H Τζολί, η Σαράντον, η Ρεντγκρέιβ και οι πρόσφυγες

ΜΑΡΙΛΗ ΜΑΡΓΩΜΕΝΟΥ

Στιγμιότυπο από την επίσκεψη της Αντζελίνα Τζολί στον χώρο υποδοχής προσφύγων και μεταναστών στον Πειραιά την περασμένη Τετάρτη.
Αν ήταν ταινία, θα είχε ασυναγώνιστο καστ: Σούζαν Σαράντον, Μάντι Πατίνκιν, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Αντζελίνα Τζολί... Παρά ταύτα, ουδείς θα ήθελε να σκηνοθετήσει ένα τέτοιο έργο. Γιατί ποιος τολμά να μπει στη μέση όταν όλοι οι ηθοποιοί τσακώνονται διεκδικώντας τον ίδιο ρόλο;

Αλλά μιας και η ζωή δεν είναι ταινία, δεν χρειάζεται σκηνοθέτης, ούτε και πλατό. Στις λάσπες της Ειδομένης, στα τσιμέντα του Πειραιά και στα βότσαλα της Λέσβου υπάρχει αρκετός χώρος για να παίξει όποιος θέλει τον ρόλο του. Κι έτσι, εδώ και μερικούς μήνες παρακολουθούμε τη χολιγουντιανή εκδοχή του προσφυγικού δράματος: ήδη απ’ τον Δεκέμβριο η Σούζαν Σαράντον με μπερέ στο κεφάλι και δάκρυα στα μάτια έσπευσε στη Λέσβο να αγκαλιάσει πρόσφυγες και κάμερες μαζί, φωνάζοντας: «Κουράγιο! Θα τα καταφέρετε!». Η ίδια, πάντως, τα κατάφερε εξαιρετικά: η ολιγοήμερη παραμονή της στη Μυτιλήνη της εξασφάλισε μια υποψηφιότητα για το φετινό Νομπέλ Ειρήνης.

Νωρίτερα, ο ηθοποιός Μάντι Πατίνκιν είχε απαθανατιστεί απ’ τις κάμερες να βγάζει ένα κοριτσάκι απ’ τη θάλασσα της Λέσβου και, αργότερα, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ θα φωτογραφιζόταν στον Ελαιώνα με όποιο προσφυγάκι έβρισκε στον φωτισμένο απ’ τα φλας δρόμο της. Αλλά κανείς τους δεν θα προκαλούσε το ντελίριο που προξένησε η έλευση της Αντζελίνα Τζολί στην Αθήνα αυτή την εβδομάδα. Οι πρόσφυγες, βλέπετε, δεν ήξεραν κανέναν απ’ τους προηγούμενους σταρ κι έτσι απέμεναν μόνες τους οι κάμερες να πανηγυρίζουν για την έλευση κάθε νέου χρυσοσκονισμένου φιλάνθρωπου. Τη Λάρα Κροφτ, σύζυγο Μπραντ Πιτ, όμως, τη γνωρίζουν και στη Συρία, και στο Πακιστάν, και στο Αφγανιστάν. Κι έτσι η δική της άφιξη χαιρετίστηκε περίπου σαν την έλευση κάποιου μακρινού εθνοσωτήρα και απ’ τους ίδιους τους πρόσφυγες. «Βοηθήστε μας!» της φώναζαν οι δύστυχοι άνθρωποι, κι εκείνη τους χαμογελούσε και τους χάιδευε τα χέρια.

Το «σύννεφο»

Και άφησε πίσω της το ίδιο σύννεφο φιλανθρωπικής αμηχανίας που εμφανίζεται κάθε φορά που ένας ακόμη καλλιτέχνης ανταλλάσσει ένα εισιτήριο αλέ - ρετούρ για την Ελλάδα με ένα τέταρτο διασημότητας στις πλάτες των προσφύγων. Οπως ο καλλιτέχνης Αϊ Ουέι Ουέι, ας πούμε. Που πρώτα φωτογραφήθηκε σαν το νεκρό παιδί, τον Αϊλάν, στις ακτές της Λέσβου, μετά άρχισε να ντύνει κτίρια με σωσίβια και στο τέλος μοίρασε στους κοσμικούς ενός γκαλά στο Βερολίνο αλουμινοκουβέρτες για να βγάλουν αστραφτερές σέλφι με τα κινητά τους. Γιατί στην εποχή των social media, ο ρόλος του ακτιβιστή καλλιτέχνη τέτοιες δραστηριότητες προβλέπει. Κι έτσι, η Σούζαν Σαράντον άλλαξε κάλτσες σε μερικά παιδάκια που κόντεψαν να πνιγούν στα ανοιχτά της Μυτλήνης. Ο Μάντι Πατίνκιν έδωσε χρήματα σε μια οικογένεια προσφύγων και μετά το έγραψε στην Washington Post. Η Βανέσα Ρεντγκρέιβ είπε πως «ήμουν κι εγώ πρόσφυγας» και μετά πήγε να δει το θεατρικό έργο «Σμύρνη μου αγαπημένη», επειδή είχε προσφυγικό θέμα. Και ο Αϊ Ουέι Ουέι κουβάλησε ένα πιάνο στην Ειδομένη κι έστησε ένα μουσαμά από πάνω, για να παίξει στις κάμερες μια προσφυγοπούλα χωρίς να την πιάσει η βροχή.

Στο ενδιάμεσο, βέβαια, εμφανίστηκαν και τα ελληνικά ισοδύναμα της προσφυγικής φιλανθρωπίας. Οπως, ενδεικτικά, η Μιμή Ντενίση, που πήρε αγκαζέ τη Βανέσα Ρεντγκρέιβ με το που πάτησε εκείνη το πόδι της στο αεροδρόμιο.

Ο κύκλος της ελληνικής τηλε-φιλανθρωπίας έκλεισε με το περιοδικό που έβγαλε στο εξώφυλλό του διασήμους που δέχτηκαν να ντυθούν πρόσφυγες. Αρκούσαν, φυσικά, τα πικρόχολα του τουίτερ για να υπονομευθεί το κλίμα αγάπης για τον ανώνυμο πρόσφυγα: με το που ξεκίνησε η κριτική για τη φωτογραφία, οι διάσημοι τα έβαλαν με το περιοδικό, που παρουσίασε ολίγον κιτς την προθυμία τους να συμβάλουν στην ευαισθητοποίηση, και το περιοδικό στράφηκε κατά των διασήμων, που έδειχναν μάλλον ικανοποιημένοι με το εξώφυλλο μέχρι να δεχθούν πυρά απ’ το facebook. Οπως συμβαίνει σχεδόν πάντοτε, μες στον καβγά τους, οι καλλιτέχνες ξέχασαν και τους πρόσφυγες και το δράμα των παιδιών τους και το σκοτεινό τους μέλλον.
Καθημερινή