Τί δεν ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης

Παναγιώτης Μπαλακτάρης*

Οι τρόποι για να περιγράψεις μια προσωπικότητα είναι δύο. Ο πρώτος είναι ο θετικός. Εκείνος που απαντάει στο ερώτημα «τί ήταν ο τάδε;». Ο δεύτερος τρόπος είναι ο αρνητικός. Εκείνος που απαντάει στο ερώτημα «τί δεν ήταν ο τάδε;».

Συνήθως, όταν φεύγει ένας πολιτικός, με μακρά και βαριά διαδρομή στα κοινά, προτιμάται η θετική αναφορά των όσων έπραξε ή παρέλειψε να πράξει στην πολιτική κονίστρα και στον βίο του. Στα αφιερώματα στις εφημερίδες και στα μέσα μαζικής επικοινωνίας απαριθμούνται οι ιδιότητες που είχε ο συγκεκριμένος πολιτικός εν ζωή και με τον ίδιο τρόπο περιγράφεται από τους πολλούς που μιλούν γι’ αυτόν. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση του αειμνήστου πλέον Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Βουλευτής του ελληνικού κοινοβουλίου από το 1946 έως το 2004. Υπουργός σε αρκετά διαφορετικά υπουργεία κατά τη διάρκεια της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Πρόεδρος του κόμματος των Νεοφιλελευθέρων για έναν χρόνο και της Νέας Δημοκρατίας για 9, από το 1984 μέχρι το 1993. Αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης για 5 χρόνια και Πρωθυπουργός για 3,5. Αυτά είναι γνωστά.

Όπως γνωστά είναι λίγο πολύ και τα έργα και οι ημέρες του, ως γεγονότα. Για τις ιστορικές αιτίες αυτών των γεγονότων ή και τις ερμηνείες τους ακόμη ερίζουν φίλοι και αντίπαλοι και θα τις αποκαταστήσει με αλάθητο κριτήριο μόνον ο ιστορικός του μέλλοντος. Όμως, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν ήταν μόνον όσα ήταν. Ήταν ως προσωπικότητα και ιδιοσυγκρασία και όσα δεν ήταν.

Τί δεν ήταν, λοιπόν, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης;

Καταρχάς, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν ήταν οπαδός του πολεμικού διχασμού του εμφυλίου πολέμου. Πρωταγωνιστής ο ίδιος της αποτροπής της έκρηξης και βέβαια εξάπλωσης του εμφυλίου στα εδάφη της Κρήτης, αποστρεφόταν με χαρακτηριστική δυσφορία την υπεράσπιση ιδεών ή πολιτικών που δίχαζαν αντί να ενώνουν. Απέρριπτε καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιτικής του θητείας τον εμπρηστικό και προκλητικό λόγο. Εντόπιζε τους αρμούς, τους οποίους μπορεί να σχημάτιζαν τα δικά του και τα αντίθετα επιχειρήματα και προσπαθούσε να επικεντρωθεί σ’ αυτούς για να πετύχει την σύνθεση, παρά να οχυρωθεί στη δική του θέση και να παραμείνει εγωιστικά αμετάπειστος. Τρανή απόδειξη του γεγονότος πως δεν ήταν  οπαδός του εμφυλίου διχασμού και των συνεπειών του αποτελούσε και η πρότασή του από το μακρινό 1962 περί νομιμοποίησης του παρανόμου τότε ΚΚΕ. Άλλη απόδειξη αυτού τυγχάνει πως ήταν ο πολιτικός αρχηγός που επεδίωξε και κατόρθωσε να επιτύχει την εθνική συμφιλίωση εμπράκτως. Το 1989 προσέγγισε τους Χαρίλαο Φλωράκη και Λεωνίδα Κύρκο, κάνοντας ένα άλμα λήθης στα δεινά και συμφιλίωσης για το μέλλον.  

Δεν ήταν επίσης θιασώτης της αισχρής, χυδαίας και χωρίς μέτρο άσκησης της πολιτικής. Αντιπαθούσε τον υβριστικό λόγο και τους υβριστές. Δεν είχε σπιλώσει ποτέ αντίπαλό του, είτε κομματικό, είτε εσωκομματικό (και είχε πολλούς). Δεν επιδιδόταν σε προσωπικές επιθέσεις, διότι σκοπός του δεν ήταν να καταρρακώσει τον αντίπαλο αλλά να τον πείσει ή να πειστεί εκείνος από αυτόν. Οι εκφράσεις του γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ήταν πάντοτε μετρημένες και ο ίδιος μετριοπαθής. Όλοι θυμούνται τον ασύμμετρο και βρώμικο πόλεμο που υπέστη με χαλκευμένες φωτογραφίες και οργιώδη ψεύδη από τα μονοκάναλα της εποχής και τις εφημερίδες που δεν είχαν καμία σχέση με την ενημέρωση. Όπως θυμούνται και την απουσία προσφυγής στη δικαστική διαδικασία. Μόνιμη και σταθερή επιλογή του ήταν όχι μόνο να απέχει από προσωπικούς πολέμους και εκστρατείες λάσπης, αλλά επιπλέον και να μην τα συντηρεί.

