 |
| Το πυρπολημένα αγγλικό κυβερνείο κατά την εξέγερση του 1931 |
Στους ορυμαγδούς του ταραγμένου χρόνου των μεγάλων ωρών της ιστορίας δεν σκεπάστηκε στα ερείπια και στους τάφους του ηρωισμού, η επανάσταση του οργισμένου λαού μας που αξίωσε στους βωμούς των θυσιών και στις φυλακές την ελευθερία και τη δικαιοσύνη τον Οκτώβριο του 1931. Δεν ήταν η πρώτη εξέγερση στους αιώνες. Στη διάρκεια της 2ης χιλιετίας των ξενοκρατιών, σημειώθηκαν επαναστατικά κινήματα κατ’ επανάληψη.
Άλλα κατευθυνόμενα από φλογισμένα πνεύματα κι άλλα αυθόρμητα, από την ασυγκράτητη λαϊκή αγανάκτηση, εναντίον της δουλικής καταπίεσης των κυριάρχων Άγγλων, Φράγκων, Τούρκων και πάλι Άγγλων. Αλλά η εξέγερση των Οκτωβριανών του 1931 ήταν εκπληκτική σε συμμετοχή λαού και επαναστατικού δυναμισμού.
Ήταν συναισθηματική μεν και αυθόρμητη, ανοργάνωτη και αστραπιαία, αλλά συνιστούσε τη διαδήλωση του πόθου για λευτεριά και δικαιοσύνη. Όπως έγραφα στο έργο «ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ» σελ.232, ήταν μια καθαρά λαϊκή υπόθεση. Μια παλληκαριά του ανώνυμου πλήθους. Η λεβεντιά μιας τρικυμισμένης λαοθάλασσας με δική της βούληση. Δική της συνείδηση …
Οι ουρανοί ήταν ήδη σκουντρωμένοι και ψυχρό πολιτικό αγιάζι φυσούσε εκείνο το φθινόπωρο των έντονων διαφωνιών, ανάμεσα στον Άγγλο κυβερνήτη και τους Έλληνες βουλευτές της Κύπρου που συζητούσαν το ενδεχόμενο υποβολής παραιτήσεων από το Νομοθετικό Σώμα και καταψήφιζαν τον προϋπολογισμό στις 28 Απριλίου 1928. Και το βουητό της οκτωβριανής θύελλας ακούστηκε από την πλευρά της Λάρνακας, Σάββατο βράδυ της 17ης Οκτωβρίου 1931, όταν μετά τον εσπερινό άρχισε ψιθυριστή η φήμη να διαδίδεται πως ο μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς είχε συντάξει διάγγελμα για την ένωση με την Ελλάδα.
Και όντως την επομένη μέρα, Κυριακή, κυκλοφόρησε κατά χιλιάδες το διάγγελμα και απετέλεσε το έναυσμα των δραματικών γεγονότων που ακολούθησαν. Ο Νικόδημος διακήρυττε ότι οι υπόδουλοι δεν ελευθερώνονται με ικεσίες και εκκλήσεις στα αισθήματα των τυράννων και τόνιζε πως οι Έλληνες της Κύπρου έπρεπε να λησμονήσουν τις διχόνοιες και ομονοούντες να υψώσουν, υπό το φως της ημέρας, τη σημαία της μετά της μητρός Ελλάδος Ενώσεως.
Τα γεγονότα εξελίχθηκαν ραγδαία. Ο δεσπότης αφού μίλησε στο «Σταυροδρόμι» της Λάρνακας σε συγκέντρωση του πολιτευτή Νικολαΐδη, ηγήθηκε συλλαλητηρίου στη Λεμεσό. Ο Λανίτης διαμήνυσε στη Λευκωσία την εκρηκτική κοσμοπλήμμυρα, ο Αιμιλιανίδης τοιχοκόλλησε την είδηση στη «Λέσχη Αλάμπρα» και στις 19 του μηνός ανακοινώθηκαν οι παραιτήσεις από το βουλευτικό αξίωμα των βουλευτών Ν. Λανίτη, Φ.Κυριακίδη, Γ. Αραδιππιώτη. Ταυτόχρονα η «Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις Κύπρου» εξέδωσε προκήρυξη υπέρ της ενώσεως και ανακοίνωνε την έκδοση της εφυμερίδας «Αδιάλλακτος» η οποία απαγορεύτηκε.
