Σκοτεινή σελίδα της ιστορίας οι κρυφοί ομαδικοί τάφοι και οι μαζικές εκτελέσεις μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

"Το ερώτημα ποιοι ήταν οι ηττημένοι και ποιοι οι νικητές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν είμαστε αντιμέτωποι με το χάος των κρυφών ομαδικών τάφων και τη συνέχιση των συνεπειών τους μέχρι σήμερα, μπορεί εύκολα να αντιστραφεί από τους απογόνους μας στην εκτίμηση πως, όλοι εμείς είμαστε οι ηττημένοι. Αυτό συμβαίνει επειδή 60 και πλέον χρόνια μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν είμαστε σε θέση να συνενώσουμε την πολιτική βούληση, την ευαισθησία των οικογενειών και τις επιστημονικές προσπάθειες για να αλλάξουμε τις συνθήκες και να διαχειριστούμε οριστικά το θέμα των ομαδικών τάφων".
Στο συγκεκριμένο συμπέρασμα καταλήγει σε έκθεσή του για τους αναρίθμητους ομαδικούς τάφους με θύματα μαζικών εκτελέσεων που διαπράχθηκαν μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στο σλοβενικό έδαφος ο Σλοβένος ιστορικός, Μίτια Φέρεντς.

"Στην πιο πρόσφατη ανακάλυψη, τον ομαδικό τάφο με τα λείψανα θυμάτων που εκτελέστηκαν στο εγκαταλελειμμένο ορυχείο της Αγίας Βαρβάρας (Barbarin Rov), στο χωριό Χούντα Γιάμα δόθηκε ευρεία δημοσιότητα στο εσωτερικό της χώρας και διεθνώς", τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Σλοβένος ιστορικός, πρόεδρος της κυβερνητικής επιτροπής που ερευνά τους κρυφούς ομαδικούς τάφους και διευθυντής του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Ιστορίας στη Λιουμπλιάνα, Γιόζε Ντέζμαν.

Οι έρευνες στην περιοχή γύρω από το ορυχείο άρχισαν τον Αύγουστο του 2008. Στις 3 Μαρτίου του 2009 οι ερευνητές γκρέμισαν τοίχους που κατασκευάστηκαν μετά τον πόλεμο για να σφραγίσουν το άνοιγμα της σήραγγας. Εκεί, βρέθηκαν περίπου 350 λείψανα θυμάτων που πιστεύεται ότι ήταν συνεργάτες των Ναζί, οι οποίοι προσπάθησαν να διαφύγουν από το πρώην κομμουνιστικό καθεστώς της Γιουγκοσλαβίας το 1945. Τα θύματα δεν έφεραν ορατά τραύματα και σύμφωνα με τους ερευνητές εκτελέστηκαν με αέριο. Λίγες μέρες αργότερα αντιπροσωπείες της Σλοβενίας και της Κροατίας εναπόθεσαν στεφάνια στην είσοδο του ορυχείου στη μνήμη των θυμάτων.

"Οι συγκλονιστικές εικόνες των μουμιοποιημένων λειψάνων προκάλεσαν θερμή συζήτηση και αντιπαράθεση όχι μόνο στη Σλοβενία, αλλά και στην Κροατία, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο", ανέφερε ο κ. Ντέζμαν.

"Εξήντα και πλέον χρόνια μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι παραδεκτό ότι όσοι έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων ή εξαιτίας των συγκρούσεων έχουν το δικαίωμα σε ένα όνομα και σε έναν τάφο και ότι η διευθέτηση του θέματος των ομαδικών τάφων σημαίνει επιστροφή της σλοβενικής κοινωνίας στους πολιτισμένους κανόνες", τονίζει σε έκθεση του 2008 ο κ. Φέρεντς, ο οποίος διετέλεσε μέλος της επιτροπής που διερευνά τους κρυφούς ομαδικούς τάφους.

"Στη Σλοβενία, είμαστε ακόμη αντιμέτωποι με την κληρονομιά - τις συνέπειες των ενεργειών, οι οποίες, στη διάρκεια και μετά τη λήξη του Πολέμου, άφησαν το έδαφός μας γεμάτο από κρυφούς ομαδικούς τάφους. Είναι τάφοι συνέπεια μεταπολεμικών χωρίς δίκη μαζικών ή ατομικών δολοφονιών τα χρόνια 1945-1946, καθώς και τάφοι από τον καιρό του πολέμου με τα λείψανα μελών ένοπλων σχηματισμών που τάχθηκαν κατά των Παρτιζάνων, αλλά και αμάχων. Υπό μία ευρύτερη έννοια στους κρυφούς τάφους στη Σλοβενία είναι θαμμένοι όλοι εκείνοι από την αναφερόμενη περίοδο, στρατιώτες και άμαχοι, οι οποίοι δεν μπόρεσαν ή στους οποίους δεν επετράπη να έχουν τους δικούς τους τάφους", υπογραμμίζει ο Σλοβένος ιστορικός.

