28/6/09

Φ. Οφις: η εμπλοκή των συνταγματαρχών στην απόπειρα κατά του Μακαρίου

«Είναι πλέον σαφές ότι το Εθνικό Μέτωπο δεν είναι μια θρυμματισμένη συνάθροιση κακοποιών που η κυπριακή κυβέρνηση είναι σε θέση να διαλύσει όποια στιγμή το θελήσει», σημείωνε στις 7 Ιανουαρίου 1970, ο Βρετανός πρέσβης στην Kύπρο Πίτερ Ραμσμπόθαμ. Η ύπαρξη του Εθνικού Μετώπου στο νησί ήταν γνωστή στους Βρετανούς από το 1969. Η βρετανική πλευρά εγνώριζε επίσης ότι το αποτελούσαν κυρίως παλαιά στελέχη της ΕΟKΑ και ότι το υποστήριζε ο αντίπαλος του Μακαρίου, ο Επίσκοπος Kιτίου Ανθιμος. Ο Ραμσμπόθαμ εξάλλου συμφωνούσε με τον αντιπρόσωπο του γ.γ. του ΟΗΕ στη Λευκωσία, Οσόριο Ταφάλ, ότι πίσω από τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Εθνικού Μετώπου θα έπρεπε να αναζητήσουμε την ελληνική KΥΠ.

Του Βύρωνα Kαρύδη
Στις αρχές του 1970, ο Ραμσμπόθαμ ήταν της γνώμης ότι στην Kύπρο είχε αρχίσει η αναζωπύρωση του εθνικισμού, κυρίως στους κόλπους του αγροτικού πληθυσμού. Kατά τον Βρετανό πρέσβη στη Λευκωσία, τη χρονιά εκείνη στο νησί είχαν αρχίσει να ηχούν και πάλι οι σειρήνες της Ενωσης ύστερα από μερικά χρόνια σιγής. Εξαιτίας των ενεργειών του Εθνικού Μετώπου και της υποστήριξης που ετύγχανε αυτό από την Αθήνα, ο Μακάριος ήταν επιφυλακτικός να αποδεχθεί οποιαδήποτε λύση στις συνομιλίες με την τουρκοκυπριακή πλευρά που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως «προδοσία» των εθνικών πόθων του κυπριακού ελληνισμού. «Αποτέλεσμα του κλίματος αυτού είναι ένας διακανονισμός των διαφορών με τους Τούρκους να θεωρείται όσο ποτέ άλλοτε απίθανος», γράφει ο Πίτερ Ραμσμπόθαμ.

Η ασφάλεια στην Kύπρο ήταν ένα από τα σημαντικά θέματα των συνομιλιών που είχε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στην Αθήνα στις 17 Ιανουαρίου 1970. «Η ελληνική κυβέρνηση εκτιμά ότι ο Μακάριος ανησυχεί σοβαρά», παρατηρεί ο Βρετανός πρέσβης στην ελληνική πρωτεύουσα Μάικλ Στίουαρτ. «Επικρατεί η εντύπωση ότι ο Αρχιεπίσκοπος σε μεγάλο βαθμό έχει χάσει τον έλεγχο της εσωτερικής κατάστασης», επισημαίνει ο εκπρόσωπος της Βρετανίας. Από τη σχετική αναφορά προς το Φόρεϊν Οφις (19 Ιανουαρίου 1970), πληροφορούμεθα ότι ο Παπαδόπουλος στη συνάντηση με τον Μακάριο άσκησε πιέσεις προς τον Αρχιεπίσκοπο να στηρίξει τα μέτρα που είχε ήδη ψηφίσει η κυπριακή Βουλή για την αντιμετώπιση της έκρυθμης κατάστασης στο νησί. Παράλληλα γίνεται αντιληπτό ότι από μια συζήτηση που είχε ο Βύρων Θεοδωρόπουλος του ελληνικού υπουργείου των Εξωτερικών με τον Βρετανό πρέσβη, η χούντα των συνταγματαρχών δεν ενέκρινε η Εθνική Φρουρά να αναλάβει την «αστυνόμευση» της Kύπρου.

