ΑΕΙ με άσυλο αλλά χωρίς προστασία

Η πανεπιστημιακή κοινότητα και τα κόμματα ευθύνονται για τη διαιώνιση μιας κατάστασης που πλήττει τα ανώτατα ιδρύματα

Του Αποστολου Λακασα
Οι τεράστιες ευθύνες της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά και των κομμάτων έρχονται επιτακτικά στο προσκήνιο μετά τα έκτροπα κατά τη διάρκεια των τελευταίων καταλήψεων από εξωπανεπιστημιακά στοιχεία, με «επίκεντρο» βανδαλισμών τα κτίρια του ΕΜΠ στην Πατησίων, της Νομικής Αθηνών και του Οικονομικού Πανεπιστημίου (πρώην ΑΣΟΕΕ). Τις υλικές ζημιές στα ιδρύματα για πολλοστή φορά θα κληθεί να επωμισθεί το Δημόσιο, δηλαδή ο Ελληνας φορολογούμενος, και η επαναλαμβανόμενη τραγική ειρωνεία είναι ότι...όλα έγιναν πάλι υπό την «κάλυψη» του πανεπιστημιακού ασύλου, θεσμός που υποτίθεται υπάρχει για να προστατεύει την ελεύθερη διακίνηση ιδεών στα ανώτατα πνευματικά ιδρύματα.

Αραγε γιατί τα άτομα που προκαλούν τις καταστροφές στα ΑΕΙ, απολαμβάνουν αυτό το ιδιότυπο καθεστώς ασυλίας; Γιατί ελάχιστοι τολμούν, 35 χρόνια μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στον τόπο μας, να λένε τα πράγματα με το όνομά τους; Οι υπόλοιποι γιατί σιωπούν, ποιους φοβούνται;

Υποκριτική στάση

Οι ευθύνες της πανεπιστημιακής κοινότητας αφορούν τη σαφώς υποκριτική της στάση στο θέμα. Σε κατ' ιδίαν συζητήσεις οι περισσότεροι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι παραδέχονται ότι πλέον η προστασία που παρέχει το άσυλο είναι άχρηστη. Αντίθετα, παρότι στα λόγια είναι ένθερμοι υποστηρικτές του ασύλου, οι φοιτητές που διακόπτουν με βία τις συνεδριάσεις των ακαδημαϊκών οργάνων επειδή δεν θα ψηφιστεί η άποψή τους, είναι εκείνοι που πρώτοι, εμπράκτως, το καταλύουν. Παρ' όλα αυτά, οι πανεπιστημιακοί επιμένουν με τη στάση τους να διατηρούν τον θεσμό ακόμα και όταν καταλύεται κάθε έννοια νομιμότητας. Ο λόγος; Οι προεξοφλημένες αντιδράσεις από τις φοιτητικές παρατάξεις εντός των Ιδρυμάτων. Μάλιστα, οι πανεπιστημιακοί δεν εφαρμόζουν καν τον νόμο για ορισμό των ορίων στους χώρους των πανεπιστημίων, που εμπίπτουν στην έννοια του ασύλου. Οσες -λιγοστές- Σύγκλητοι ΑΕΙ άγγιξαν το θέμα αποφάσισαν, γενικά και αόριστα, ότι το άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους του ιδρύματος - «ακόμη και τα παρτέρια» όπως υποστηρίχθηκε από ΑΕΙ!

Δεν δίνουν άδεια

Το άλλο, ακανθώδες θέμα είναι η «λειτουργία» του ασύλου όταν γίνονται επεισόδια και έκνομες ενέργειες εντός των ιδρυμάτων, όπως αυτές του Δεκεμβρίου. Τότε εγείρεται το θέμα άρσης του ασύλου και επέμβασης της Αστυνομίας, παρουσία εισαγγελέα με απόφαση του πρυτανικού συμβουλίου -ή και χωρίς αυτή- στην περίπτωση τέλεσης εγκληματικών πράξεων εντός του ΑΕΙ. Ομως και σε αυτές τις περιπτώσεις μόνο δύο φορές (η τελευταία το 1995 όταν κάηκε το Πολυτεχνείο στην Πατησίων) έγινε άρση ασύλου.

