Αίγυπτος: Γεωπολιτικά και άλλα.Το κλειδί στη γειτονική χώρα είναι η συνοχή του στρατού

Του Μάριου Ευρυβιάδη
Τι είναι αυτό που συμβαίνει τώρα στην Αίγυπτο; Είναι μια επανάσταση της μορφής του 1979 στο Ιράν, όπου ανατράπηκε το φιλοδυτικό αλλά αυταρχικό καθεστώς του Σάχη και τη θέση του πήρε ένα αντιδυτικό και αναθεωρητικό καθεστώς των Σιιτών - Μουλάδων; Είναι μια «μετάβαση» από ένα και πάλι αυταρχικό και φιλοδυτικό καθεστώς σ’ ένα «δημοκρατικό» μεν (αλλά όχι φιλοδυτικό) όπως συνέβη το 1989 με τα κομμουνιστικά καθεστώτα στην Ανατολική Ευρώπη; Ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο καινούργιο που εμείς στη Δύση δεν κατανοούμε και ίσως να μην κατανοούν και αυτοί που πρωταγωνιστούν; Μήπως έχουμε εδώ τον «τυφλοπόντικα» του Καρλ Μαρξ; Του «τυφλοπόντικα της ιστορίας» που σκάβει τα λαγούμια του υπόγεια και αθόρυβα, και έτσι, χωρίς προειδοποίηση, το εποικοδόμημα πάνω στην επιφάνεια να καταρρεύσει και να ακολουθήσει σεισμικό χάος;
Εκτιμώ ότι στην Αίγυπτο δεν θα γίνει… της Περσίας. Σίγουρα όχι άμεσα και μεσοπρόθεσμα, όταν με την ανατροπή του Σάχη κατέρρευσε μαζί του και η στρατηγική της Ουάσιγκτον και του Ισραήλ που ο Σάχης εξυπηρετούσε με αντάλλαγμα την εύνοιά τους ως προς το αυταρχικό καθεστώς του.
Το κλειδί στην Αίγυπτο είναι η συνοχή του στρατού. Στην περίπτωση του Ιράν ο αμερικανο-ισραηλινά εκπαιδευμένος και τροφοδοτημένος στρατός (Αστυνομία και μυστικές υπηρεσίες του Σάχη) κατέρρευσαν ταυτόχρονα με τον Σάχη.

Ισραηλινοί και Αμερικανοί προσπάθησαν να δρομολογήσουν στρατιωτικό πραξικόπημα στο Ιράν μετά την αποχώρηση του Σάχη. Ωστόσο, δεν βρήκαν ούτε έναν από τους στρατηγούς που για χρόνια εκπαίδευαν.

Αντίθετα, στην Αίγυπτο ο στρατός διατηρεί τη συνοχή του. Και στο φλέγον και κυρίαρχο ζήτημα ήδη αποφάνθηκε: δεν θα χρησιμοποιήσει βία κατά των διαδηλωτών. Θα λειτουργήσει δηλαδή ως «εγγυητής» της μετάβασης από τον Μουμπάρακ σε κάποιο άλλο σχήμα, καθώς επίσης και των εκλογών που θα ακολουθήσουν.

Επιπλέον, και αυτό θεωρώ κρίσιμο, εκτιμώ ότι η Αίγυπτος δεν θα ανατρέψει τα γε ωπολιτικά δεδομένα καταγγέλλοντας τη Συνθήκη Ειρήνης με το Ισραήλ του 1979. Σχεδόν σίγουρα θα άρει τον αιγυπτιακό αποκλεισμό της Γάζας (κάτι τέτοιο θα αφαιρέσει από την Άγκυρα τοn ρόλο του υπέρμαχου των Παλαιστινίων). Αλλά η «ψυχρή ειρήνη» με το Ισραήλ θα διατηρηθεί. Αυτό επιβάλλεται από το αιγυπτιακό εθνικό συμφέρον. Χωρίς την Αίγυπτο οι Άραβες δεν θα μπορούν να κάνουν πόλεμο με το Ισραήλ. Ποιος θα τον κάνει; Το Ιράν που δεν συνορεύει με το Ισραήλ;

