Φράνσις Λανίτου: Η Κύπρος βουτάει στα βαθιά της Οικονομικής Διπλωματίας

Η Κύπρος είναι στη διαδικασία να αφήσει πίσω της τη ρετσινιά της μονοθεματικής χώρας και να κολυμπήσει στα βαθιά νερά της εξωτερικής πολιτικής, δίνοντας έμφαση και στην οικονομική διπλωματία. Το υπουργείο Εξωτερικών, με τη βοήθεια Ευρωπαίων συμβούλων, εκπονεί στρατηγική και θα εκπαιδεύσει το φθινόπωρο τους διπλωμάτες στο να χειρίζονται ένα από τα θεμελιώδη εργαλεία της διεθνούς πολιτικής. Σε συνέντευξή της στον «Φ», η επικεφαλής του τμήματος Οικονομικής Διπλωματίας στο υπουργείο Εξωτερικών, Φράνσις Λανίτου, τονίζει τη σημασία της για την οικονομική ανάπτυξη, αλλά και για τη διατήρηση καλής εικόνας για την Κύπρο στο εξωτερικό. Το εγχείρημα είχε και θα έχει δυσκολίες. Από τη συζήτησή μας με την κ. Λανίτου, πάντως, προκύπτει ότι η προσπάθεια δεν είναι πλέον στα σκαριά. Έχουν ανάψει οι μηχανές και, με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η κυβέρνηση επιχειρεί να συντονίσει τους παράγοντες της οικονομίας και να διαμορφώσει κοινό αφήγημα για την Κύπρο διεθνώς. 

Τι είναι η οικονομική διπλωματία και τι αλλαγέςμπορεί να φέρει σε μια χώρα όπως η 

Κύπρος;

Προσέγγισή μας είναι το πώς εντάσσουμε την άσκηση της οικονομικής διπλωματίας στο υπουργείο Εξωτερικών συστημικά. Με τον όρο οικονομική διπλωματία εννοούμε την αξιοποίηση των διπλωματικών αποστολών της Κυπριακής Δημοκρατίας για διευκόλυνση του έργου των βασικών συντελεστών της οικονομίας. Έτσι το αντιλαμβανόμαστε. Τώρα ο ακριβής ορισμός θα προκύψει μέσα απ’ αυτό το εγχείρημα που έχουμε ξεκινήσει.

Μπορεί μια χώρα να σταθεί στη σημερινή εποχή χωρίς να ασκεί το υπουργείο Εξωτερικών της, οικονομική διπλωματία; Και γιατί; 

Η οικονομική διπλωματία αποτελούσε ανέκαθεν ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία εξωτερικής πολιτικής. Ακόμα περισσότερο στη σύγχρονη εποχή, γιατί ζούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, όπου υπάρχει έντονος ανταγωνισμός. Όσο περισσότερο ενισχύεις αυτές τις προσπάθειες, που γίνονται για τη συμμετοχή της χώρας σου σε αυτό το παγκοσμιοποιημένο σύστημα, τόσο το καλύτερο. Είναι υποβοηθητικός ο ρόλος του υπουργείου Εξωτερικών.
 

Το υπουργείο Εξωτερικών σε ποιους τομείς θέλει να εστιάσει τις προσπάθειες στον διεθνή χώρο, σε σχέση με την προώθηση των οικονομικών ευκαιριών και δυνατοτήτων της Κύπρου; 

Προσπαθούμε να εκπονήσουμε στρατηγική, να θέσουμε προτεραιότητες, καθώς και να καθορίσουμε τρόπους υλοποίησης των προτεραιοτήτων. Σίγουρα δεν πάμε να ανακαλύψουμε τον τροχό. Δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Ήδη γίνονται πολλά. Ξέρουμε ποιοι είναι οι βασικοί τομείς που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας. Είναι οι παραδοσιακοί τομείς, ο τουρισμός, η ναυτιλία, οι υπηρεσίες… Υπάρχουν, όμως, ταυτόχρονα και νέοι τομείς, όπως η έρευνα και καινοτομία, δηλαδή η οικονομία της γνώσης, τα επενδυτικά ταμεία…
 