Συγκροτήθηκε συγκέντρωση στην «Αλάμπρα», στο βόρειο τμήμα της οδού «Λήδρας», ακούστηκαν βροντερές ιαχές υπέρ της ενώσεως και μια διαδήλωση 8-10 χιλιάδων λαού (χφ. Ντέιβις) ξεχύθηκε προς το κυβερνείο του κυβερνήτη Στορς, στον λόφο του σημερινού προεδρικού. Οι εξεγερμένοι έβαλαν φωτιά στο ξύλινο κτήριο, ανύψωσαν την ελληνική σημαία, το σύμβολο της αγγλοκρατίας έγινε παρανάλωμα του πυρός, κατάφθασαν ενισχύσεις, πυροβόλησαν και σκότωσαν τον δεκαεφτάχρονο Ονούφριο Κληρίδη, θείο του Γλαύκου Κληρίδη και τραυμάτισαν 15 επαναστάτες.
Ο επαναστατικός αναβρασμός απλώθηκε σ’ όλο τη νησί. Η πρωτεύουσα αποκλείστηκε, «για να μη κινηθούν ένοπλες ομάδες στη Λευκωσία», η πόλη νεκρώθηκε τα βράδια, τα νέα διαδίδονταν από σκιές που γλιστρούσαν από πόρτα σε πόρτα στο σκοτάδι. Περιγραφές μου έδωσε ο αείμνηστος Γλαύκος Κληρίδης, δωδεκαετής μαθητής τότε (Βλπ.στο προαναφερόμενο βιβλίο σελ. 234).
Σ’ όλη την Κύπρο οι κωδωνοκρουσίες καμπάνιζαν τον ξεσηκωμό στις πόλεις και στις κωμοπόλεις Λεμεσό, Κερύνεια, Λάρνακα, Πάφο, Γιαλούσα, Πισσούρι κι ο λαός πυρπολούσε την Αγγλία καταστρέφοντας τα φρούριά της. Ιδιαίτερη η εξέγερση στην Αμμόχωστο (δήμαρχος ο Εμφιετζής), (Αφήγηση μ. Κώστα Χριστοδουλίδη). Βράδυ 23ης Οκτωβρίου οι Βαρωσιώτες συγκρότησαν συλλαλητήριο, η λαοθάλασσα κατευθύνθηκε στον Άγιο Νικόλαο, μίλησαν ο Γ. Μυλωνάς, ο Ν. Δημητρίου, ο Ν. Πατατράκας. Ο κόσμος ξεχύθηκε προς το διοικητήριο όπου ανύψωσε την ελληνική σημαία και την 25η Οκτωβρίου διαδραματίστηκαν αιματηρά επεισόδια. Ένοπλες μονάδες επεχείρησαν ανακοπή της λαϊκής ορμής αλλά οι Βαρωσιώτες τις έτρεψαν σε φυγή. Οι Άγγλοι κάλεσαν ενισχύσεις ναυτών αλλά οι πολίτες, ακροβολισμένοι στις στέγες τους περίμεναν. Οι Άγγλοι σκότωσαν τον Χαράλαμπο Φιλή, 18 χρόνων, τραυμάτισαν τον αμαξάρη Γ. Χατζηβασίλη, 21 και τον Αδάμο Λαγό, 24,στο μάτι, από το Δάλι.
Η φλόγα απλώθηκε στη Γιαλούσα όπου πυρπόλησαν κτήριο, έγιναν συλλήψεις και βασανίστηκαν πολλοί (Αφήγηση Ονούφριου Παπαμιχαήλ στο προαναφερόμενο). Στην Κερύνεια ηγήθηκε ο μητροπολίτης Μακάριος Μυριανθεύς. Άνοιξε το στήθος του και προκάλεσε τον Άγγλο τυφεκιοφόρο να πυροβολήσει εκείνο και όχι το πλήθος.
Οι Άγγλοι σκότωσαν 18 πολίτες, τραυμάτισαν μεγάλο αριθμό εξεγερθέντων, εξόρισαν 10,συνέλαβαν και φυλάκισαν 2.952. Το 1932 υπήρχαν 870 εγκάθειρκτοι. Εκτόπισαν τον τοποτηρητή μητροπολίτη Λεόντιο, υπέβαλαν επαχθή πρόστιμα 34.245 λιρών, απαγόρευσαν τις σημαίες και τις κωδωνοκρουσίες, επέβαλαν λογοκρισία κι αποπειράθηκαν δημιουργία «κυπριακής συνείδησης» επί κυβερνητείας του αλήστου μνήμης Πάλμερ (1933-39). Και η επανάσταση πνίγηκε στον τρόμο και την καταπίεση.
