του στην εξουσία.
Μέχρι στιγμής, η αναζήτηση συνεργασίας ανάμεσα στον Ομπάμα και τον Ερντογάν στη Μέση Ανατολή περιορίζεται σε διακηρύξεις καλών προθέσεων:
Λόγος καλός προθέσεων ήταν η ομιλία του Ομπάμα στην Κωνσταντινούπολη τον Απρίλιο του 2009 και λίγο αργότερα η ομιλία του στο Κάιρο για την ανάγκη συνολικού διαλόγου Δύσης - Ισλάμ.
Παρέμβαση αμφίβολης εμβέλειας και επιρροής είναι η χθεσινή τοποθέτηση του Ερντογάν για τις εξελίξεις στην Αίγυπτο.
Σε κάθε περίπτωση οι άμεσες εξελίξεις στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας θα είναι αποκαλυπτικές τόσο για τη βούληση και δυνατότητα της Ουάσιγκτον για διάλογο με το πολιτικό Ισλάμ όσο και για τη δυνατότητα του Ερντογάν να συνθέτει λεπτές ισορροπίες.

Συνυπογραφή και εγγύηση
Η Τουρκία του Ερντογάν επιχειρεί να διεκδικήσει ηγετικό ρόλο στον Αραβομουσουλμανικό Κόσμο, συνυπογράφοντας το ριζοσπαστισμό του πολιτικού Ισλάμ, και ταυτόχρονα να προβάλει στη Δύση ως εγγύηση για την ομαλή ενσωμάτωσή του στους μηχανισμούς εξουσίας.

imerisia