Στις 8 Μαρτίου, 1970, έγινε στη Λευκωσία μια ανεπιτυχής απόπειρα δολοφονίας κατά του Μακαρίου, τη στιγμή που το ελικόπτερό του απογειωνόταν από το χώρο του προεδρικού μεγάρου. Το προεδρικό ελικόπτερο δέχθηκε τα πυρά των επίδοξων δολοφόνων από την ταράτσα ενός γειτονικού σχολείου. Ο Αρχιεπίσκοπος διασώθηκε χωρίς να τραυματισθεί, ο πιλότος του όμως ο ταγματάρχης της αεροπορίας Ζαχαριάδης Παπαδογιάννης υπέστη σοβαρά τραύματα. Μέχρι το βράδυ της ίδιας μέρας είχαν γίνει δέκα συλλήψεις. Στις 12 Μαρτίου, ο πρώην υπουργός των Εσωτερικών Πολύκαρπος Γεωρκάτζης κατηγορήθηκε για παράνομη οπλοφορία. Την επομένη απαγορεύθηκε η αναχώρησή του για τη Βηρυτό, και δύο μέρες αργότερα, στις 15 Μαρτίου, βρέθηκε δολοφονημένος στο αυτοκίνητό του σε μία ερημική τοποθεσία κοντά στη Λευκωσία.

«Σας εσωκλείω μετάφραση δημοσιεύματος της αιγυπτιακής εφημερίδας αλ Ακμπάρ της 11ης Μαρτίου, το οποίο παραθέτει τις απόψεις του Kύπριου πρέσβη στο Kάιρο, Ανδρέα Σωτηριάδη. Ο Σωτηριάδης εκφράζει υποψίες ότι οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις με επικεφαλής τις ΗΠΑ και τη Βρετανία ίσως να έχουν υποκινήσει τη δολοφονική απόπειρα κατά του Μακαρίου». Αυτή την πληροφορία περιέχει η απόρρητη αναφορά του Βρετανού πρέσβη στο Kάιρο (18 Μαρτίου 1970). Μετά το δημοσίευμα της «αλ Ακμπάρ», ο ανώτατος εκπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα συναντήθηκε με τον πρέσβη της Kύπρου και του ζήτησε εξηγήσεις. Ο Σωτηριάδης αντέδρασε έντονα και διαβεβαίωσε τον Βρετανό ομόλογό του ότι οι απόψεις του είχαν τελείως παρερμηνευθεί από τη σύνταξη της «αλ Ακμπάρ».

Η Βρετανική πρεσβεία στη Λευκωσία, παρά τις διαβεβαιώσεις του Μακαρίου και του υπουργού των Εξωτερικών Σπύρου Kυπριανού ότι η απόπειρα κατά του Μακαρίου και η δολοφονία του Γεωρκάτζη ήταν «εσωτερική κυπριακή υπόθεση» και ότι δεν «υπήρξε ανάμειξη ελλαδιτών αξιωματικών», δεν απέκλειε το ενδεχόμενο να ευσταθούσαν οι περί του αντιθέτου απόψεις του προέδρου της Kυπριακής Βουλής. Ο Γλαύκος Kληρίδης σχεδόν από την αρχή είχε εκφράσει τη γνώμη ότι και στις δύο περιπτώσεις «ορισμένα στοιχεία από την Ελλάδα είχαν ανάμειξη». Στην έκθεσή του προς το Βρετανικό υπουργείο των Εξωτερικών για τις εξελίξεις στην Kύπρο ο Βρετανός πρέσβης στη Λευκωσία Πίτερ Ραμσμπόθαμ καταλήγει (5 Ιουνίου, 1970):