Όταν λέμε οικονομία της γνώσης τι ακριβώς έχουμε στο μυαλό μας και τι προσδοκούμε να πετύχουμε; 

Είναι, πιστεύω, πολύ σημαντικός τομέας. Το οικοσύστημα καινοτομίας της Κύπρου είναι σε εμβρυακό στάδιο. Υπάρχουν, όμως, πολλές αξιολόγες πρωτοβουλίες, κυρίως στον ιδιωτικό τομέα. Αυτή τη στιγμή γίνονται, παράλληλα, προσπάθειες και από την κυβέρνηση να αναπτυχθεί ο τομέας καινοτομίας. Χωρίς τη στήριξη της κυβέρνησης, κυρίως στα αρχικά στάδια, δεν μπορεί να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί αυτό που ονομάζουμε οικοσύστημα καινοτομίας. Έχει διοριστεί Επικεφαλής Επιστήμονας Έρευνας και Τεχνολογίας (σ.σ. ο πρώην εκτελεστικός διευθυντής της ΙΒΜ Ευρώπης, Κυριάκος Κόκκινος) ο οποίος, μαζί με την ομάδα του, προσπαθούν να δουν πώς θα βοηθήσουν να αναπτυχθεί αυτό το οικοσύστημα. Πιστεύω ότι ζούμε στην εποχή της γνώσης. Κι αν δεν δώσουμε σημασία σε αυτό τον τομέα, στην ανάπτυξη της οικονομίας της γνώσης, θα μείνουμε πίσω.
 

Η διεθνής εμπειρία τι λέει; Από ποιες χώρες μπορεί να διδαχθεί η Κύπρος; 

Η Κύπρος μπορεί να διδαχθεί από τις καλύτερες πρακτικές. Και υπάρχουν πολλά παραδείγματα. Όταν ξεκινούσαμε την οικονομική διπλωματία συνέπεσε με την περίοδο που έδινε τα διαπιστευτήριά της η νέα πρέσβειρα της Χιλής. Ήλθε εθιμοτυπικά, είχε συνάντηση μαζί μου και μου είπε, πώς μπορούμε να χτίσουμε τις διμερείς οικονομικές μας σχέσεις. Της είπα, φέρτε μας εδώ τον εκπρόσωπο του Start-Up Chile, που αποτελεί μοντέλο για το πώς χτίστηκε ένα σύστημα καινοτομίας σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Συνήθως, αυτά τα συστήματα χρειάζονται μια συγκεκριμένη περίοδο για να αναπτυχθούν. Παρ’ όλα αυτά, με την κατάλληλη στήριξη το Start-Up Chile μετατράπηκε σε παγκόσμιο οικοσύστημα. Η Χιλή πρωτοπόρησε… Μέσα απ’ αυτή την επαφή φιλοξενήσαμε τον εκτελεστικό σύμβουλο του Start-Up Chile, μας μίλησε για το πώς οι ίδιοι συνέλαβαν αυτή την ιδέα να μετατρέψουν την οικονομία της Χιλής και σε οικονομία της γνώσης. Στη συνέχεια, είχαμε πολύ σημαντικούς επισκέπτες από το Ισραήλ, όπου κι εκεί είναι μπροστά στον τομέα αυτό. Είχαμε τον εκτελεστικό διευθυντή του Start-Up Nation, τον Γιουτζήν Κάντελ, ο οποίος ήλθε με πολύ συγκεκριμένη πρόταση. Να επεκταθεί το δικό τους οικοσύστημα και στην Κύπρο και με τον τρόπο αυτό, μέσα απ’ αυτή τη σχέση, να αποκτήσει η Κύπρος τεχνογνωσία, που θα τη βοηθήσει να αναπτύξει το δικό της οικοσύστημα. Ακολούθησαν κι άλλες επισκέψεις από το Ισραήλ και γίνονται πολλές δράσεις σε επίπεδο κυβερνήσεων.
 