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν ήταν ένας αυταρχικός πολιτικός άνδρας. Ουδέποτε υπάκουσε τις «σειρήνες» της καταστολής, ούτε και αποδέχθηκε τον περιορισμό της δημοκρατίας. Από τους πρώτους που συνελήφθησαν από την δικτατορία της 21^ης Απριλίου και από τους πιο επικίνδυνους εχθρούς της, διότι είχε τη δυνατότητα να συσπειρώνει τον κόσμο. Άλλοτε από τη θέση του υπουργού και άλλοτε από την καρέκλα του Πρωθυπουργού επέμενε για την όσο το δυνατόν πιο ήπια μεταχείριση γεγονότων, τα οποία έκαναν τη βάση της Νέας Δημοκρατίας και τους κεντρώους ψηφοφόρους να διαμαρτύρονται. Για παράδειγμα, οι συνδικαλιστές των αστικών λεωφορείων που με πείσμα και αντιπολιτευτική καθοδήγηση έγδυναν και διέσυραν εργαζόμενους οικογενειάρχες στο κέντρο της Αθήνας, δεν αντιμετωπίσθηκαν από την κυβέρνηση Μητσοτάκη με βία. Προσηλωμένος στον διάλογο, πίστευε πως θα παρασύρει και τους κοινωνικούς φορείς ή τους αντιπάλους του σ’ αυτό το γήπεδο. Εν πολλοίς, το επιτύγχανε. Επιπροσθέτως, δεν επιδόθηκε σε τυφλό κυνήγι μαγισσών – αν και θα μπορούσε – όταν έγινε Πρωθυπουργός για να τιμωρήσει τους τρομοκράτες που σκότωσαν τον Παύλο Μπακογιάννη.     

Ο πρώην Πρωθυπουργός δεν ήταν λαϊκιστής. Κοίταζε τον λαό στα μάτια και του έλεγε την αλήθεια που θεωρούσε πως πρέπει να του πει. Ποτέ δεν τον καλόπιασε, καμιά στιγμή δεν υπέκυψε στην εύκολη λύση. Τη δεκαετία του ’80 οι προβολές στην τηλεόραση των προ ημερησίας διατάξεως συνεδριάσεων της Βουλής ήταν σπάνιες, διότι η κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και προσωπικά ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν ήθελαν να λαμβάνουν δημοσιότητα οι απόψεις του Μητσοτάκη και φυσικά να διαπιστώνει ο λαός την απόλυτη επικράτηση των επιχειρημάτων του έναντι αυτών του Παπανδρέου. Όμως, έστω κι αυτές οι σπάνιες φορές, που τώρα αναπαράγονται ευχερώς στο YouTube, αποδεικνύουν τον αληθινό – με προσωπικό και πολιτικό κόστος – λόγο του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Αυτό το πάθος για την αλήθεια, άλλωστε, του στοίχισε και την κυβερνητική μακροημέρευση. Όταν προειδοποιούσε στην εποχή της επίπλαστης ευδαιμονίας για όσα έρχονται, ο λαός προτιμούσε τους ψεύτες.

Ο Μητσοτάκης δεν ήταν κοντόφθαλμος πολιτικός. Εξαιτίας του γεγονότος ότι διακρινόταν για την οξυδέρκεια και διορατικότητά του, βλέπουμε εμείς σήμερα τις ανατριχιαστικές του προβλέψεις πριν από 20 και πλέον χρόνια, οι οποίες – ας είμαστε ειλικρινείς – μας στοιχειώνουν. Ως άνθρωπος του καθήκοντος που ήταν δεν ομφαλοσκοπούσε. Αντιθέτως, με όπλο τη φυσική του αισιοδοξία έβλεπε μακριά και με ακρίβεια.

Τέλος, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν φοβόταν. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής καταδικάσθηκε δις εις θάνατον. Τα βράδια, λοιπόν, σύμφωνα με μαρτυρίες, όταν άκουγε την σιδερένια πόρτα της φυλακής ξυπνούσε και ντυνόταν, περιμένοντας πως θα είναι εκείνος που θα οδηγήσουν οι κατακτητές στον θάνατο. Όταν περνούσε η ώρα και αντιλαμβανόταν πως είχε αποφύγει τον θάνατο για άλλη μια νύχτα, γδυνόταν και έπεφτε ξανά για ύπνο. Μια άλλη φορά, στην Κρήτη όντες εκείνος, η μητέρα του και κάποιοι άλλοι φίλοι της οικογένειας καθ’ οδόν δέχθηκαν σφαίρες από αγνώστους. Ενώ όλοι έσπευσαν να κρυφτούν, ο Μητσοτάκης βγήκε από το αυτοκίνητο και όρθιος με το όπλο στο χέρι είπε ποιος είναι για να δει ποιοι ήταν οι δράστες. Μνημειώδης είναι και η περιγραφή πως, ως δόκιμος έφεδρος ανθυπολοχαγός στη Σχολή στη Σύρο, ένα βράδυ που γερμανικά αεροσκάφη βομβάρδιζαν, παρέμεινε στο κρεβάτι του, τη στιγμή κατά την οποίαν όλοι οι λοιποί συνάδελφοί του καλύφθηκαν κάτω από τα δικά τους. Ένεκα αυτής της έλλειψης φόβου, πολιτεύθηκε με ειλικρίνεια και χωρίς να λογαριάζει σε μεγάλο βαθμό το πολιτικό κόστος.

Όλα όσα δεν ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ήταν οι αντίπαλοί του. Όπως, δυστυχώς, είναι και μια μεγάλη μερίδα των σύγχρονων πολιτικών. Αν όλα αυτά που δεν ήταν ο πρώην Πρωθυπουργός έθεταν ως σκοπό τους οι πολιτικοί μας, ενδεχομένως δεν θα υφιστάμεθα αυτήν την κρίση και σίγουρα δεν θα ήμασταν διχασμένοι.

*Δικηγόρος Αθηνών