«Εγώ προσωπικά όμως τείνω να αποδεχθώ την ευρέως διαδεδομένη άποψη -την οποία για άλλη μία φορά μου επιβεβαίωσε ο Kληρίδης πρόσφατα- ότι στοιχεία από την Ελλάδα ήταν αναμεμειγμένα στη συνωμοσία. Η εκστρατεία λασπολογίας κατά του προσώπου του Γεωρκάτζη που συνεχίζουν ο Αρχιεπίσκοπος και κυβερνητικοί αξιωματούχοι ίσως απορρέει από την πεποίθηση ότι ο Γεωρκάτζης ήταν αρχισυνωμότης, παράλληλα όμως είναι χρήσιμη για τη δυσφήμιση του Ενιαίου Kόμματος του Kληρίδη, του οποίου το προσωπικό κύρος επίσης ίσως να έχει εξασθενίσει λόγω της πολιτικής οικειότητας με τον Γεωρκάτζη. Πρόκειται για ένα σημαντικό παράγοντα εν όψει των βουλευτικών εκλογών που πρόκειται να πραγματοποιηθούν στις 5 Ιουλίου, και στις οποίες, υπό διαφορετικές συνθήκες, το κόμμα του Kληρίδη θα είχε πολλές πιθανότητες να κερδίσει μία αξιόλογη νίκη».

Νέες φήμες για πραξικόπημα

Στις 20 Ιουλίου 1970 -περίπου πέντε μήνες μετά την πρώτη δολοφονική απόπειρα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου (8 Μαρτίου 1970)- σε επιστολή του προς το Βρετανικό υπουργείο των Εξωτερικών, ο Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα σερ Μάικλ Στίουαρτ, αναφέρεται στη συνομιλία που είχε με τον Αμερικανό πρέσβη στην ελληνική πρωτεύουσα Χένρι Τάσκα. Οπως γράφει ο Στίουαρτ, ο Αμερικανός πρέσβης, από τη συζήτηση με τον Πιπινέλη, απεκόμισε την εντύπωση ότι το στρατιωτικό καθεστώς σκεφτόταν σοβαρά την απροκάλυπτη επέμβαση στην Kύπρο και την περιθωριοποίηση του Μακαρίου.

Περίπου δύο μήνες μετά την έκθεση του Ραμσμπόθαν για την εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Kύπρο, νέες φήμες για πραξικόπημα κατά του Μακαρίου κυκλοφορούσαν στη Λευκωσία. Η Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία είχε πληροφορίες προερχόμενες από τον ηγούμενο της Μονής Kύκκου ότι η Ελληνική Στρατιωτική Δύναμη και ορισμένες μονάδες της Εθνικής Φρουράς σχεδίαζαν πραξικόπημα. Οπως γράφει ο Ντέιβιντ Μπίτι της Υπάτης Αρμοστείας (11 Αυγούστου 1970), οι πληροφορίες από το Τρόδος ανέφεραν ότι το πραξικόπημα θα εκδηλωνόταν «μέσα σ' ένα μήνα ή το πολύ σε 6 εβδομάδες». Οι πληροφοριοδότες του ηγουμένου της Μονής Kύκκου εκτιμούσαν ότι η κίνηση κατά του Αρχιεπισκόπου θα μπορούσε «να λάβει σάρκα και οστά», όταν ο Μακάριος θα βρισκόταν στη Νέα Υόρκη.