«Δεν μπορώ να συναινέσω σε κάτι τέτοιο όταν ξέρω ότι μέσα στο ίδρυμα υπάρχουν άτομα με μπιτόνια πετρελαίου. Υπάρχει ο κίνδυνος πολύ μεγαλύτερης, αναλογικά, καταστροφής. Για να μην μιλήσουμε για τον κίνδυνο που διατρέχουν ζωές», ανέφερε χαρακτηριστικά στην «Κ» ο πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γρηγόρης Πραστάκος.

Γιατί λοιπόν να μην υπάρχει καλύτερη φύλαξη των ιδρυμάτων, που βρίσκονται κυριολεκτικά στο έλεος επίδοξων καταληψιών; Αρκούν οι λιγοστοί φύλακες, που προσλαμβάνονται μέσω ΑΣΕΠ; Είναι λύση η παρουσία μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας (καθηγητών, φοιτητών, διοικητικών υπαλλήλων), όπως προτίθενται να κάνουν τα κεντρικά ιδρύματα τις «επικίνδυνες» ημέρες, όπως η 9η Ιανουαρίου (ημέρα νέου συλλαλητηρίου); Είναι λύση για τα πανεπιστήμια η «οχύρωση» χώρων όπως έχουν ήδη κάνει ιδρύματα, βάζοντας προστατευτικά ρολά ή ισχυρές πόρτες ασφαλείας που αποκλείουν την πρόσβαση σε «ευαίσθητους» χώρους;

«Μια κλειδαριά δεν φτάνει»

Ακόμη και εάν αποδειχθούν αποτελεσματικά αυτά τα μέτρα σε ημέρες έντασης, τα κεντρικά ιδρύματα παραμένουν στην ουσία απροστάτευτα. «Πρόκειται για κτίρια παλιά και έχουν πολλές ευάλωτες κερκόπορτες για όποιον θέλει να εισέλθει. Μια κλειδαριά δεν φτάνει. Ούτε φυσικά ένας οικογενειάρχης φύλακας», λέει στην «Κ» πανεπιστημιακός. Αλλωστε, υπάρχει ο κίνδυνος μια κατάληψη να ξεκινήσει από μια «αθώα» απόφαση των φοιτητών και λίγες ημέρες, μετά η κατάσταση να ξεφύγει από κάθε έλεγχο με την κυριαρχία εξωπανεπιστημιακών - όπως κατά κανόνα γίνεται.

Ευρύτερα, η όποια απόφαση περί του… διάτρητου ασύλου έχει πολιτική διάσταση. Ο χώρος της εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος, και η όποια μεταρρύθμιση για να εφαρμοστεί απαιτεί συμμαχίες και συναίνεση. Και στο σκέλος αυτό η ευθύνη κομμάτων είναι μεγάλη, καθώς για να αποκομίσουν μικροκομματικά οφέλη αφήνουν να μετατραπούν σε πεδίο μαχών τα πανεπιστήμια, έχοντας μια άτυπη κάλυψη μέσω της σιωπής. Πολλά μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας δείχνουν ως ενόχους για το θέμα κυβέρνηση και κόμματα. Από την άλλη, υποστηρίζουν ότι οι ημέρες έντασης που βιώνει η εκπαιδευτική κοινότητα δεν είναι κατάλληλες για έναρξη ενός διαλόγου περί του ασύλου. Πότε όμως κατά το παρελθόν -και σε ομαλότερες συνθήκες- έγινε ουσιαστικός διάλογος για το θέμα;

«Ο υπουργός ήταν απών»

Κατώτερη των περιστάσεων αποδείχθηκε η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας τις ημέρες των γεγονότων στην Αθήνα και σε άλλες μεγάλες πόλεις, στο σκέλος των καταλήψεων ΑΕΙ και των δυναμικών αντιδράσεων μαθητών και εκπαιδευτικής κοινότητας. Ο ίδιος ο υπουργός κ. Ευριπίδης Στυλιανίδης δέχθηκε οξεία κριτική για τα βραδυφλεγή ανακλαστικά μετά τον θάνατο του 15χρονου Αλέξη, το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου. Η πρώτη σχετική δήλωσή του έγινε σχεδόν 48 ώρες μετά το τραγικό γεγονός, ενώ σχολιάστηκε εντόνως η παρουσία του τόσο σε νυχτερινό κέντρο το βράδυ του ίδιου Σαββάτου, όσο και σε ποδοσφαιρικό αγώνα την επόμενη ημέρα. Εκτός αυτών η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, τις ημέρες που ακολούθησαν εφησύχασε από το γεγονός ότι τα ΑΕΙ έχουν το αυτοδιοίκητο - και άρα αποφασίζουν από μόνα για ζητήματα, όπως η άρση του ασύλου.