Πόσο έτοιμοι είναι οι Κύπριοι διπλωμάτες να φύγουν από τα καθιερωμένα και να δώσουνενέργεια σε αυτή την προσπάθεια άσκησης οικονομικής διπλωματίας;

Είμαστε λίγοι στον αριθμό κι έτσι  μπορούμε να κινούμαστε με περισσότερη ευελιξία. Την πρώτη φορά που κλήθηκαν οι λειτουργοί του Υπουργείου Εξωτερικών να τοποθετηθούν στο θέμα της οικονομικής διπλωματίας, ήταν το καλοκαίρι του 2017. Στην ετήσια συνάντηση των αρχηγών των διπλωματικών αποστολών, που πραγματοποιείται μια φορά το χρόνο, αποφασίσαμε να οργανώσουμε ένα εργαστήρι οικονομικής διπλωματίας. Φέραμε εκπαιδευτές από το διεθνές Ινστιτούτο Clingendael της Ολλανδίας κι έγινε ένα μίνι εργαστήρι. Κι εκεί διαπιστώσαμε ότι υπάρχει εκ μέρους των διπλωματών πραγματική, γνήσια επιθυμία να αποκτήσουν τις δεξιότητες, που θα τους επιτρέψουν να εντάξουν στα καθήκοντά τους και αυτόν το πολύ σημαντικό τομέα εξωτερικής πολιτικής.
 

Είναι νέοι άνθρωποι αυτοί; Διότι, αντιλαμβάνομαι, πως ορισμένοι από τους παλιούς, πιθανώς να θεωρούν υποτιμητικό να ασχολούνται με οικονομική διπλωματία.
Κανείς δεν το θεώρησε υποτιμητικό. Αντίθετα βλέπουν ότι έχει σημασία, ακριβώς γιατί είμαστε λίγοι, να γίνεται στοχευμένα. Αυτό που θέλουμε να προκύψει απ’ αυτή τη στρατηγική είναι να καταλήξουμε σε κάποιες προτεραιότητες. Δηλαδή χώρες – προτεραιότητες και τομείς προτεραιότητες.
 

Εσείς ως υπεύθυνη του εγχειρήματος οικονομική διπλωματία, ποιες χώρες θεωρείτε ότι έχουν προτεραιότητα σε πρώτο στάδιο.
Σε πρώτη φάση, θα πρέπει να ακολουθήσουμε την ευρύτερη στρατηγική το Υπουργείου, που είναι η ανάπτυξη πολύ στενών σχέσεων με τις χώρες τις περιοχής και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Βλέπουμε, όπως είπε και ο Υπουργός, τεράστιες προοπτικές και στην Ασία. Ξέρετε ότι η Κύπρος ανοίγει πρεσβεία στην Ιαπωνία. Ο Πρόεδρος επισκέφθηκε την Κίνα. Στις προτεραιότητές μας είναι και η Ινδία. Η περιοχή εκεί έχει μια παγκόσμια δυναμική.
 

Για τη Μέση Ανατολή το καταλαβαίνω, υπάρχει συγκριτικό πλεονέκτημα λόγω και της ιδιότητας του πλήρους μέλους της ΕΕ. Γιατί, όμως, τίθενται ως προτεραιτότητα χώρες της Ασίας κι όχι χώρες της Δύσης; 

Οι παραδοσιακοί εταίροι της Κύπρου θα παραμείνουν εταίροι, είτε εντός της ΕΕ είτε σε άλλα μέρη. Απλά ασκείται τώρα πιο στοχευμένη πολιτική. Σε συγκεκριμένες χώρες, η προσοχή θα εστιάζεται σε συγκεκριμένους τομείς. Εκεί που υπάρχει συγκριτικό πλεονέκτημα. Δεν θα είμαστε, όπως αναφέρει και ο Υπουργός, παντού για όλα τα θέματα. Δεν έχουμε το μέγεθος γι’ αυτό.
 