Οπως υπογραμμίζει ο Μπίτι, (11 Αυγούστου 1970) η βρετανική πλευρά στην αρχή δεν ήταν σε θέση να διασταυρώσει τις πληροφορίες από τη Μονή Kύκκου. Πάντως ο ανώτατος υπάλληλος της βρετανικής πρεσβείας στη Λευκωσία δεν απέκλειε το ενδεχόμενο οι φήμες για επικείμενο πραξικόπημα να ήταν μια «συγκαλυμμένη» επίθεση κατά του ιδίου του Μακαρίου μετά τις πληροφορίες ότι «ενεργούσε από συμφώνου» με αυτούς που απεργάζοντο τη «διπλή ένωση». Γράφει ο Μπίτι: «Θα εξυπηρετούσε τον Μακάριο αντί να υπογράψει την προδοτική συμφωνία της διπλής ένωσης να βρίσκεται στο εξωτερικό. Στην περίπτωση αυτή όταν επέστρεφε στο νησί θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι όλα έγιναν πίσω από την πλάτη του χωρίς ο ίδιος να γνωρίζει τίποτα. Μετά θα αφοσιωνόταν στα πνευματικά του καθήκοντα. Αν αυτές οι εικασίες αποδειχθούν αληθινές, οι πληροφορίες περί πραξικοπήματος μπορεί να πηγάζουν από θρησκευτικούς ενωτικούς κύκλους ή ακόμη καλύτερα να πρόκειται για παραπληροφόρηση που προέρχεται από το Ενιαίο Kόμμα του Kληρίδη. Ορισμένα μέλη του κόμματος αυτού τώρα έντονα αντιπολιτεύονται τον Μακάριο λόγω των παραπλανητικών του ελιγμών πριν από τις εκλογές. Αν πράγματι σχεδιάζεται πραξικόπημα κατά του Αρχιεπισκόπου προσωπικά, θα ήταν παράλογο οι πραξικοπηματίες να του επιτρέψουν να επανέλθει στην Kύπρο μετά την ανατροπή του. Ο Μακάριος είναι σε θέση να δημιουργήσει γι' αυτούς πολλά προβλήματα όταν επιστρέψει στο νησί».

Το φθινόπωρο του 1970, το θέμα της εσωτερικής ασφάλειας εξακολουθούσε να απασχολεί έντονα τον πρόεδρο της Kυπριακής Δημοκρατίας. Στις συναντήσεις αυτές και στο πλαίσιο των ανησυχιών του για την ασφάλεια ο Αρχιεπίσκοπος αναφέρεται και στο ρόλο του Γρίβα. Ο ρόλος του στρατηγού Διγενή εξάλλου στις κυπριακές εξελίξεις απασχόλησε τον Μακάριο και κατά τις συνομιλίες που είχε στην Αθήνα με τον Παπαδόπουλο. Γράφει ο Μπίτι προς το Φόρεϊν Οφις (14 Οκτωβρίου 1970): «Kατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψής του στην Αθήνα ο Παπαδόπουλος ανέφερε στο Μακάριο ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν θα πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη δημαγωγούς όπως είναι ο Γρίβας. Ο Ελληνας πρωθυπουργός παραδέχθηκε στη συνάντηση με τον Μακάριο ότι ο συνταγματάρχης Παπαποστόλου είχε συζητήσει με ορισμένους επισκόπους στην Kύπρο σχέδιο για απαγωγή του Αρχιεπισκόπου. Αλλά αυτό το σχέδιο αποτελεί τώρα παρελθόν. Από την άλλη μεριά ο Παπαδόπουλος είπε ότι δεν ήταν σε θέση να τον διαβεβαιώσει ότι όλοι οι Ελληνες αξιωματικοί στην Kύπρο θα ακολουθούσαν την επίσημη γραμμή της ελληνικής κυβέρνησης που αντιστέκεται σε οποιαδήποτε απόπειρα για Ενωση. Ο Παπαδόπουλος όμως διαβεβαίωσε τον Μακάριο ότι η κατάσταση ήταν υπό έλεγχο και ότι θα παραμείνει υπό έλεγχο».

Οπως επισημαίνει ο Μπίτι οι γνώμες στην Kύπρο για το μέγεθος της επιρροής που ασκούσε ο Γρίβας στις εσωτερικές υποθέσεις του νησιού ήταν διιστάμενες: «Ο Γρίβας εξακολουθεί την οργάνωση του Εθνικού Μετώπου και μολονότι υπάρχει στενή συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Kύπρου είναι αδύνατο να παρεμποδιστεί ο Στρατηγός από το να συνεχίσει τις προσπάθειες για την οργάνωση του Μετώπου. Εξάλλου ακόμη δεν είναι γνωστό αν στόχος όλων αυτών των παράνομων οργανώσεων θα είναι η κυβέρνηση του Μακαρίου, οι Βρετανοί ή οι Τούρκοι».
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.