Και αυτά έγιναν στην Κύπρο. Στην Ελλάδα; Τι γινόταν ; Πρωθυπουργός τον Οκτώβριου του 1931 στην Αθήνα ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ηγούμενος κυβέρνησης που είχε ορκισθεί στις 16 Δεκεμβρίου 1929 και ήταν αρκούντως ισχυρή , αφού έμεινε στα πράγματα μέχρι 26 Μαΐου 1932 . Έλλην Πρόξενος στην Λευκωσία ήταν από το 1930 ο κυπριακής καταγωγής υπέρμαχος τής Ένωσης τής Κύπρου με την Ελλάδα Αλέξης Κύρου, ο οποίος και φέρεται να είχε ενεργό ρόλο στις αποφάσεις τού Κυπριακού λαού και στην κινητοποίησή του . Ο Ελ. Βενιζέλος για να εξευμενίσει τούς έξαλλους Άγγλους , συμμορφώνεται προς την απαίτησή τους και ανακαλεί τον Κύρου από την Λευκωσία (τον στέλνει ως απλό Γραμματέα Πρεσβείας στο Βερολίνο) . Και πράττει και κάτι ακόμη πιο δηλωτικό τής “νομιμοφροσύνης του” προς την Αλβιόνα : μεταβαίνει προσωπικώς ο ίδιος στην Αγγλική πρεσβεία (η οποία βέβαια δεν είχε ακόμη εγκατασταθεί στο σπίτι του) , υποβάλλει τα σέβη του στον Άγγλο πρέσβη P. Ramsey και εκφράζει τη λύπη του για τα όσα “θλιβερά” διέπραξαν οι Κύπριοι. Παράλληλα απαγορεύει την τέλεση στον Ελλαδικό χώρο μνημοσύνων για τους νεκρούς τού Αγώνα και την συγκρότηση συλλαλητηρίου, ενώ δεσμεύεται να πληροφορήσει την Αγγλία για ενδεχόμενη μετάβαση εθελοντών από την Ελλάδα στην Κύπρο. Μέσα δε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο ο Βενιζέλος κεραυνοβολεί «τούς πολιτικούς τής Μεγαλονήσου, οίτινες δεν συνεκράτησαν τον εθνικόν πόθον των Ελλήνων εντός νομίμων ορίων» . Εκφράζει δε και μιάν ανησυχία, ενώ προβαίνει και σε μιά πολύ καθαρή δήλωση : «Ανησυχώ σφόδρα μήπως διαταραχθεί η πατροπαράδοτος μεταξύ των δύο εθνών φιλία. Και οφείλω να υπογραμμίσω ότι είναι αδύνατον διά το ελληνικόν κράτος να αναλάβει την υποστήριξιν των πόθων των Κυπρίων και των Δωδεκανησίων». Λέγεται ότι το Foreign Office τού διεβίβασε τις ευχαριστίες τού στέμματος.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια όσους γνωρίζουν λίγα πράγματα από σύγχρονη Ελληνική ιστορία ουδεμία έκπληξη προκαλεί η συμπεριφορά τού Βενιζέλου. Όχι μόνο λόγω τής δεδηλωμένης εμμονικής προσήλωσής τού συγκεκριμένου στην αγγλική “καθοδήγηση”, αλλά και διότι και τα πνευματικά του παιδιά (ακόμη και ένας με φωτοστέφανο αγνού πατριώτη-στρατιώτη τον Μάϊο τού 1951 κάπως ανάλογα θα αντιμετώπιζε τον μαρτυρικό Κυπριακό Λαό. Ήταν όταν ανέβηκε στην Αθήνα αντιπροσωπεία τής Κυπριακής Εθναρχίας και προσκόμισε την τότε Ελληνική Κυβέρνηση τούς 4 τόμους με τις υπογραφές τού Δημοψηφίσματος τού Ιανουαρίου 1950, με το οποίο το 95,71% τού Λαού "Αξιούσε την Ένωσιν τής Κύπρου με την Ελλάδα". Και ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας παίρνοντας τούς τόμους που έφεραν οι Κύπριοι για να τούς προωθήσει η Μητέρα Πατρίδα, είπε στον επί κεφαλής Επίσκοπο Κιτίου (κατόπιν Αρχιεπίσκοπο Μακάριο): «Εγώ, παπά μου, με την Αγγλία δεν τα βάζω». Ανάλογη ήταν και η δήλωση του αντιπροέδρου Γεώργιου Παπανδρέου: «Η Ελλάς αναπνέει σήμερον με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, τον δε αμερικανικόν. Δεν ημπορεί, λόγω του Κυπριακού, να διακινδυνεύσει από ασφυξίαν».
Έτσι αντιμετώπιζε λοιπόν το Ελλαδίτικο Κέντρο τούς μαχόμενους Κυπρίους, προτάσσοντας πάντοτε τις «καλές σχέσεις» με την Αγγλία και τον διάδοχο “Αγγλοαμερικανικό παράγοντα”.
Συγχαρητήρια στον Ινφογνώμωνα για το άρθρο και μπράβο στον Κρίτωνα για το σχόλιό του. Μάλιστα θα πρότεινα να το δημοσιεύσετε αυτό το σχόλιο, σε νέα ανάρτηση...
ΑπάντησηΔιαγραφή