Η διατήρηση της καλής φήμης της χώρας στο εξωτερικό εμπίπτει στα πεπραγμένα της οικονομικής διπλωματίας; 

Είναι εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα. Όχι μόνο εμπίπτει, είναι από τα βασικότερα στοιχεία που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν αυτή τη στρατηγική. Δεν είναι κάτι που θα γίνει μία φορά και θα τελειώσει. Το έχει υπογραμμίσει και ο υπουργός Εξωτερικών, πρόσφατα στην δημόσια διαβούλευση που έγινε για την οικονομική διπλωματία. (σ.σ. Η διατήρηση της καλής φήμης της χώρας στο εξωτερικό) θα βρίσκεται, πάντοτε, υπό εξέλιξη. Και θα προσαρμόζεται, ανάλογα και με το πώς αλλάζουν οι προτεραιότητες, αλλά και το τι προκύπτει κατά περιόδους. Η εικόνα της Κύπρου είναι το βασικότερο. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τα micro branding. Δηλαδή, ο κάθε τομέας που είναι επιφορτισμένος με την εικόνα της Κύπρου, ο τουρισμός, ο CIPA, ο τομέας της ναυτιλίας, έχουν τα δικά τους πλάνα δράσης. Είναι πολύ καλά, είναι εξειδικευμένα για τον κάθε τομέα. Πρέπει, όμως, να υπάρχει κι ένα κοινό αφήγημα, το οποίο θα είναι η Κύπρος.
 

Θεωρείτε ότι οι διπλωμάτες της Κύπρου έχουν κάνει ό,τι πρέπει για να ενισχύσουν την   εικόνα της Κύπρου; Το ρωτώ διότι ενώ η Κύπρος έχει θεσπίσει και εφαρμόζει εδώ και   καιρό ένα πολύ αυστηρό πλαίσιο για το ξέπλυμα χρήματος, μόλις τώρα αρχίζει αυτό να   αναγνωρίζεται στις χώρες της Δύσης και την ΕΕ.
Έχετε δίκιο, αλλά πιστεύω ότι το να περάσεις θετικά μηνύματα χρειάζεται, όντως, συντονισμένη προσπάθεια. Κι επιμένω στον όρο αυτό. Μέχρι τώρα γίνονταν πολλά. Απλά, δεν γίνονταν με συντονισμένο τρόπο, ώστε το ένα να ενισχύει το άλλο. Αυτό εννοούσα προηγουμένως με το κοινό αφήγημα. Τώρα αρχίσαμε να βλέπουμε αποτελέσματα στην προσπάθεια να ενισχυθεί η εικόνα της Κύπρου στο εξωτερικό, ακριβώς διότι δόθηκε μεγαλύτερη σημασία στο κοινό μήνυμα και τις συντονισμένες προσπάθειες. Σε αυτή την προσπάθεια συμμετέχουν τώρα και οι διπλωματικές αποστολές, σε πολύ συγκεκριμένα κέντρα. Γίνονται πράγματα, αλλά χρειάζεται να υπάρξει βελτίωση. Οι ενέργειές μας πρέπει να είναι στοχευμένες και μετρήσιμες.

Στην προσπάθεια να εκπονηθεί στρατηγική, το πλαίσιο για οικονομική διπλωματία, η  Δημοκρατία απευθύνθηκε στην ΕΕ, η οποία βοήθησε με κονδύλια κι όχι μόνο…  
Η προσέγγισή μας σε αυτό το θέμα ήταν στο πλαίσιο διαρθρωτικών αλλαγών. Είναι μια συστημική αλλαγή στο υπουργείο, που αφορά στη λειτουργία, στη δομή του οικοδομήματος. Χτίσαμε το επιχείρημα ότι προωθούμε μια συστημική, διαρθρωτική αλλαγή. Με αυτό το σκεπτικό, υποβάλαμε αίτημα στη Διεύθυνση Προώθησης Διαρθρωτικών Αλλαγών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που είναι ανοικτή για όλα τα κράτη μέλη, και έγινε αποδεκτό. Συμφωνήσαμε με την Κομισιόν τους όρους εντολής, τι θα ζητηθεί πολύ συγκεκριμένα από τους ξένους συμβούλους. Και στη συνέχεια  προχώρησαν οι ίδιοι σε προσφορές.