«Ο υπουργός ήταν απών», ανέφερε στην «Κ» μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας που είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στα τελευταία γεγονότα.

Αντίθετα, όταν η ηγεσία του υπουργείου επέλεξε να δράσει, έδωσε βάρος στο επικοινωνιακό σκέλος. Η εξαγγελία, που έγινε μέσα στις γιορτές, για έναρξη του διαλόγου για νέο σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ ουσιαστικά αποτελεί μια επιχείρηση αποπροσανατολισμού της εκπαιδευτικής κοινότητας και της κοινής γνώμης. Από την άλλη, για τον διάλογο διατυπώνονται δύο πολύ σοβαρές ενστάσεις. Η πρώτη σχετίζεται με την αξία του διαλόγου για ένα δευτερεύον ζήτημα, όπως το εξεταστικό, και όχι για το πρωτεύον ζήτημα που αφορά τις μεταρρυθμίσεις στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Η δεύτερη ένσταση σχετίζεται με τον κίνδυνο ο διάλογος να ανοίξει νέες πληγές, να προκαλέσει νέες αντιδράσεις και να καταλήξει μπούμερανγκ για την κυβέρνηση και την επιζητούμενη ηρεμία.

Καταστροφές ενός εκατ. ευρώ

Τεράστιες ήταν οι καταστροφές που προκάλεσαν καταληψίες στα κτίρια κεντρικών πανεπιστημίων της Αθήνας (στο ΕΜΠ στην οδό Πατησίων, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη Νομική Αθηνών), στα οποία είχαν «εγκατασταθεί» επί 15ήμερο. Γραφεία και εργαστήρια με ηλεκτρονικούς υπολογιστές λεηλατήθηκαν, οι περισσότερες πόρτες και τα τζάμια βρέθηκαν σπασμένα, οι τοίχοι ήταν γεμάτοι συνθήματα, ενώ οι καταληψίες κατέστρεψαν με βαριοπούλες και λοστούς σχεδόν όλα τα μάρμαρα στις τουαλέτες των ιδρυμάτων με σκοπό να τα χρησιμοποίησουν ως «πυρομαχικά» στις επιθέσεις κατά των ΜΑΤ.

Αν και ακόμα δεν έχει γίνει πλήρης αποτίμηση των καταστροφών, το κόστος αποκατάστασης εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει κατά πολύ το ένα εκατ. ευρώ, με δεδομένο ότι το κόστος από τον εμπρησμό του σπουδαστηρίου του Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής εκτιμήθηκε από την πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών στις 500.000 ευρώ.

Οι βανδαλισμοί αυτοί έγιναν από χέρια φοιτητών που διαμαρτύρονταν για τον αδόκητο χαμό του 15χρονου Αλέξη; Σίγουρα όχι. Αλλωστε, τα συνθήματα στους τοίχους του κτιρίου Γκίνη του ΕΜΠ (υπέστη τις μεγαλύτερες καταστροφές από τα κτίρια στον ιστορικό χώρο του Πολυτεχνείου), στο Οικονομικό και τη Νομική άλλα μαρτυρούν. Ελάχιστα συνθήματα είχαν σχέση με τον θάνατο του μαθητή στα Εξάρχεια. «Ηταν 15 χρόνων. Γιατί;» έλεγε κάποιο. Τα περισσότερα από τα υπόλοιπα συνθήματα όμως μαρτυρούν ότι οι παρουσίες στους χώρους των καταλήψεων ήταν «πολυσυλλεκτικές». Συνθήματα στα αλβανικά, στα ρωσικά, στα ρουμανικά κ.ά. μαρτυρούσαν και τη συμμετοχή κάποιων μεταναστών στις καταλήψεις. Ορισμένα συνθήματα ζητούσαν την αποφυλάκιση καταδικασμένων για βαριά αδικήματα του ποινικού δικαίου, ενώ άλλα «διαφήμιζαν» ομάδες χούλιγκαν, των οποίων μέλη έχουν απασχολήσει την αστυνομία για πράξεις ποινικά κολάσιμες που σχετίζονται με τον κόσμο της νύχτας. Ενας υπόκοσμος που βρήκε κάλυψη στο πανεπιστημιακό άσυλο.