--------------------------------------------------------------------------

Έως το 2008 εντοπίστηκαν περίπου 600 κρυφοί ομαδικοί τάφοι

---------------------------------------------------------------------------

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία από το υπουργείο Εργασίας, Οικογένειας και Κοινωνικών Σχέσεων, στη Σλοβενία υπάρχουν 3.986 τάφοι από την περίοδο του Πολέμου και ομαδικοί τάφοι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στους οποίους δεν συμπεριλαμβάνονται οι κρυφοί ομαδικοί τάφοι.

Μόνο τα τελευταία χρόνια άρχισε στη χώρα ενεργή αναζήτηση και έρευνα, που οδήγησε στην καταγραφή 571 κρυφών ομαδικών τάφων έως το 2008.

Η Επιτροπή για τους κρυφούς ομαδικούς τάφους ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 2005 με αποστολή τον εντοπισμό και την τεκμηρίωση τοποθεσιών με ομαδικούς τάφους.

Οι περιοχές Κότσεβσκι Ρογκ, δάσος Τέζνο, Λάντσοβο, Σκόφια Λόκα είναι ορισμένες μόνο από τις τοποθεσίες που κρύβουν τα ξεχασμένα θύματα επί δεκαετίες, όπως προέκυψε από την έρευνα.

Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων που εκτελέστηκαν μετά τον πόλεμο και είναι θαμμένοι σε μυστικούς τάφους πιθανότατα δεν θα γίνει ποτέ γνωστός, αναφέρει στην έκθεσή του ο κ. Φέρεντς.

Το δάσος Τέζνο, στο βορειανατολικό τμήμα της χώρας, κοντά στην πόλη Μάριμπορ είναι ενδεχομένως ο τάφος περίπου 15.000 θυμάτων που εκτελέστηκαν μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από το πρώην κομμουνιστικό καθεστώς.

Σύμφωνα με Σλοβένους αξιωματούχους, πρόκειται για το μεγαλύτερο ομαδικό τάφο στην Ευρώπη, ίσως μεγαλύτερο και από τους τάφους της μαρτυρικής Σρεμπρένιτσα.

"Οι δολοφονίες που διαπράχθηκαν στη Σλοβενία δεν έχουν προηγούμενο στην Ευρώπη. Τους δύο μήνες μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σκοτώθηκαν περισσότεροι άνθρωποι απ' ό,τι τα τέσσερα χρόνια του ίδιου του Πολέμου", είχε δηλώσει παλαιότερα ο κ. Ντέζμαν.

----------------------------------

Θύματα στρατιώτες και άμαχοι διαφόρων εθνικοτήτων

-----------------------------------

Οι περισσότερες δολοφονίες διαπράχθηκαν από το Μάιο έως τον Ιούλιο του 1945. Μεταξύ των θυμάτων ήταν κυρίως αιχμάλωτοι - μέλη της Πατριωτικής Φρουράς που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές και κρατούμενοι από άλλες επαρχίες της Γιουγκοσλαβίας.

Τη νύχτα της 9ης Μαΐου του 1945 έληξε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, όταν ο γερμανικός στρατός, αποχωρώντας από τη Γιουγκοσλαβία, εγκατέλειψε δυτικές πόλεις της Κροατίας και άρχισε την υποχώρηση μέσω της Σλοβενίας.

Για να αποφύγουν την αιχμαλωσία στη Γιουγκοσλαβία οι Γερμανοί στρατιώτες και πολυάριθμες μονάδες κατά των Παρτιζάνων, διαφορετικών εθνοτήτων μετακινήθηκαν μέσω της περιοχής της Σλοβενίας προς την Αυστρία. Σε αυτούς προσχώρησαν και πολλοί άμαχοι. Σκοπός τους ήταν να παραδοθούν στους Άγγλους και τους Αμερικανούς, φοβούμενοι το Γιουγκοσλαβικό Στρατό και το νέο καθεστώς.

