Ο τυποκτόνος νόμος ξαναχτύπησε

Του ΤΑΣΟΥ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

Η επιβολή εξοντωτικών για τις εφημερίδες αποζημιώσεων για τη «συκοφαντική δυσφήμιση» δημόσιων λειτουργών είναι ένα ζήτημα που έχει προβληματίσει κατά καιρούς όσους ενδιαφέρονται για την ελευθερία του τύπου στη χώρα μας.

Μια πρόσφατη απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ροδόπης (94/2010), με εναγόμενη τη μειονοτική εφημερίδα «Γκιουντέμ» της Κομοτηνής και ενάγουσα τη γνωστή δασκάλα Χαρά Νικοπούλου, επαναφέρει στην επικαιρότητα το λεπτό αυτό ζήτημα, με «εθνικές» πλέον αποχρώσεις.
Η περίπτωση της Χαρίκλειας Νικοπούλου, υποδιευθύντριας μέχρι την περασμένη άνοιξη του μειονοτικού σχολείου στο Μεγάλο Δέρειο του Εβρου, κόρης πρώην προέδρου του Αρείου Πάγου, πρόσφατα βραβευμένης από την Ακαδημία Αθηνών και ηρωίδας τριών συνεχόμενων ρεπορτάζ του Κώστα Χαρδαβέλλα, είναι γνωστή στους αναγνώστες μας (βλ. «Ιός» 20.6.10). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η αγωγή αφορούσε δύο κείμενα που δημοσιεύθηκαν στη «Γκιουντέμ» την Πρωτοχρονιά του 2011 με αρνητικές πληροφορίες και σχόλια για το άτομό της.

Η υπόθεση εκδικάστηκε από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Ροδόπης την 1η Δεκεμβρίου. Το δικαστήριο έκρινε το δημοσίευμα εν μέρει δυσφημιστικό (κυρίως όσον αφορά τον ισχυρισμό πως η Νικοπούλου ανέθεσε στους μουσουλμάνους μαθητές της να ζωγραφίσουν το Θεό, αλλά και για κάποιες άλλες διατυπώσεις, περί κακών λ.χ. σχέσεων με συναδέλφους της). Δέχτηκε, αντίθετα, ως αληθή τα γραφόμενα της «Γκιουντέμ» για «την απουσία αρμονικών σχέσεων μεταξύ της ενάγουσας και των συγχωριανών και κηδεμόνων των μαθητών της».

Μέχρις εδώ, τίποτα το αξιοπερίεργο -παρ' όλο που η αναφορά, στο κείμενο της αγωγής, σε «τουρκική διάλεκτο» (κι όχι γλώσσα) της μειονοτικής εφημερίδας είναι από μόνη της αξιοσημείωτη. Η είδηση βρίσκεται στο ύψος των αποζημιώσεων που το δικαστήριο επιδίκασε υπέρ της ενάγουσας: 150.000 ευρώ, είκοσι πέντε φορές δηλαδή την ελάχιστη αποζημίωση που προβλέπει σ' αυτές τις περιπτώσεις ο (έτσι κι αλλιώς δρακόντειος) Ν. 2243/1994. Ποσό σαφώς εξοντωτικό για ένα εβδομαδιαίο επαρχιακό έντυπο, με τιράζ μόλις 1.500 φύλλα και πωλήσεις 800.

Ας σημειωθεί, επίσης, ότι δεν πρόκειται για τη μοναδική απόφαση αυτού του είδους στην αντιδικία της κυρίας Νικοπούλου με το μειονοτικό τύπο. Για ένα παρεμφερές δημοσίευμα, η εφημερίδα «Μιλέτ» της Ξάνθης καταδικάστηκε σε αποζημίωση άλλων 120.000 ευρώ. Ως μέτρο σύγκρισης, υπενθυμίζουμε ότι το 2009 ο Κώστας Λαλιώτης καταδικάστηκε να καταβάλει 100.000 ευρώ στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη επειδή τον είχε κατηγορήσει δημόσια για ξέπλυμα μαύρου χρήματος στην υπόθεση Mayo. Ο ισχυρισμός αυτός, που από το δικαστήριο κρίθηκε επίσης συκοφαντικός, είχε μεταδοθεί απ' όλα τα ΜΜΕ της χώρας.

Στην περίπτωση της «Γκιουντέμ», δεν υπάρχει καν το αιτιολογικό κάποιας αναλογίας προς τα περιουσιακά στοιχεία των καταδικασθέντων. Ειδικότερα για το συντάκτη τού ενός από τα δύο κείμενα, τον Τζεμήλ Καπζά, η απόφαση αναφέρει ρητά την «έλλειψη εμφανών περιουσιακών στοιχείων» του, μόνο και μόνο για να μετατρέψει την καταδίκη του σε (δυνητική) φυλάκιση: «απαγγέλλει σε βάρος του δικαστική κράτηση διαρκείας δέκα (10) μηνών, ως μέσο αναγκαστικής εκτέλεσης».

Το πιο ενδιαφέρον σημείο της απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ροδόπης αφορά ωστόσο το σκεπτικό, με βάση το οποίο καθορίστηκε το ύψος της αποζημίωσης: «δεδομένου», διαβάζουμε, «ότι τα κρίσιμα άρθρα διαβάστηκαν [όχι μόνο] από το ευρισκόμενο στη Θράκη τουρκόφωνο αναγνωστικό κοινό της εφημερίδας αλλά και από το πανελλήνιο στο οποίο αναμεταδόθηκε η είδηση μέσω άλλων εντύπων και ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης». Η εικονική αυτή διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού ήταν μάλλον απαραίτητη, καθώς ο Ν. 2243 ορίζει για τα μεν έντυπα πανελλήνιας εμβέλειας ελάχιστη αποζημίωση 29.325 ευρώ, έναντι μόλις 5.865 ευρώ για τα τοπικά.

Μόνο που τα εν λόγω δημοσιεύματα -και οι εκπομπές τύπου Χαρδαβέλλα- όχι μόνο δεν «αναμετέδιδαν» τις κατηγορίες των μειονοτικών εντύπων κατά της Χαράς Νικοπούλου, αλλά έκαναν ακριβώς το αντίθετο: έχτιζαν την εικόνα μιας ηρωικής δασκάλας αντιμέτωπης με δόλιους συκοφάντες, όργανα του τουρκικού προξενείου και των υπηρεσιών της Αγκυρας!

Η ιδιότυπη αυτή δικαστική συλλογιστική θυμίζει ως εκ τούτου το μετεμφυλιακό αδίκημα της «πρόκλησης σε διχόνοια». Το δικαστικό, δηλαδή, καταλογισμό των επιθέσεων που δέχονταν τα (αριστερά τότε) «αντεθνικά μιάσματα» από εθνικόφρονες ως... τεκμήριο ενοχής των θυμάτων -εφόσον αυτά, με τις απόψεις ή τη δραστηριότητά τους (υποτίθεται πως), «προκάλεσαν» τους θύτες. Καθόλου συμπτωματικά, η πιο πρόσφατη χρήση αυτής της διάταξης έγινε, εν έτει 1992, σε βάρος αριστερών πολιτών που διακήρυτταν γραπτά την πρόθεσή τους να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των μειονοτήτων της χώρας μας.
http://www.enet.gr