Ο Ομπάμα διστάζει να δημιουργήσει συμμαχίες για την κρίση στη Συρία

ΤΟ ΒΗΜΑ - THE PROJECT SYNDICATE 

 Σε αυτή την εκλογική περίοδο που διανύουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είναι δύο άνδρες σε έναν. Τον Ομπάμα της ομιλίας στο Κάιρο το 2009 που απηύθυνε έκκληση για ένα νέο ξεκίνημα στις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και των μουσουλμάνων ανά τον κόσμο, έχει επισκιάσει ο Ομπάμα ο σφαγέας τρομοκρατών, ο πολιτικός ηγέτης των ενόπλων δυνάμεων που έδωσε εντολή για εκατοντάδες επιθέσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών εναντίον της Αλ Κάιντα και των θυγατρικών της οργανώσεων καθώς και για τη δολοφονία του Οσάμα μπιν Λάντεν.

Ο «στρατιωτικός» Ομπάμα κάνει ό,τι κρίνει απαραίτητο για να είναι οι Αμερικανοί ασφαλείς, αγνοεί όμως τις βαθύτερες ρίζες της ασφάλειας των ΗΠΑ για τις οποίες ο «πολιτικός» Ομπάμα του Καΐρου φαινόταν να έχει πλήρη επίγνωση.

Αναλογιστείτε την περίπτωση της Συρίας. Αυτό που συνέβη εκεί ήταν και προβλεπόμενο και απρόβλεπτο: ένας πόλεμος «μέσω αντιπροσώπων» μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, αυξάνοντας το σεχταρισμό και τον εθνικό διχασμό, την πόλωση των άκρων και τη σιωπή των μετριοπαθών, την αποσταθεροποίηση των γειτονικών χωρών, τη διείσδυση τρομοκρατικών ομάδων και το λουτρό αίματος από το οποίο η χώρα θα χρειαστεί δεκαετίες για να ανακάμψει. Οι ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης εκλιπαρούν για όπλα κατάλληλα για την κατάρριψη των αεροσκαφών του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, την υπεράσπιση των εδαφών που με κόπο κατάφεραν να κερδίσουν, την παροχή ασφάλειας στους πολίτες.

Κάθε πρωί, ο Ομπάμα λαμβάνει συνοπτική ενημέρωση από ανθρώπους που τον προειδοποιούν για κάθε είδους συνωμοσία και πλεκτάνη που έχει στηθεί με σκοπό τη δολοφονία Αμερικανών. Γνωρίζει ότι κάθε όπλο κατάλληλο για την κατάρριψη συριακών μαχητικών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και από τρομοκράτες εναντίον ενός επιβατηγού αεροσκάφους των ΗΠΑ. Θεωρεί ότι ορθώς αναμένει έως ότου οι συγκρούσεις στη Συρία εξασθενίσουν από μόνες τους, ελαχιστοποιώντας έτσι το μακροπρόθεσμο κόστος σε ζωές Αμερικανών.

Άλλοι ακτιβιστές τον προειδοποιούν ότι η οποιαδήποτε δράση - μία ζώνη ασφαλείας στην τουρκική μεθόριο επί παραδείγματι - προϋποθέτει να βγει από τη μέση η αντιαεροπορική άμυνα σε όλη τη Συρία. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε το βομβαρδισμό της Δαμασκού. Με τόσες διαφορετικές χώρες να κάνουν πόλεμο διά μεσολαβητών μέσω διαφόρων ομάδων της αντιπολίτευσης, δε θα άλλαζε τη συνολική δυναμική της σύγκρουσης.  

Επιπλέον, οι υπόλοιπες χώρες της περιοχής δεν θα χρησιμοποιήσουν επιθετική δύναμη χωρίς την πρότερη έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, την οποία η Ρώσοι και οι Κινέζοι εξακολουθούν να εμποδίζουν μέσω του δικαιώματος βέτο. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι οι αμερικανοί ψηφοφόροι δεν έχουν καμία όρεξη για περαιτέρω ανάληψη στρατιωτικής δράσης στη Μέση Ανατολή.