Το εξάμηνο που δεν χάνεται

Μία ακόμα σοβαρή παράμετρος με την οποία καταδεικνύεται ότι στα ελληνικά ΑΕΙ ουδείς αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του αφορά τις επιπτώσεις των καταλήψεων. Ο νόμος πλαίσιο ορίζει (στο άρθρο 16) ότι εάν χαθούν μαθήματα για περισσότερες από δύο εβδομάδες, τότε χάνεται και το εξάμηνο. Στην πράξη η σχετική διάταξη δεν εφαρμόζεται. Αντίθετα, οι καταληψίες απαιτούν πάντα από τους πανεπιστημιακούς δασκάλους να παραταθεί το εξάμηνο για να αναπληρωθούν τα μαθήματα (ουσιαστικά, με «πασαλείμματα») και κατόπιν να γίνουν οι εξετάσεις. Το ίδιο θα συμβεί και με το τρέχον χειμερινό εξάμηνο στα κεντρικά ΑΕΙ, όπου υπήρξαν καταλήψεις. Η καθυστέρηση αυτή, βέβαια, θα έχει επίπτωση και στο θερινό εξάμηνο.

Οι αριστερές φοιτητικές παρατάξεις πριν από την ψήφιση του νόμου (Αύγουστος του 2007) υποστήριξαν ότι η διάταξη στοχεύει στο να αποτραπούν οι καταλήψεις. Το ζήτημα είναι, όμως, ότι όταν κάποιος αντιδρά και προχωρεί σε καταλήψεις, πορείες κ.ο.κ., έχει κάποιο λόγο σοβαρό για να το κάνει και γνωρίζει ότι ο αγώνας έχει και το τίμημά του. Στην ελληνική πανεπιστημιακή πραγματικότητα όμως, οι αριστερές φοιτητικές παρατάξεις θέλουν και «την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο». Και ως διά μαγείας τα καταφέρνουν, αφού ο νόμος και σε αυτήν τη περίπτωση μπαίνει στην άκρη.

Αρση έγινε μόνο τρεις φορές

Πριν να ψηφιστεί ο νέος νόμος πλαίσιο, σύμφωνα με τον οποίο η άρση του ασύλου αποφασίζεται πιο εύκολα (απλώς απαιτείται η πλειοψηφία των μελών του πρυτανικού συμβουλίου), υπήρξαν τρεις περιπτώσεις άρσης του. Τότε δόθηκε άδεια στις αστυνομικές δυνάμεις να εισέλθουν στον πανεπιστημιακό χώρο.

- Η πρώτη φορά που επενέβη η δημόσια δύναμη ήταν το 1985 στην κατάληψη του Xημείου Αθηνών. Tην απόφαση έλαβε η Eπιτροπή Aσύλου επί πρυτανείας του κ. Μιχάλη Σταθόπουλου.

- Την πανεπιστημιακή ιστορία σημάδεψαν τα γεγονότα του 1995. Λόγω των επεισοδίων στο ιστορικό κτίριο του ΕΜΠ επί πρυτανείας Νίκου Mαρκάτου, δόθηκε άδεια επέμβασης της δημόσιας δύναμης. Aκολούθησαν μαζικές συλλήψεις και εκτεταμένες καταστροφές εντός του Iδρύματος και στη γύρω περιοχή.

- Η πιο... ξεχωριστή άρση ασύλου καταγράφεται το 2002 στην Κρήτη, όταν στο νησί οργανώθηκε η άτυπη σύνοδος των υπουργών Eθνικής Αμυνας της Eυρωπαϊκής Ενωσης. Ελικόπτερο της Αστυνομίας, το οποίο διενεργούσε περιπολία στο πλαίσιο των μέτρων ασφαλείας, εντόπισε χασισοφυτεία σε δασώδη έκταση στο Pέθυμνο, ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου Kρήτης. Ετσι, δόθηκε άμεσα από τις αρχές του ιδρύματος η άδεια, προκειμένου άνδρες της Aσφάλειας να εισέλθουν στον χώρο και να ξεριζώσουν τα 620 δενδρύλλια...