Μέχρι τις 14 Μαΐου τα βρετανικά στρατεύματα αποδέχθηκαν χιλιάδες αιχμαλώτους, Ουστάσι, μέλη της Κροατικής Πατριωτικής Φρουράς, Σέρβους, Σλοβένους και άλλους στρατιώτες και αμάχους. Τότε εκδόθηκε εντολή από το στρατηγείο των Συμμαχικών Δυνάμεων στη Μεσόγειο, στην Καζέρτα να παραδοθούν στις αρχές του Τίτο όλοι οι Γιουγκοσλάβοι που συνεργάστηκαν με τις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις, καθώς επίσης και να μην γίνουν δεκτές άλλες μονάδες από γιουγκοσλαβικές περιοχές.

Το κυρίως σώμα των στρατιωτών του Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας και των άμαχων Κροατών, που υποχώρησαν, βρίσκονταν στην περιοχή της Σλοβενίας όταν εκδόθηκε η εντολή. Λόγω της βρετανικής πίεσης εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι παραδόθηκαν στο Γιουγκοσλαβικό Στρατό στις 15 Μαϊου του 1945 κοντά στο Πλίμπερκ (Μπλάιμπουργκ) στην Αυστρία. Η επιστροφή όσων αιχμαλωτίστηκαν στο Μπλάιμπουργκ μέσω της κοιλάδας Ντράβα προς την Κροατία συνοδεύτηκε από μαζικές εκτελέσεις κυρίως αξιωματικών της Κροατικής Πατριωτικής Φρουράς και των Ουστάσι.

Η πλειοψηφία όσων κατόρθωσαν να διασχίσουν τα σύνορα της Αυστρίας ωθήθηκαν πίσω στη Γιουγκοσλαβία από τις βρετανικές αρχές μεταξύ 18ης και 24ης Μαΐου 1945 και από εκεί και πέρα χάνονται τα ίχνη τους.

Τους Κροάτες ακολούθησαν μέλη των Σερβικών Σωμάτων Εθελοντών και των Τσέτνικ του Μαυροβουνίου. Τελευταίοι ήταν οι Σλοβένοι. Οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Σλοβενία και μετά από σύντομες ανακρίσεις χωρίζονταν σε ομάδες. Η πλειοψηφία των αιχμαλώτων εκτελέστηκε.

"Η απόφαση "εξολόθρευσης" των αντιπάλων πρέπει να ελήφθη σε πολύ κλειστούς κύκλους της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας και οι εντολές πρέπει να δόθηκαν από το ανώτατο διοικητή του Γιουγκοσλαβικού Στρατού, Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, παρ' ότι δεν είναι γνωστό πότε και υπό ποια μορφή.

----------------------------------------------

Το 2002 η έναρξη της έρευνας

--------------------------------------------

Οι ομαδικές εκτελέσεις γίνονταν κρυφά και οι άνθρωποι μιλούσαν για αυτές σε πολύ κλειστούς κύκλους. Για περίπου πέντε δεκαετίες δεν επιτρεπόταν στους πολίτες να επισκεφθούν τους ομαδικούς τάφους, και πολλοί τάφοι καταστράφηκαν ή μετατράπηκαν σε τάφρους απορριμμάτων. Ακόμη και σήμερα οι κάτοικοι της χώρας δεν αισθάνονται άνετα με την αποκάλυψη του μαύρου κεφαλαίου της ιστορίας.

Για τη μοίρα των θυμάτων μίλησαν αυτόπτες μάρτυρες που κατόρθωσαν να διαφύγουν από την αιχμαλωσία και γράφτηκαν πολλά από μετανάστες κυρίως πολιτικούς.

Η πρώτη επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα των εκτελέσεων τελέστηκε τον Ιούλιο του 1990 στο Κότσεβσκι Ρογκ. Στην εκδήλωση, γνωστή, ως "τελετή συμφιλίωσης", ομιλητής ήταν ο τότε πρόεδρος της Σλοβενίας Μίλαν Κούτσαν, ο οποίος υπογράμμισε ότι μία συμβολική πράξη συμφιλίωσης μπορούσε ή έπρεπε να είχε γίνει νωρίτερα.

Ένα άλλο μνημείο για τα θύματα ανεγέρθηκε στο χωριό Τεχάρι στην ανατολική Σλοβενία, γεγονός που θεωρήθηκε ένα ακόμη βήμα προς την εθνική συμφιλίωση.

