Επιτέλους, μια ψύχραιμη και ολοκληρωμένη προσέγγιση για τον θέμα της ΑΟΖ

Η καυτή ατζέντα Σαμαρά για το Αιγαίο
ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Σε «κρίση υφαλοκρηπίδας» οδηγούνται  Ελλάδα και Τουρκία, καθώς η Αθήνα αποφάσισε να κλιμακώσει  την διπλωματική αντίδραση της στον ΟΗΕ  για  να στείλει το μήνυμα ότι δεν θα αποδεχθεί έμπρακτη αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της , με την ελπίδα τελικά ότι θα  αποτρέψει  την αποστολή του τουρκικού ερευνητικού σκάφους Polarcus Samur για έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.Με μια κίνηση που ήγειρε πολλά ερωτηματικά σχετικά  με την επιλογή του τάιμινγκ, μια εβδομάδα  πριν από την συνάντηση του Α. Σαμαρά με τον Τ. Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, η ελληνική κυβέρνηση με την ρηματική διακοίνωση που κατέθεσε στον ΟΗΕ την Πέμπτη επεχείρησε να καταστήσει γνωστή στην διεθνή κοινότητα την θέση της  σχετικά με την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου.

Και συγχρόνως να απορρίψει ως άκυρες τις άδειες ερευνών που είχε αναθέσει στις 27 Απριλίου 2012  η τουρκική κυβέρνηση στην κρατική εταιρία ΤΡΑΟ σε τρία οικόπεδα που επικάλυπταν την ελληνική υφαλοκρηπίδα (με το ένα εξ αυτών να περιλαμβάνει περιοχές ακόμη και όντος των χωρικών υδάτων των 6 ν.μ. του Καστελόριζου  και το έτερο να είναι σε απόσταση μικρότερη των 12 ν.μ. από την Ρόδο, με τρόπο  ώστε να αμφισβητείται το δικαίωμα των νησιών σε πλήρεις θαλάσσιες ζώνες).

Η Ελληνική ρηματική διακοίνωση για την οποία ενημέρωσε ο Δ. Αβραμόπουλος τον γ.γ. του ΟΗΕ ξεκαθαρίζει ότι σύμφωνα  με το Δίκαιο της Θάλασσας τα νησιά (μεταξύ αυτών η Ρόδος και το Καστελόριζο) έχουν δικαιώματα σε πλήρεις θαλάσσιες ζώνες ,ότι ο ισχυρισμός για τουρκική υφαλοκρηπίδα στις συγκεκριμένες περιοχές είναι εντελώς αστήρικτη και  υπογραμμίζεται  ότι η Ελλάδα ασκεί ab initio και  ipso facto κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα τα οποία δεν επηρεάζονται από μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας που δεν παράγουν νομικά αποτελέσματα. Το πιο σημαντικό είναι ότι η ρηματική διακοίνωση επαναλαμβάνει την τροπολογία Μανιάτη  που ορίζει την μέση γραμμή ως όριο των θαλασσίων ζωνών που δεν έχουν οριοθετηθεί.

Η απάντηση της Τουρκίας ήρθε μερικές ώρες αργότερα καθώς το τουρκικό ΥΠΕΞ απέρριψε με την σειρά του τις ελληνικές θέσεις  και υποστηρίζει  ότι οι άδειες που ανατέθηκαν στην ΤΡΑΟ εμπίπτουν στην τουρκική υφαλοκρηπίδα, σε περιοχές που η Αγκυρα έχει κυριαρχικά δικαιώματα για έρευνες και εξόρυξη φυσικών πηγών. Η Τουρκία προειδοποιεί ότι θα προβεί σε ανάλογα με την Ελλάδα βήματα στον ΟΗΕ και ότι θα πάρει όλα τα μέτρα για την «προστασία  των κυριαρχικών δικαιωμάτων της». Στην ανακοίνωση της η Αγκυρα για μια  ακόμη φορά κάνει διαχωρισμό του Αιγαίου  με την Ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο της γνωστής επιδίωξης της να αποφύγει τις οριοθετήσεις στο Αιγαίο που τα ελληνικά νησιά δημιουργούν ένα ιδιαίτερα θετικό τετελεσμένο, και να επικεντρωθεί στην ..Ανατολική Μεσόγειο ελπίζοντας ότι θα επωφεληθεί από τις οριοθετήσεις λόγω της επιδίωξης  «δίκαιης λύσης» που θα λαμβάνει υπόψη την αρχή της αναλογικότητας (του εμβαδού του Καστελόριζου και της έναντι αυτού τουρκικής ακτογραμμής).

Καθώς η  απόφαση για τις τουρκικές έρευνες (που αφορούσε και περιοχές της κυπριακής υφαλοκρηπίδας)  είχε εκδοθεί τον περασμένοι Απρίλιο ,προκαλεί εντύπωση η επιλογή να προσφύγει τώρα η Αθήνα στον ΟΗΕ όταν η Κύπρος  το έπραξε αθόρυβα τον Ιούνιο του 2012 .

