Tου Θανου Bερεμη*
το πρώτο μέρος εδώ.
Στο έργο του για τους Σαρακατσάνους (John K. Campbell, Honour, Family and Patronage. A Study of Institutions and Moral Values in a Greek Mountain Community, Oxford University Press, 1964.), ο σημαντικός ανθρωπολόγος και ιστορικός John K.Campbell, συγκρίνει έναν ανώνυμο εκπρόσωπο μιας ελληνικής ποιμενικής κοινότητας του 1950 με τον στρατηγό Μακρυγιάννη. Και οι δύο διαπραγματεύτηκαν με τον άγιό τους μια χάρη με αντάλλαγμα κάποιο τάμα. Είναι η μοναδική αναφορά ανθρωπολόγου στα «Απομνημονεύματα» του Ρουμελιώτη αγωνιστή, ο οποίος έγινε το ίνδαλμα νεωτεριστών και συντηρητικών της ελληνικής διανόησης.
Τι είναι όμως αυτό που εξασφαλίζει στον Μακρυγιάννη την αποδοχή από άτομα ολόκληρου του πολιτικού φάσματος; Είναι η επίκληση της αδικίας που κάθε Ελληνας αντιλαμβάνεται όταν συντελείται εις βάρος του; Η αδυναμία του Ελληνα να καταδικάσει την παράβαση όταν τη διαπράττει ο ίδιος; Η ηθική των δύο κριτηρίων που ξεχωρίζει τους ημέτερους από τους άλλους;
Η αφήγηση του Μακρυγιάννη αποκαλύπτει αυτά και άλλα πολλά προβληματικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας, χωρίς ωστόσο να αποδίδει στον ίδιο τον αφηγητή ευθύνη ή έστω εμπλοκή στα δρώμενα. Οταν στηλιτεύει, αρκετά χρόνια μετά τα γεγονότα, τον Μαυροκορδάτο, τον Κωλέττη και τον Γκούρα, δεν αναλογίζεται ότι αυτοί υπήρξαν προστάτες και εργοδότες του σε προηγούμενη περίοδο της ζωής του.
Για τους αντιπάλους του στον εμφύλιο, όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Παπαφλέσσας, δεν έχει κανένα λόγο αναγνώρισης ή συμπάθειας. Τον θάνατο του Πάνου Κολοκοτρώνη στον εμφύλιο θεωρεί ως το μόνο αίμα που έδωσε η οικογένειά του κατά τη διάρκεια του Αγώνα, ενώ για τον Παπαφλέσσα επιφυλάσσει ένα ξερό «τον συγχωρώ» μετά τη θυσία του στο Μανιάκι.
Οσοι λόγιοι αναζήτησαν την αδιαμφισβήτητη γνησιότητα στο έργο του Μακρυγιάννη, απέδωσαν άθελά τους ένα διαφορετικό περιεχόμενο στις μαρτυρίες του. Ετσι ερμήνευσαν κατά γράμμα την επίκλησή του για περισσότερη δικαιοσύνη θεωρώντας ότι αφορούσε σε όλους εξίσου τους Ελληνες, ενώ ο Μακρυγιάννης διεκδικεί κυρίως για τον εαυτό του αμοιβές που πίστευε ότι του όφειλε το κράτος.
Οσοι λόγιοι αναζήτησαν την αδιαμφισβήτητη γνησιότητα στο έργο του Μακρυγιάννη, απέδωσαν άθελά τους ένα διαφορετικό περιεχόμενο στις μαρτυρίες του. Ετσι ερμήνευσαν κατά γράμμα την επίκλησή του για περισσότερη δικαιοσύνη θεωρώντας ότι αφορούσε σε όλους εξίσου τους Ελληνες, ενώ ο Μακρυγιάννης διεκδικεί κυρίως για τον εαυτό του αμοιβές που πίστευε ότι του όφειλε το κράτος.
Τα «Απομνημονεύματα» αποτελούν πράγματι γνήσια περιγραφή μιας προ-νεωτερικής κατακερματισμένης κοινωνίας, η οποία λειτουργεί με δύο μέτρα και δύο σταθμά, εχθρεύεται κάθε φορέα νεωτερισμού και εκσυγχρονισμού και επικροτεί τη γενναιότητα σαν αρετή που επιβεβαιώνει το συναίσθημα της τιμής του κάθε άνδρα.