Η Αίγυπτος δεν είναι διατεθειμένη να πληρώσει το ανθρώπινο κόστος ενός πολέμου. Αυτή υπήρξε η λογική της Συνθήκης Ειρήνης με το Ισραήλ. Δεν δύναται οικονομικά να το πράξει. Αντίθετα, οι οικονομικές εξαρτήσεις της από τις ΗΠΑ τη Δυτική Ευρώπη και το Ισραήλ λειτουργούν απαγορευτικά. Η Αίγυπτος δεν έχει πηγές πλούτου όπως το Ιράν και οι όποιες παροχές από πλούσια αραβικά καθεστώτα (Εμιράτα και Σαουδική Αραβία) αντίθετα με αυτές από τη Δύση είναι ασυνεπείς. Πιο συγκεκριμένα από τα δυο περίπου δισ. δολάρια της ετήσιας (από το 1979) αμερικανικής βοήθειας προς την Αίγυπτο το 1,4 απορροφάται από τον αιγυπτιακό στρατό.

Μια καταγγελία της Συνθήκης Ειρήνης με το Ισραήλ θα περιόριζε την αμερικανική βοήθεια στο ελάχιστο και θα καθιστούσε τον αιγυπτιακό στρατό πολεμικά αναξιόπιστο και εσωτερικά χωρίς πολιτική επιρροή.

Και πάλι σε σύγκριση με το Ιράν ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα της αιγυπτιακής εξέγερσης είναι η σχετική ηπιότητά της (παρά τους δεκάδες νεκρούς) και η σχετική έλλειψη αντι-αμερικανισμού, στοιχεία που δεν προϊδεάζουν ριζοσπαστικές εξελίξεις. Εξάλλου οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι υπήρξαν θεατές της εξέγερσης και δεν φαίνεται να επιδιώκουν ηγετικό ρόλο.

Καταλυτικά εκτιμώ ότι τα καταστροφικά σενάρια που επικαλούνται αρκετοί αναλυτές κυρίως ως προς τον ισλαμικό ριζοσπαστισμό δεν θα υλοποιηθούν άμεσα ή μεσοπρόθεσμα και εφόσον η πολιτική κρίση σε χώρες της Βορείου Αφρικής και κυρίως στην Αίγυπτο δεν καταλήξει ταυτόχρονα να είναι και επισιτιστική κρίση. Ως προς το τελευταίο, η Δύση μπορεί να ανταποκριθεί με μεγαλύτερη ευελιξία και αποτελεσματικότητα από ό,τι στον πολιτικό τομέα.

ΧΩΡΙΣ ΧΑΟΣ
Η προσεκτική μέχρι στιγμής προσέγγιση της Δύσης με επικεφαλής την Ουάσιγκτον που λειτουργεί με το σύνδρομο της «απώλειας» το Ιράν μάλλον θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα που είναι η μετάβαση χωρίς χάος.

Επαναδιεκδίκηση γεωπολιτικού ρόλου από Αθήνα-Λευκωσία
Μέσα σε λίγους μόνο μήνες έχουμε γίνει μάρτυρες σημαντικών γεωπολιτικών εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο με άμεσες συνέπειες στα συμφέροντα της Ελλάδας και της Κύπρου. Παρά τους κινδύνους που ελλοχεύουν, προσφέρονται ευκαιρίες σε Αθήνα και Λευκωσία να επαναδιεκδικήσουν τον γεωπολιτικό τους ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Αν και θα το ήθελαν δεν μπορούν πλέον να παραμένουν θεατές. Διότι τα ίδια τα γεγονότα τους ωθούν να επιλέξουν.

Δύση και Ισραήλ δεν πρόκειται να επιτρέψουν εξελίξεις που: (α) θα θέσουν την Ανατολική Μεσόγειο υπό τον έλεγχο / ηγεμονία δυνάμεων μη φιλικών προς τη Δύση και, (β) το κατά το δοκούν κλείσιμο του πιο σημαντικού στρατηγικού σημείου του πλανήτη που είναι η Διώρυγα του Σουέζ.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 06/02/2011