Τα δύο συμβαδίζουν, είναι παράλληλες διαδικασίες. 

Πόσο μπορεί να βοηθήσει η ψηφιακή τεχνολογία στο εγχείρημα άσκησης οικονομικής διπλωματίας; 

Πιστεύω ότι τα δύο συμβαδίζουν, είναι παράλληλες διαδικασίες. Δεν μπορεί κανείς να διανοηθεί δημόσια διπλωματία, σύγχρονη διπλωματία, χωρίς την ψηφιακή τεχνολογία. Η διπλωματία ασκείται πλέον με τους σύγχρονους τρόπους επικοινωνίας. Ένα πολύ σημαντικό μέρος αυτού του εγχειρήματος είναι η εκπαίδευση των διπλωματών. Ναι, μεν, αισθάνονται έτοιμοι να αναλάβουν καθήκοντα (σ.σ. που σχετίζονται με την οικονομική διπλωματία), αλλά πρέπει να αποκτήσουν και κάποιες δεξιότητες. Είναι το δεύτερο μέρος αυτού του προγράμματος, που το αναλαμβάνει το Ινστιτούτο Cligendael. Είναι οργανισμός που αναλαμβάνει εκπαιδεύσεις αυτού του είδους. Το σημαντικό, βέβαια, είναι οι συντελεστές μιας προσπάθειας, ενός προγράμματος, αυτοί που θα αναλάβουν την υλοποίηση μιας στρατηγικής, να αισθάνονται ότι είναι μέρος της, ότι τους ανήκει. Και οι Κύπριοι διπλωμάτες, αυτό το έχουμε διαπιστώσει, αισθάνονται το εγχείρημα δικό τους. Η προσπάθειά μας, τώρα, είναι να ενώσουμε το υπόλοιπο οικοσύστημα, ώστε διπλωμάτες και οικοσύστημα να λειτουργούν σε πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο, όπου θα ξέρουν όλοι ποιες είναι οι προτεραιότητες, ποιος είναι ο στόχος και πώς θα επιτευχθεί.

Δίκτυο φίλων οικονομικής διπλωματίας
 

Πόσο έτοιμο είναι το υπουργείο Εξωτερικών να ζητήσει βοήθεια, στο πλαίσιο τηςοικονομικής διπλωματίας, από τους αλλοδαπούς που διαμένουν στην Κύπρο; 

Σε αυτό το θέμα αναφέρθηκε και ο υπουργός Εξωτερικών στη δημόσια διαβούλευση για την οικονομική διπλωματία, ανταποκρινόμενος σε ερώτηση από το ακροατήριο. Είπε ότι είναι μία πολύ αξιόλογη εισήγηση, την οποία σίγουρα θα μελετήσουμε και θα δούμε πώς θα την εντάξουμε στο πλαίσιο ενεργειών μας. Ήδη, όταν αρχίσαμε, εδώ στο υπουργείο, να δημιουργήσουμε δίκτυο φίλων της οικονομικής διπλωματίας, είχαμε επαφές με αλλοδαπούς που έχουν θέσεις-κλειδιά σε ξένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Φροντίσαμε, μάλιστα, μέσα από αυτές τις σχέσεις, που συνεχώς ενισχύουμε, να έχουν οι σύμβουλοί μας επαφές και με αυτούς τους παράγοντες. Πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι βασικοί συντελεστές του κυπριακού οικοσυστήματος. Οι ίδιοι  είναι οι καλύτεροι πρεσβευτές της Κύπρου στο εξωτερικό.
 Φιλελεύθερος