Εκ των πραγμάτων η  οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας  και η  αμφισβήτηση των ελληνικών  κυριαρχικών δικαιωμάτων από την Τουρκία μπαίνουν στην κορυφή της ατζέντας της συνάντησης των πρωθυπουργών των δυο χωρών, την επομένη Τρίτη  και το ερώτημα είναι, εάν πράγματι αποτελεί  επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης στην παρούσα φάση να «εκβιάσει»  απευθείας διαπραγματεύσεις  με την Τουρκία για τις θαλάσσιες ζώνες.

Εντελώς λανθασμένα και  με τρόπο που μάλλον δεν εξυπηρετεί την εθνική στρατηγική, επιχειρήθηκε η ερμηνεία της ρηματικής διακοίνωσης ως  βήμα… μονομερούς οριοθέτησης της ΑΟΖ, και «υποκατάστατου» της κατάθεσης συντεταγμένων  των εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας…

Για την ύπαρξη ΑΟΖ  όμως αποτελεί προϋπόθεση η συμφωνία οριοθέτησης, με τις «αντικείμενες η παρακείμενες» χώρες.

Το άρθρο 74 παραγρ 1 και 2 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ρητά ότι η οριοθέτηση της ΑΟΖ γίνεται κατόπιν συμφωνίας  με βάση το διεθνές δίκαιο με σκοπό την επίτευξη «δίκαιης λύσης».

Σκέψεις περί μονομερών ενεργειών είναι ανεδαφικές καθώς έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το Δίκαιο της Θάλασσας που είναι το μεγάλο «όπλο» της Ελλάδας ενώ ιδέες περί κατάθεσης συντεταγμένων κλπ είναι  τουλάχιστον πρόχειρες.

Κατάθεση συντεταγμένων η χαρτών με τα εξωτερικά όρια ΑΟΖ η υφαλοκρηπίδας  γίνεται με βάση τα άρθρα 75(παρ. 1 και 2) και 84 (παρ 1 και 2)  της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας ,μόνον μετά από συμφωνίες οριοθέτησης.

Η μόνη περίπτωση που προβλέπεται  μονομερής κατάθεση εξωτερικών  ορίων  υφαλοκρηπίδας είναι  για ωκεάνιες χώρες που  μπορούν να οριοθετήσουν μονομερώς τις θαλασσιές ζώνες τους ακόμη και πέραν των  200 ν.μ. και αυτό όμως κατόπιν συστάσεως της Επιτροπής Ορίων της Υφαλοκρηπίδας  του ΟΗΕ (Commission on the Limits of the Continental Shelf - CLCS) στην οποία και κατατίθενται οι συντεταγμένες.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ακόμη κι αν υπήρχε δυνατότητα μονομερούς οριοθέτησης  θα ετίθετο το ερώτημα με βάση ποιο εύρος των χωρικών υδάτων θα γίνει ο υπολογισμός της ΑΟΖ, καθώς η επέκταση των χωρικών υδάτων θα μείωνε σημαντικά το τμήμα της υφαλοκρηπίδας η ΑΟΖ του Αιγαίου που θα απέμενε για «μοιρασιά» μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας ,καθώς μεγάλα τμήματα του Αιγαίου θα γινόντουσαν εσωτερικά ύδατα  στα οποία η χώρα μας θα ασκεί  πλήρη κυριαρχία.

Συνεπώς οποιαδήποτε συζήτηση περί οριοθετήσεων θα πρέπει προηγουμένως να αντιμετωπίσει το θέμα του εύρους των ελληνικών χωρικών  υδάτων ,διαφορετικά θα υφίσταται απεμπόληση  του δικαιώματος επέκτασης έως τα 12 ν.μ..

Η Ελλάδα το πιο δραστικό μέτρο που μπορούσε να λάβει ήταν αυτό μέσω της τροπολογίας Μανιάτη (Ν4001/2011) η οποία έχει κατατεθεί στον ΟΗΕ από πέρυσι τον Απρίλιο και σύμφωνα με την οποία εφόσον δεν υπάρξει οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών η Ελλάδα θεωρεί ως εξωτερικό όριο την μέση γραμμή.

Αυτή η τροπολογία ,βάσει της οποίας ξεκίνησαν και οι έρευνες στο νοτιοδυτικό Ιόνιο και νοτίως της Κρήτης ,αποτελεί την πρώτη σημαντική κίνηση άσκησης πίεσης όχι μόνο προς την Τουρκία ,αλλά και προς την Λιβύη και την Αίγυπτο, οι οποίες δεν αποδέχονται την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών βάσει του Δικαίου της Θάλασσας.

Η Ελλάδα έτσι ξεκίνησε έρευνες εκεί που αποδεδειγμένα υπάρχουν υδρογονάνθρακες και εκεί που κάνεις δεν μπορεί να αμφισβητήσει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.

 ΕΘΝΟΣ