Ο Campbell μάς προσφέρει αξιόπιστο κλειδί για την ερμηνεία της μαρτυρίας του Ρουμελιώτη αγωνιστή. Στον προ-νεωτερικό κόσμο των «Απομνημονευμάτων», οι κοινωνικές αξίες είναι απόλυτα συμβατές με την ανθρωπολογική περιγραφή της τιμής, της οικογένειας και της προστασίας–πελατείας. Οπως παρατηρεί ο Campbell: «Η ιδιοτελής συμπεριφορά δεν είναι κατακριτέα σε σχέσεις οι οποίες δεν διέπονται από τους κανόνες μιας οργανωμένης κοινωνίας».
Ο Campbell μάς προσφέρει αξιόπιστο κλειδί για την ερμηνεία της μαρτυρίας του Ρουμελιώτη αγωνιστή. Στον προ-νεωτερικό κόσμο των «Απομνημονευμάτων», οι κοινωνικές αξίες είναι απόλυτα συμβατές με την ανθρωπολογική περιγραφή της τιμής, της οικογένειας και της προστασίας–πελατείας. Οπως παρατηρεί ο Campbell: «Η ιδιοτελής συμπεριφορά δεν είναι κατακριτέα σε σχέσεις οι οποίες δεν διέπονται από τους κανόνες μιας οργανωμένης κοινωνίας».
Οι επιλογές προϊσταμένων και προστατών δεν πραγματοποιούνται από τον Μακρυγιάννη με κριτήρια ηθικής εγκυρότητας όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα. Ο Ανδρούτσος, ο Γκούρας, και ο Ισμαήλ Μπέης από την Κόνιτσα (εξάδελφος του Αλή Πασά) έγιναν προστάτες του Μακρυγιάννη γιατί διέθεταν εξουσία, όχι ενάρετο χαρακτήρα. Η άποψή του άλλωστε για την ανθρώπινη φύση ήταν σε γενικές γραμμές αρνητική και έτσι δεν αισθανόταν τύψεις όταν ξεγελούσε άτομα ξένα ή εχθρικά προς το περιβάλλον του. Οπως σημειώνει ο Campbell: «Η πονηριά στις κοινότητες αυτές θαυμάζεται περισσότερο από την αγαθότητα, η οποία συχνά παρεξηγείται για αδυναμία».
Στο κλίμα ανταγωνισμού που επικρατεί έξω από τους κόλπους της οικογένειας, η εξαπάτηση και το ψέμα δεν είναι αμαρτίες. Ο Μακρυγιάννης δεν αποτελεί εξαίρεση στην πρακτική αυτή. Ο ίδιος υπερηφανεύεται για την πονηριά του έναντι των αντιπάλων του, αλλά προσέχει τη συμπεριφορά του προς τους ισχυρούς. Ετσι δέρνει τους υποτακτικούς του για τις κακές τους πράξεις, αλλά απευθύνεται στους ανωτέρους του ως ικέτης «με δάκρυα στα μάτια». Κατά τον Campbell, «o αυτοσεβασμός επιβάλλει τον έλεγχο συναισθημάτων που προδίδουν αδυναμία. Παραδείγματος χάριν, οι Σαρακατσάνοι σπάνια δέχονται ή ζητούν συγγνώμη».
Ισως μια νέα ανάγνωση του Μακρυγιάννη μάς αποκαλύψει στοιχεία του σημερινού μας προβλήματος, όχι σαν συμπτώματα παρακμής, αλλά μάλλον αβελτηρίας. Αν συνεπώς αναγνωρίσουμε ότι τα παραδοσιακά μας πρότυπα δεν λειτούργησαν σωστά, θα πρέπει να αναζητήσουμε νέα ώστε να οικοδομήσουμε δικαιότερη και πιο ενάρετη κοινωνία.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι πρόεδρος του ΕΣΥΠ.
Ισως μια νέα ανάγνωση του Μακρυγιάννη μάς αποκαλύψει στοιχεία του σημερινού μας προβλήματος, όχι σαν συμπτώματα παρακμής, αλλά μάλλον αβελτηρίας. Αν συνεπώς αναγνωρίσουμε ότι τα παραδοσιακά μας πρότυπα δεν λειτούργησαν σωστά, θα πρέπει να αναζητήσουμε νέα ώστε να οικοδομήσουμε δικαιότερη και πιο ενάρετη κοινωνία.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι πρόεδρος του ΕΣΥΠ.
Δεν ήταν ο Θεός που άρχισε την Επανάσταση, οι αδικημένοι ήταν, με τις ελπίδες για κοινωνική δικαιοσύνη που ήρθαν από την Γαλλική επανάσταση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπιθεση Φραγκουδακη στη Χαρα Νικοπουλου.
