Απάντηση στην υπόθεση Εργκένεκον η δίωξη εναντίον Γκιουλ

Η κοινωνική πόλωση απειλεί να πλήξει για πολλοστή φορά την Τουρκία, μαζί με την οικονομική κρίση που χτυπάει την πραγματική οικονομία της. Η απόφαση Κακουργιοδικείου να απαγγείλει κατηγορίες κατά του Προέδρου Γκιουλ για υπεξαίρεση μεγάλου ποσού ερμηνεύται από παρατηρητές ως απάντηση των εξοργισμένων Κεμαλιστών στους κυβερνητικούς χειρισμούς στην υπόθεση Εργκένεκον.
Ανεξάρτητα με το παρασκήνιο της απόφασης δίωξης του προέδρου, βέβαιο είναι πως τη χώρα θα ταλανίσει νέος κύκλος αντιπαράθεσης μεταξύ των οπαδών της κυβέρνησης και των Κεμαλιστών.
Την περασμένη Δευτέρα, Κακουργιοδικείο της Αγκυρας αποφάσισε, παρακάμπτοντας απαλλακτικό βούλευμα της Γενικής Εισαγγελίας, να ασκήσει δίωξη σε βάρος του προέδρου για υπόθεση που ανάγεται στο 1998. Λίγο μετά την απαγόρευση από το Συνταγματικό Δικαστήριο του ισλαμικού Κόμματος της Ευημερίας (Refah Partisi), το Υπουργείο Οικονομικών ζήτησε την επιστροφή της χρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό που του είχε δοθεί. Ωστόσο, το ποσό «εξαφανίσθηκε» και για την υπεξαίρεσή του είχε καταδικασθεί ο ηγέτης του Κόμματος της Ευημερίας Νετζμετίν Ερμπακάν. Ο Γκιουλ διατελούσε τότε αντιπρόεδρος του Refah, ενώ δεν δικάστηκε λόγω της βουλευτικής ιδιότητας που διατηρούσε μέχρι την ανάδειξή του στην προεδρία το 2007.
Η δίωξη αποτέλεσε αφορμή έντονων διενέξεων περί την συνταγματικότητά της. Ωστόσο, το κείμενο του άρθρου 105 του ισχύοντος τουρκικού συντάγματος ορίζει με σαφήνεια το ανεύθυνο του προέδρου της Δημοκρατίας για πράξεις που τελεί στο πλαίσιο άσκησης των προεδρικών καθηκόντων: δεν ευθύνεται παρά μόνο για εσχάτη προδοσία για τις πράξεις αυτές. Ωστόσο, το άρθρο δεν προβλέπει ασυλία του προέδρου παρόμοια με εκείνη των βουλευτών. Συνεπώς, η δίωξη του εν ενεργεία προέδρου για πράξη άσχετη με τα προεδρικά του καθήκοντα που αφορά το παρελθόν είναι συνταγματική.
Συγκυρία
Αναλυτές και ξένοι παρατηρητές εστιάζουν στη χρονική συγκυρία της. Την ίδια ημέρα, η Τουρκία πληροφορείτο το θάνατο της ιατρού, πανεπιστημιακού και ακτιβίστριας Τουρκάν Σαϊλάν, που διετέλεσε κορυφαία φωνή υπεράσπισης του σύγχρονου, κοσμικού τρόπου ζωής σε μια κοινωνία που διολισθαίνει στην κοινωνική οπισθοδρόμηση. Κόρη Τούρκου μεγαλοαστού και Ελβετίδας, η Σαϊλάν απέκτησε φήμη ως δερματολόγος και πανεπιστημιακός, αγωνιζόμενη κατά της λέπρας. Στον μέσο Τούρκο κατέστη όνομα αμέσως αναγνωρίσιμο λόγω της θέσης της ως προέδρου της «Οργάνωσης στήριξης του σύγχρονου τρόπου ζωής» (CYDD). Η οργάνωση συγκέντρωνε χρήματα για τη βελτίωση τη θέσης της γυναίκας και ιδίως για τη μόρφωση απόρων κοριτσιών στην επαρχία. Η Σαϊλάν, η οποία έδινε από το 1992 μάχη με τον καρκίνο, έχαιρε σεβασμού λόγω του θάρρους της έναντι στη νόσο και του κοινωνικού της έργου.