Αυτά τα επιχειρήματα προάγονται καλή τη πίστει και χρειάζονται σκέψη. Η τέχνη της ηγεσίας όμως έγκειται στους υπολογισμούς κόστους-οφέλους και στην κριτική σκέψη, όταν η ισορροπία δυνάμεων είναι ασαφής. Κανείς στο Οβάλ Γραφείο δε μιλά για το συριακό λαό κάθε πρωί. Κάνεις δεν αθροίζει το κόστος της προδοσίας των αξιών της Αμερικής: αξιοπρέπεια, ελευθερία, δημοκρατία και ισότητα.

Το κόστος είναι μία ακόμη νέα γενιά της Μέσης Ανατολής που έχει τη χείριστη άποψη για τις ΗΠΑ.

Κανένας δε θίγει το τεράστιο ευκαιριακό κόστος αυτού που θα μπορούσε να προκύψει - αν και με δυσκολία - εάν οι ΗΠΑ αναλάμβαναν αποφασιστική δράση για τη διάσωση δεκάδων χιλιάδων Σύρων και πιθανόν ανατροπή των ισορροπιών της σύγκρουσης. Συγκρίνετε τη Συρία με τη Λιβύη, όπου αποτέλεσμα της αμερικανικής επέμβασης ήταν εν πολλοίς δεκάδες χιλιάδες Λιβύων να κατεβαίνουν στους δρόμους με πλακάτ, διακηρύσσοντας την υποστήριξή τους στις ΗΠΑ και την οργή και τη θλίψη τους για τη δολοφονία του αμερικανού πρέσβη.

Μπορεί να είναι αδύνατον για τις ΗΠΑ να δράσουν πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Η μοναδική πιθανότητα, κατά τη γνώμη μου, να γίνει κάτι τέτοιο είναι εάν χώρες της περιοχής - Τουρκία, Σαουδική Αραβία, Ιορδανία, Κατάρ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα - απευθύνουν ανοικτή έκκληση στην αμερικανική ηγεσία. Θα πρέπει να υπενθυμίσουν στον Ομπάμα το λεγόμενο «δόγμα υπευθυνότητας», όπως το ονομάζουν οι αναλυτές εξωτερικής πολιτικής Νίνα Χασιγιάν και Ντέιβιντ Σορ, σύμφωνα με το οποίο οι μεγάλες δυνάμεις έχουν καθήκον να διατηρούν την παγκόσμια τάξη και να επιλύουν παγκόσμια προβλήματα.

Ο Αραβικός Σύνδεσμος θα έπρεπε να κατηγορήσει δημοσίως το Συμβούλιο Ασφαλείας για αποποίηση του καθήκοντος του να διατηρεί τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια και να καλεί χώρες με σημαντικά συμφέροντα στην περιοχή να συνδράμουν στην ανάληψη δράσης. Θα έπρεπε να ζητήσει κυρίως από τις ΗΠΑ να αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν και, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Ομπάμα με τα οποία περιέγραψε την επέμβαση στη Λιβύη: «να δημιουργήσει τις συνθήκες και τους συνασπισμούς για να επέμβουν κι άλλοι».

Η καταστρεπτική και κλιμακούμενη σύγκρουση στη Συρία δεν αφήνει περιθώρια καλών επιλογών - μόνο επιλογών μεταξύ «κακού» και «χειρότερου». Ένας ηγέτης όμως οφείλει να επιλέξει. Και ο Ομπάμα κάνει τη λάθος επιλογή  - για τη Συρία, για την περιοχή και για τις ΗΠΑ.

* Η Anne-Marie Slaughter, πρώην επικεφαλής πολιτικού σχεδιασμού στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ (2009-2011) είναι καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Princeton.