Το δόγμα Νταβούτογλου και η θέση της Τουρκίας

Tου Ιωαννη Ν. Γρηγοριαδη*

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου, είναι ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα πρόσωπα του ελληνικού Τύπου. Αν διαβάσει κανείς τα σχόλια που του αφιερώνονται, αναρωτιέται πολλές φορές μήπως ο Τούρκος υπουργός είναι δημοφιλέστερος στην Ελλάδα απ’ ό,τι στην Τουρκία.

Συχνά οι απόψεις του συνδέονται με την αναβίωση του «νεοοθωμανισμού». Πέραν της εννοιολογικής συγχύσεως με την οποία συνοδεύεται η χρήση αυτού του όρου, λίγη προσοχή έχει δοθεί στο ακριβές περιεχόμενο των απόψεών του, οι οποίες έχουν διατυπωθεί σε βιβλία, ακαδημαϊκά άρθρα και ομιλίες, σημαντικότερο από τα οποία είναι το βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος» (Stratejik Derinlik) το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε το 2001.

Κατά τον Νταβούτογλου, η Τουρκία δεν είναι μια περιφερειακή αλλά μια «κεντρική δύναμη» η οποία διαθέτει πολλαπλές ταυτότητες. Είναι χώρα της Ευρώπης, των Βαλκανίων, της Μεσογείου, του Ευξείνου Πόντου, του Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας, της Μέσης Ανατολής, ακόμη και του Περσικού Κόλπου. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να θέτει τις δυνατότητές της στην υπηρεσία των στρατηγικών προτεραιοτήτων άλλων μεγαλύτερων δυνάμεων, αλλά να διεκδικεί τον δικό της αυτόνομο ρόλο.

Αυτό που επιδιώκει ο Νταβούτογλου δεν είναι η αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά η διεκδίκηση από την Τουρκία ενός παγκόσμιου στρατηγικού ρόλου. Ηδη η Τουρκία έχει κάνει σημαντικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Καθώς διαθέτει τη 17η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, ήδη μετέχει στο G20, τη σύνοδο κρατών η οποία συγκεντρώνει τις κορυφαίες ανεπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις και έχει πρωταγωνιστήσει στην διαχείριση της παγκοσμίου οικονομικής κρίσεως. Ο στρατηγικός στόχος αυτής της πολιτικής, όπως τον έθεσε ο ίδιος ο Νταβούτογλου πριν από μερικούς μήνες, είναι η είσοδος της Τουρκίας στο κλαμπ των δέκα ισχυροτέρων κρατών μέχρι το 2023, την επέτειο των εκατό χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Παράλληλα ο Νταβούτογλου επιδιώκει να αναμορφώσει τη διεθνή εικόνα της Τουρκίας προβάλλοντάς την ως «ήπια δύναμη» (soft power). Οι ισχυρές ένοπλες δυνάμεις και οι στενές σχέσεις συμμαχίας με τη Δύση δεν προβάλλονται πλέον ως το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας. Αντιθέτως καλλιεργείται η εικόνα της χώρας ως «νησίδας δημοκρατίας, οικονομικής ευημερίας και πολιτικής σταθερότητος» η οποία επιδιώκει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην επίλυση περιφερειακών κρίσεων και να πρωταγωνιστήσει στον διάλογο μεταξύ της Δύσεως και του ισλαμικού κόσμου.

Για να εκπληρώσει, ωστόσο, η Τουρκία τις φιλοδοξίες της σε παγκόσμιο επίπεδο, χρειάζεται να απαλλαγεί από δύο καίρια εσωτερικά προβλήματα τα οποία λειτουργούν ως τροχοπέδη. Ο Νταβούτογλου θεωρεί αναγκαία και επείγουσα τη διευθέτηση των δύο καίριων εκκρεμών εσωτερικών προβλημάτων της Τουρκίας. Η επίλυση του κουρδικού ζητήματος επί τη βάσει του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητος της Τουρκίας και των πολιτιστικών δικαιωμάτων των Κούρδων όχι μόνον αποτελεί προϋπόθεση κοινωνικής ειρήνης στην Τουρκία, αλλά και θα ενισχύσει τον περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή.

Η άρση της αντιπαραθέσεως μεταξύ συντηρητικών μουσουλμάνων και κοσμικών κεμαλικών επί τη βάσει ενός «φιλελευθέρου συμβιβασμού» που θα επιβάλει και στις δύο πλευρές αμοιβαία ανοχή και σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων θα απαλλάξει την Τουρκία από μια γάγγραινα. Αυτή ταλανίζει την εσωτερική συνοχή και αποσταθεροποιεί το πολιτικό σύστημα, με τις συνεχείς αντιπαραθέσεις μεταξύ κυβερνήσεως και γραφειοκρατίας.

* Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.

kathimerini.gr