Με φρίκη πληροφορήθηκαν Κεμαλιστές αλλά και φιλελεύθεροι διανοούμενοι την προσαγωγή της εξασθενημένης από τη χημειοθεραπεία Σαϊλάν ως υπόπτου στο πλαίσιο της υπόθεσης Εργκένεκον. Το έργο και οι κοσμικές αξίες της Σαϊλάν, αλλά και το γεγονός ότι η μητέρα της ήταν Χριστιανή, έκαναν τους ισλαμικούς κύκλους να τη βλέπουν με αντιπάθεια. Η εικόνα της αιφνίδιας προσαγωγής μιας ομάδας ηλικιωμένων γυναικών της CYDD δεν εξόργισε μόνο τον κεμαλικό χώρο, που επικροτεί τον αγώνα της για τη βελτίωση της θέσης των γυναικών, αλλά και τους φιλελεύθερους της «τρίτης θέσης». Ενίσχυσε δε τη θέση όσων διατείνονται πως η κυβέρνηση χειραγωγεί την υπόθεση της Εργκένεκον –σπείρας εθνικιστικών τρομοκρατών που ύφαινε σχέδια κυβερνητικής ανατροπής– για να φιμώσει όσους την αντιπολιτεύονται ή αντίκεινται στις συντηρητικές κοινωνικές της αξίες. Το γεγονός ότι η 74χρονη, καρκινοπαθής Σαϊλάν εξέπνευσε λίγες βδομάδες αφού αφέθη ελεύθερη χωρίς να της απαγγελθούν κατηγορίες, εξαγρίωσε τους θαυμαστές της, που, ας σημειωθεί και πάλι, δεν υποπίπτουν όλοι στην κατηγορία του «Κεμαλιστή». Η κηδεία της Σαϊλάν έδωσε αφορμή στα πλήθη να επαναλάβουν τα αντικυβερνητικά συνθήματα των ογκωδών αντικυβερνητικών συλλαλητηρίων του 2007.
Τελευταίο όπλο
Η απόφαση του Κακουργιοδικείου να διώξει τον Γκιουλ για την υπεξαίρεση του 1998 αποτελεί, ισχυρίζονται πολλοί, κίνηση «ανταπόδοσης» των Κεμαλιστών για τη μεταχείριση που η κυβέρνηση επεφύλαξε στη Σαϊλάν, αλλά και πολλούς άλλους επικριτές της. Εξάλλου, η ιδέα να συρθεί ο Γκιουλ στο δικαστήριο είναι παλιά: ήδη το 2007 ο Ντενίζ Μπαϊκάλ αλλά και δικαστικοί απειλούσαν ότι θα τον έσερναν στα δικαστήρια, εάν ποτέ αναδεικνυόταν στην προεδρία. Οι Κεμαλιστές, που ακόμη ελεγχουν τη Δικαιοσύνη, είναι έτοιμοι και πρόθυμοι να τη χρησιμοποιήσουν ως «τελευταίο όπλο» κατά της κυβέρνησης Ερντογάν. Πέρυσι, είχαν πιέσει το Συνταγματικό Δικαστήριο να εκδώσει απόφαση απαγόρευσης του κυβερνώντος κόμματος, αλλά απέτυχαν για μία ψήφο. Κανείς δεν θεωρεί ιδιαίτερα πιθανή την τελική καταδίκη του Γκιουλ, ιδίως καθόσον δεν είχε οικονομικές ευθύνες στο πλαίσιο του Refah. Το θύμα των αμοιβαίως αυταρχικών μεθοδεύσεων κυβέρνησης και Κεμαλιστών είναι οι ίδιοι οι θεσμοί.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