Η διερεύνηση των ομαδικών τάφων ξεκίνησε το 1990, αλλά σταμάτησε γρήγορα. Διάφορες επιτροπές σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίες ερεύνησαν κυρίως τις συνθήκες υπό τις οποίες διαπράχθηκαν οι εκτελέσεις και δεν εστίασαν στον εντοπισμό και την καταγραφή των περιοχών σταμάτησαν το έργο τους.

Μεθοδική διερεύνηση και καταγραφή των ομαδικών τάφων άρχισε το 2002 μετά την ανακάλυψη του ομαδικού τάφου με 431 θύματα στην Ζγκόρνια Μπίστριτσα, στην περιοχή Στάγιερσκα.

Το ζήτημα υπερβαίνει τα όρια της Σλοβενίας, καθώς ομαδικοί τάφοι με λείψανα θυμάτων που εκτελέστηκαν μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο υπάρχουν και στις γειτονικές χώρες. Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών της Κροατίας, Τόμισλαβ Καραμάρκο 600 ομαδικοί τάφοι βρίσκονται στη Σλοβενία, 840 στην Κροατία και 90 στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη.

--------------------------

Η ιστορία διχάζει

-------------------------

Για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν μετά το 1945 μέχρι στιγμής δεν έχουν αποδοθεί ευθύνες και κανένας από τους δράστες δεν έχει οδηγηθεί στη δικαιοσύνη.

Υπήρξε μία προσπάθεια το 2005, όταν ο πρώην κομμουνιστής ηγέτης Μίτια Ρίμπιτς βρέθηκε αντιμέτωπος με κατηγορίες για γενοκτονία για το ρόλο τους στις εκτελέσεις, αλλά οι κατηγορίες απορρίφθηκαν λόγω έλλειψης αποδείξεων, σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας "Slovenian Times".

Πρόσφατα, αναφερόμενος στις εκτελέσεις στο χωριό Χούντα Γιάμα, ο πρόεδρος της Σλοβενικής Ένωσης Βετεράνων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, Γιάνεζ Στανόβνικ υποστήριξε ότι έγιναν υπό την ηγεσία του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο.

"Ο στρατός των Παρτιζάνων διαλύθηκε το Μάρτιο του 1945 και εντάχθηκε στο Γιουγκοσλαβικό Στρατό. Ενήργησαν υπό την ηγεσία του Τίτο και όχι του σλοβενικού επιτελείου", είπε ο κ. Στανόβνικ.

Ο Άντον Ντρόμπνιτς, πρώην γενικός εισαγγελέας ανταπάντησε ότι οι Σλοβένοι παρτιζάνοι είναι πίσω από τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από τους κομμουνιστές. "Ο Τίτο ήταν ο διοικητής τους, διοικητής του Γιάνεζ Στανόβνικ, των παρτιζάνων και των κομμουνιστών", είπε.

"Φαίνεται πως τα γεγονότα που έλαβαν χώρα έξι δεκαετίες μετά τον τερματισμό του Πολέμου διχάζουν το σλοβενικό έθνος και η συμφιλίωση φαντάζει αδύνατη. Στις ατέλειωτες διαμάχες για τα κίνητρα των εκτελέσεων γίνονται αναφορές σε εκδίκηση και σε ιδεολογική κάθαρση, που κηλιδώνουν την εικόνα του αγώνα των Παρτιζάνων εναντίον των Ναζί, ανέφερε σε δημοσίευμά της στη Slovenian Times η αρθρογράφος Μπάρμπαρα Στορ υπογραμμίζει:

«Η ιστορία χωρίζει τους ανθρώπους και αυτό φαίνεται σαφέστατα στην περίπτωση των Γιάνεζ και Γιάστιν Στανόβνικ. Εμφανίζονται δημόσια σχολιάζοντας τις εκτελέσεις μετά τον πόλεμο.

Είναι ξαδέρφια ωστόσο ο Γιάνεζ Στανόβνικ είναι ο πρόεδρος της Σλοβενικής Ένωσης Βετεράνων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και ο Γιάστιν Στανόβνικ διετέλεσε μέλος των Ντομοπράντσι - της Πατριωτικής Φρουράς που συνεργάστηκε με τον εχθρό και ο αδερφός του ήταν μεταξύ των θυμάτων των κρυφών εκτελέσεων το 1945.

Τα δύο ξαδέρφια βρίσκονταν σε αντίθετες πλευρές στη διάρκεια του πολέμου, μετά τον πόλεμο και ακόμη παραμένουν έτσι».
Λιουμπλιάνα, ana-mpa.gr,ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΓΙΑΝΝΙΚΗ