Operation Hotel California: Ο υπόγειος πόλεμος Τουρκίας – CIA

Χρήστος Ιακώβου
Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών
Στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου κυκλοφόρησε το βιβλίο που συνέγραψαν ο πρώην επιχειρησιακός στην αντιτρομοκρατική υπηρεσία της CIA Charles Faddis και ο πρώην αξιωματικός του αμερικανικού στρατού Mike Tucker «Operation Hotel California: The Clandestine War Inside Iraq» (Lyons Press, 2008). Πρόκειται για ένα βιβλίο που στηρίζεται σε...συνεντεύξεις που πήρε ο Tucker από τον Faddis, με πρόσθετα ερμηνευτικά σχόλια που κάνει ο πρώτος για να επεξηγήσει στον αναγνώστη πιθανές απορίες που δημιουργούνται από την περιγραφή του Faddis.
Το βιβλίο περιγράφει τις προσπάθειες μίας ομάδας οκτώ αμερικανών του αντιτρομοκρατικού τμήματος της CIA που διείσδυσαν εντός του Β. Ιράκ, από τις 7 Ιουνίου 2002 και παρέμειναν μέχρι και την αμερικανική εισβολή το 2003. Η αποστολή τους εντάσσετο στις προσπάθειες προετοιμασίας των συνθηκών για την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ. Συγκεκριμένα, η ομάδα, της οποίας ηγείτο ο Faddis, είχε αποστολή να καθοδηγήσει μέλη από τη 10η Μονάδα Ειδικών Δυνάμεων σε μία περιοχή του Β. Ιράκ όπου μία τοπική Κουρδική ισλαμική οργάνωση, η Ανσάρ αλ Ισλάμ, παρείχε καταφύγιο σε στελέχη της Αλ Κάϊντα που διέφευγαν από το Αφγανιστάν, μέσω του Ιράν. Επιπλέον, υπήρχαν αποδείξεις για προσπάθειες της Αλ Κάϊντα να παρασκευάσει χημικά όπλα σε δύο κουρδικές περιοχές του Β. Ιράκ, οπότε έπρεπε να ληφθούν μέτρα αποτροπής υλοποίησης αυτού του στόχου.
Το βιβλίο, αν και με μεγάλα ελλείμματα στην δομή του, εντούτοις παρέχει σημαντικές πληροφορίες που οδηγούν σε δύο ουσιαστικά συμπεράσματα: α) τη μεγάλη έλλειψη συντονισμού μεταξύ της Αμερικανικής κυβέρνησης και των αμερικανικών μηχανισμών ασφαλείας, από τη μια, και των συμμάχων της από την άλλη, και β) τον τρόπο με τον οποίο οι αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες σχεδιάζουν και ενεργούν σε πραγματικό χρόνο και σε πραγματικές συνθήκες.
Σε ό,τι αφορά το πρώτο συμπέρασμα, ο Faddis είναι ξεκάθαρος. Αποδίδει την έλλειψη συντονισμού και των αρνητικών προεκτάσεων για τις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της εισβολής, όχι μόνο στην άρνηση του Τουρκικού στρατού να συνεργαστεί με τη CIA αλλά και στις προσπάθειες των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμενων να παρεμποδίσουν τους Αμερικανούς επιχειρησιακούς από το αναλάβουν δράση. Παράλληλα, ο Faddis μέσα από την περιγραφή του αναδεικνύει την διαμόρφωση της ειδικής στρατηγικής σχέσης μεταξύ ΗΠΑ και Κούρδων του Β. Ιράκ, καταλήγοντας συμπερασματικά ότι θα πρέπει οι ΗΠΑ να προχωρήσουν σε δημιουργία Κουρδικού κράτους και να εκδιώξουν ό,τι έχει σχέση με τον Τουρκικό στρατό στο Β. Ιράκ.
Ο Faddis αναφέρει πολλά γεγονότα τα οποία τεκμηριώνουν αυτήν την υπόγεια αντιπαράθεση. Για παράδειγμα, χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Τουρκία παρεμπόδισε τον Λευκό Οίκο να εξουσιοδοτήσει στρατιωτική δράση κατά της Αλ Κάϊντα όταν η CIA ζήτησε να αποσταλούν όπλα και ελικόπτερα μέσω Τουρκίας. Επιπλέον, η Τουρκικός στρατός απαίτησε να παρευρεθεί δικός του παρατηρητής σε συναντήσεις που θα εγίνοντο μεταξύ υψηλόβαθμου αξιωματούχου της CIA και της ομάδας του Faddis εντός του Β. Ιράκ. Όταν η CIA απέρριψε το αίτημα, ο Τουρκικός στρατός απείλησε ότι θα συλλάβει το αξιωματούχο αν επιχειρούσε να περάσει τα σύνορα με το Ιράκ. Ο Faddis γράφει ότι μετά από αυτό το γεγονός περίμεναν σύγκρουση με τους Τούρκους παρά το σαφές μήνυμα από τη CIA ότι «θα πεθάνουν Τούρκοι στρατιώτες εάν συμβεί κάτι στον Αμερικανό αξιωματούχο». Τέλος, ο Faddis αποδίδει πλήρως την ευθύνη για την ενίσχυση της Αλ Κάϊντα στη Μοσούλη στην άρνηση των Τούρκων να επιτρέψουν, για δύο χρόνια, την είσοδο Κούρδων στρατιωτών στην πόλη.
Μέσα από την περιγραφή του υπογείου πολέμου Τουρκίας – CIA για το Β. Ιράκ, οι Faddis και Tucker αναδεικνύουν μια κλασική αντιπαράθεση στις διεθνείς σχέσεις μεταξύ δύο πόλων ισχύος: ενός εξωσυστημικού (ΗΠΑ) και ενός ενδοσυστημικού (Τουρκία) σχετικά με την παραγωγή και κατανάλωση ασφάλειας σε ένα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον.
Τέτοια βιβλία έχουν και μία πρόσθετη αξία. Τόσο στην ιστοριογραφία όσο και στην πολιτική ανάλυση, ειδικά σε μεταβατικές περιόδους, οι οποίες συνοδεύονται από συγκρούσεις, έχουν πάντοτε βαρύνουσα σημασία τα βιβλία που προέρχονται από ανθρώπους που είχαν συμμετοχή στη διαμόρφωση της ανεπίσημης διπλωματίας ή διπλωματίας δεύτερης τροχιάς (track II diplomacy). Το είδος της διπλωματίας αυτής, αν και φαινομενικά ήσσονος σημασίας σε σχέση με τη συμβατική διπλωματία (track I diplomacy) που ασκούν οι επίσημοι διπλωμάτες, ασκείται είτε ανοικτά από ανεπίσημα πρόσωπα (πανεπιστημιακούς, ακτιβιστές, πρώην στρατιωτικούς, κά) είτε υπόγεια από κατασκόπους, όταν πρόκειται για τη δράση μυστικών υπηρεσιών σε ξένες χώρες. Στην δεύτερη περίπτωση αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο τακτικής για τον χειρισμό ευαίσθητων θεμάτων που δεν μπορεί η συμβατική διπλωματία να προωθήσει. Αυτό το επίπεδο διπλωματίας διαγράφει μια παράλληλη ιστορία σε σχέση με αυτή που εντοπίζουμε σε ανοικτές πηγές η οποία, όμως, σπανίως αφήνει πίσω της γραπτές μαρτυρίες μέσω των οποίων οι ιστορικοί θα μπορούσαν να έχουν μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα στην προσπάθεια τους να ερμηνεύσουν και να αναλύσουν κρίσιμες φάσεις της Ιστορίας. Ως εκ τούτου, τέτοια βιβλία είναι πάντοτε σημαντικά.