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=19&artid=4578085
Απαντηση
http://taxalia.blogspot.com/2010/06/blog-post_70.html
Ενοχληθηκε ο "Καστωρ" (Δραγωνα) απο τις εκπομπες Χαρδαβελλα και για να αποφυγει την περαιτερω εκθεση της, εβαλε τον "Πολυδευκη" (Φραγκουδακη) να επιτεθει.
Να τις χαιρεται η κ. Διαμαντοπουλου.
Γιατί ασχολούμαστε με τον κ.Βερέμη της Λέσχης Bildeberg, μπορείτε να μου πείτε;
ΑπάντησηΔιαγραφήΌσο για το Θεό, ο Μακρυγιάννης και οι λοιποί αγωνιστές πίστευαν ακράδαντα και γι'αυτό πέτυχαν και αυτά που πέτυχαν...υπέρ Πίστεως και Πατρίδος ! Το γεγονός πως σήμερα πολλοί εξ'ημών έχουν απομακρυνθεί από την Ορθόδοξη πίστη μας, δείχνει άλλο ένα σημείο παρακμής. Και αυτοί που το πράττουν πρέπει να συλλογιστούν λίγο και να τους προβληματίσει γιατί άραγε αυτή τους η απομάκρυνση πριμοδοτείται τόσο λυσσαλέα από το ανθελληνικό καθεστώς των τελευταίων δεκαετιών και από τους έξωθεν πάτρωνές του !
Νομίζω πως αυτός ο «προνεωτερικός» άνθρωπος είχε πολύ καθαρότερη αντίληψη της ηθικής από τους μετανεωτερικούς διανοητές που προσπαθούν να σε κάθε ανάλυσή τους να ξεθεμελιώσουν τις παραδοσιακές αντιλήψεις περί ηθικής «για να γίνουμε επιτέλους Ευρώπη». Φυσικά το κίνητρο όλης αυτής της ανάλυσης είναι ξεκάθαρο. Είναι ένα σύμπλεγμα. Ένα σύμπλεγμα οδύνης για το ότι δεν ανήκουμε και εμείς στα «πεπολιτισμένα» έθνη της Ευρώπης. Βέβαια το σύμπλεγμα προέρχεται από μια παρεξήγηση. Που είναι μεν ιστορική αλλά ανακυκλώνεται εδώ και αιώνες με διάφορους εκφραστές. Φυσικά όλοι αυτοί ξεχνούν ότι οι ηθικές αρχές της Ευρώπης βρίσκονται κατά βάση μέσα στην χριστιανική ηθική που διαδόθηκε και διαμορφώθηκε στους πρώτους αιώνες μέσα από την Ελληνική γλώσσα την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας. Φυσικότατα λοιπόν σε όλους του διανοητές αυτού του κλίματος θέλω να θυμίσω πως βασικό θεμέλιο του ευρωπαϊκού πολιτισμικού κατασκευάσματος και προαιώνιο είναι το ελληνικό όχι μόνο της κλασσικής εποχής αλλά και της ελληνιστικής εποχής στην διαχρονία του μέχρι τον μεσαίωνα και την αναγέννηση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤώρα για τον Μακρυγιάννη. Κατ’ αρχήν δεν έγραψε τα απομνημονεύματά του για να δημοσιευθούν. Αυτά δημοσιεύθηκαν πολλές δεκαετίες μετά τον θάνατό του. Άρα δεν μπορούσε να έχει κάποια προσωπική ιδιοτέλεια αφού τα τελείωσε κάπως απότομα και τα παράτησε σε κάποιο σημείο. Η όλη χρηστικότητα των απομνημονευμάτων του στρατηγού όπως ο ίδιος ήθελε να την δώσει είναι πως η ανομία την περίοδο της οθωμανοκρατίας και οι νοοτροπίες που έφερε εκείνη η κατάσταση έφερναν τον άνθρωπο σε ηθικό ευτελισμό. Και ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο στον αναγνώστη που δεν έχει πολιτικές προκαταλήψεις. Ο στρατηγός απαιτούσε μέσα σε όλες τις σελίδες των απομνημονευμάτων του την ίδρυση και την λειτουργία αστικού κράτους με όλους τους κανόνες της νομιμότητας όπως οριζόταν τότε στον 19ο αιώνα στις ευρωπαϊκές πολιτείες. Δεν προσπαθεί να αγιοποιηθεί και δεν προσπαθεί να δικαιολογήσει την δική του ανηθικότητα. Κάνει μια εξομολόγηση και των καλών και των κακών. Αυτό που προσπαθεί να πει είναι πως θα πρέπει να υπάρχει μια πολιτεία που με τους νόμους της θα αποτρέπει την ανηθικότητα των προσώπων.