Πιο συχνή η κατάχρηση και τα φαινόμενα βίας

Εκτός από τις ακραίες περιπτώσεις, όπως στα τελευταία γεγονότα, κατά τις οποίες οι καταληψίες βρήκαν στέγη σε ΑΕΙ για να προστατευθούν από τη σύλληψη, συχνές είναι οι περιπτώσεις που φοιτητές κάνουν κατάχρηση της προστασίας που προσφέρει το άσυλο. Πρόκειται για περιστατικά βίας που προκαλούν μέλη φοιτητικών παρατάξεων -κυρίως αριστερών- που διαλύουν συνελεύσεις και ακυρώνουν διαδικασίες μόνο και μόνο επειδή δεν τους εξυπηρετεί η απόφαση που θα ληφθεί. Μήπως αυτό δεν είναι παραβίαση των δημοκρατικών αρχών; Μήπως δεν πρόκειται για κατάλυση του ασύλου;

Ο νέος νόμος πλαίσιο 3549/2007 για τα ΑΕΙ έχει προκαλέσει πολλές τέτοιες αντιδράσεις από φοιτητές που αρνούνται την εφαρμογή του. Ενδεικτικά, ορισμένα από τα πλέον πρόσφατα (από το φθινόπωρο του 2007 και μετά) φαινόμενα βίας είναι τα ακόλουθα:

- Στο Πανεπιστήμιο Κρήτης ομάδα αριστερών φοιτητών διέκοψε τη συνεδρίαση της Συγκλήτου, η οποία είχε θέμα την ανάθεση συμπληρωματικά της φύλαξης των χώρων του ιδρύματος σε ιδιωτική εταιρεία φύλαξης. Η Σύγκλητος απάντησε με μια δυναμική ενέργεια, αποφασίζοντας ότι κάθε φορά που διακόπτεται βίαια συνεδρίασή της θα αναστέλει τη λειτουργία του ιδρύματος. Αντίστοιχη απόφαση έλαβε η Σύγκλητος για τη λειτουργία Τμημάτων και Σχολών στην περίπτωση που διακόπτονται βίαια γενικές συνελεύσεις τους.

- Στο ΕΜΠ ομάδα ατόμων (μεταξύ των οποίων και εξωπανεπιστημιακοί) απαίτησαν από τις αρχές του ιδρύματος να χρησιμοποιήσουν τους χώρους του για πάρτι το Σαββατοκύριακο. Η πρυτανεία αρνείται και κάνουν κατάληψη!

- Στις 5 Δεκεμβρίου 2007 στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών μέλη αριστερής φοιτητικής παράταξης κράτησαν επί περίπου δύο ώρες «ομήρους» στην αίθουσα συνεδριάσεων τους διδάσκοντες στο τμήμα Οικονομικής Επιστήμης, ζητώντας τους να υπογράψουν κείμενο ότι δεν θα εφαρμοσθεί ο νόμος για την αξιολόγηση, όπως είχε αποφασίσει η γενική συνέλευση.

- Κίνδυνος ακυβερνησίας υπήρξε για τα ιδρύματα, καθώς οι φοιτητές ζητώντας τη μη εφαρμογή του νέου νόμου πλαισίου αντέδρασαν στην εκλογή νέων πρυτανικών αρχών με βάση τις διατάξεις τους. Η αρχή έγινε στις 4 Δεκεμβρίου 2007 όταν στο Πάντειο, φοιτητές αριστερών παρατάξεων διέκοψαν τη διαδικασία για εκλογή αντιπρύτανη (με μόνη υποψήφια για τη θέση την κ. Ισμήνη Κριάρη) και έκαψαν τις 12 κάλπες. Τον προηγούμενο Μάιο και Ιούνιο, όταν ήλθε η ώρα της εκλογής πρυτάνεων σε πανεπιστήμια και προέδρων σε ΤΕΙ, εκτεταμένα επεισόδια έγιναν σε διάφορα ιδρύματα. Χαρακτηριστικά, στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς φοιτητές (η μία πλευρά ήταν υπέρ του νόμου, η άλλη κατά) συνεπλάκησαν με ρόπαλα και πέτρες ενώ έγινε ακόμη και χρήση χημικών σπρέι κατά των «αντιπάλων». Οι μάχες συνεχίστηκαν και εκτός πανεπιστημίου. Από τον... πετροπόλεμο, τραυματίσθηκαν τέσσερις φοιτητές, υπέστησαν σοβαρές υλικές ζημιές αρκετά Ι.Χ. αυτοκίνητα.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Διαβάστε επίσης:
Ποιοι εκμεταλλεύονται την ασφάλεια του ασύλου
Του Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ

Οι νεκροθάφτες του δημόσιου πανεπιστημίου
Του Μ. Α. ΤΙΒΕΡΙΟΥ

Νεολαία- κράτος μια επικίνδυνη σχέση
Του Δ. ΤΖΙΟΒΑ