Τόσο απλά και ξεκάθαρα μιλά ο στρατηγός και όποιος ενδύεται την λεοντή του εκσυγχρονισμού θα έπρεπε να έχει σαν πρότυπο του τον Μακρυγιάννη γιατί είναι αυτός που έζησε την ανομία της οθομανοκρατίας και απαίτησε αστικό κράτος. Αλλά πολύ φοβούμαι ότι όσοι ενδύονται τον μανδύα του εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα δεν θέλουν να δουν αυτή την λαϊκή απαίτηση αλλά το μόνο που τους απασχολεί είναι να επιβάλλουν τα απίστευτα συμπλέγματα κατωτερότητας που τους κατατρέχουν σε όλη τους την ζωή. Ας μην κάνουν λοιπόν τέτοια επιδερμική ανάγνωση αλλά πάνω απ’ όλα ας προσπαθήσουν να αποβάλλουν κάθε αίσθημα κατωτερότητας που έχουν.-
Ελευθέριος Β.
Την ωρα που διαβαζα το ,οπως παντα,εξαιρετικο σχολιο σου Ελευθεριε Β.,μου ηλθε στο νου η εικονα του εφιαλτη,απο την ταινια 300,που για να τον δελεασει ο Περσης βασιλιας ωστε να τους οδηγησει στο περασμα,τον ειχε περιτρυγυρισει με γυναικες και αυτος ο εξαιρετικα δυσμορφος νομιζε οτι πραγματι ηταν ελκυστικος.Ετσι νοιωθουν και αυτοι οι δια βιου ασημαντοι κομπλεξικοι,οταν βγουν στην επιφανεια του οχετου τους,εστω και σαν φουσκαλα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤι να του πει του ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ ο κάθε Βερέμης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΒερέμη back to the basics.
Νήμα
Ο κ. Βερέμης λέει αυτά που λέει εδώ και κάτι χρόνια και ήταν αναμενόμενο να πεί και για το ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ κάποια στιγμή, δεν με παραξενεύει καθόλου, είναι γνωστός ψευτοπροοδευτικός και εκτός εποχής πλέον η μόδα του πέρασε, αφήστετον να γαυγίζει, ούστ εθνομηδενιστή που δεν χρωστάς καλό λόγο σε κανένα αγωνιστή αυτής της άμοιρης πατρίδας, ούστ ψευτοκουλτουριάρη γραφιά που μαγαρίζεις τα όσια και ιερά της φυλής μας, ούστ ρε σαλεμένη διανόηση της πεντάρας που θα πρέπει να αντιπαρατεθούμε με επιχειρήματα, ΟΥΣΤ!!!!!!
ΑπάντησηΔιαγραφήΣΥΓΚΑΤΟΙΚΟΣ
ΤΙΠΟΥΚΕΙΤΟΣ
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίναι μια ακόμα προσπάθεια να αποδομηθεί ένα ακόμα σύμβολο ήθους και γενναιότητας. Μπράβο στον κύριο Βερεμη, καλή δουλειά για καλό μισθό.
Διαφωνώ μαζί σας κ. Βερέμη. Το κείμενό σας αυτό, όπως και σχεδόν όλα τα κείμενά σας, αποσκοπούν κατα τη γνώμη μου στην αφελληνοποίηση του λαού μας. Χρόνια τώρα είστε υπέρ της παγκοσμιοποίησης. Εύχομαι κάποτε να καταλάβετε το λάθος σας και τις φοβερές συνέπειες που θα προξενησει στο μέλλον της χώρας μας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΆραγε το διάβασε ο κ. Ζουράρης; Εκείνος θα σας απαντήσει με τον καλύτερο και επιστημονικότερο τρόπο.
γ.κ.
"Δεν ειναι δα και εξωφρενικα αυτα που μας ζηταει η Τουρκια"
ΑπάντησηΔιαγραφήΔηλωση του Βερεμη πριν απο 15 χρονια.Εχω την εντυπωση οτι ειναι μελος και του ΕΛΙΑΜΕΠ.
ΜΑΚΡΥΓΙΝΝΗΣ= ΗΡΩΑΣ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΕ ΣΤΗΝ ΨΑΘΑ
ΑπάντησηΔιαγραφήΒΕΡΕΜΗΣ= ΜΗΔΕΝΙΚΟ ΠΟΥ ΖΕΙ ΠΛΟΥΣΙΟΠΑΡΟΧΑ
ΠΟΙΟΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΘΑ ΘΥΝΟΜΑΣΤΕ ΣΕ 100 ΧΡΟΝΙΑ?
Χρηστος Βουλγαρης απο Λονδινο