Προτάσεις για μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική

Ο νομπελίστας οικονομολόγος Χριστόφορος Πισσαρίδης με τους καθηγητές Οικονομικών Κώστα Αζαριάδη και Γιάννη Ιωαννίδη, στο άρθρο τους που δημοσιεύθηκε το Σάββατο στην «Καθημερινή», επεσήμαιναν ότι η ανάπτυξη αποτελεί μονόδρομο για την ελληνική οικονομία, προτείνοντας συγκεκριμένες προτάσεις για να επιτευχθεί. Σήμερα η «Κ» το αναδημοσιεύει, μαζί με το δεύτερο τμήμα του άρθρου των διαπρεπών οικονομολόγων, στο οποίο προτείνεται να συνδυαστεί η ανάπτυξη, η οποία θα επιτευχθεί με την επιστροφή της εμπιστοσύνης, την αποτελεσματική δημόσια διοίκηση και την αναβάθμιση των υποδομών, με ελάττωση του κρατικού παρεμβατισμού και την εξυγίανση του ασφαλιστικού συστήματος.

Των Χριστοφορου Πισσαριδη*, Κωστα Aζαριαδη** και Γιαννη Iωαννιδη***

Φρονούμε πως τα μέτρα λιτότητας και οικονομικής μεταρρύθμισης του Μνημονίου πρέπει να συνοδευθούν από ισχυρότατο πρόγραμμα αναπτυξιακής πολιτικής, ώστε να απομακρύνουν τη χώρα από φαύλο κύκλο αυξανόμενης ανεργίας και χρεοκοπιών. Προτείνουμε γι' αυτό πολιτικές που θα αυξήσουν τον ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης κατά 4% τον χρόνο, επιτρέποντας στην Ελλάδα όχι απλώς να ικανοποιήσει τις δανειακές της υποχρεώσεις, αλλά κυρίως να βελτιώσει σημαντικά την παραγωγικότητα και να μπει σε σταθερή τροχιά ευημερίας.

Η υπερκατανάλωση είναι η μεγάλη αδυναμία της ελληνικής οικονομίας. Πέρυσι η χώρα ξόδεψε 12% πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε., ενώ το εισόδημα ήταν 5% κάτω και η παραγωγικότητα εργασίας 20% χαμηλότερη. Μεταβιβάσεις από την Ε.Ε. και εξωτερικά δάνεια χρηματοδοτούσαν το γλέντι. Η δραματική ύφεση που ζούμε χαμηλώνει το εισόδημα από 22.000 ευρώ κατά κεφαλήν σε 17-18.000, επίπεδο που αναλογεί στην παραγωγικότητά μας. Χωρίς δραστικά αναπτυξιακά μέτρα, τα εισοδήματα θα κατέβουν από 95% της Ε.Ε.-27 σε περίπου 72%.

Βαθιές αδυναμίες αντιμετωπίζονται μόνο με βαθιές τομές σε οικονομία, διοίκηση και κοινωνική δομή, που θα μεταφέρουν το κύριο βάρος της οικονομικής ανάπτυξης από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, όπως έγινε σε Σουηδία, Ιρλανδία, Κύπρο, Τουρκία. Η κεντρική κυβέρνηση παραμένει υπεύθυνη μόνο στους χώρους της δικαιοσύνης, άμυνας, προστασίας του πολίτη, υποδομών, και κοινωνικής πρόνοιας.

Οι προτάσεις μας στοχεύουν να αυξήσουν, έως το 2020, την παραγωγικότητα της εργασίας στο 120% του μέσου όρου της Ε.Ε.-27 και να δημιουργήσουν 1,2 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, απορροφώντας 800.000 νέους και 400.000 πλεονάζοντες από το Δημόσιο. Βελτίωση της παραγωγικότητας απαιτεί μαζικές παρεμβάσεις για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, μεταρρύθμιση δημόσιας διοίκησης, απάλειψη της διαφθοράς, ανασυγκρότηση υποδομών και ανθρώπινων πόρων.

Αυτά αναλύονται εδώ.

Εμπιστοσύνη

Ριζοσπαστικές αναπτυξιακές στρατηγικές είναι ατελέσφορες εάν η κοινή γνώμη δεν πεισθεί πως επίκειται σοβαρή πάταξη της διαφθοράς και βελτίωση της εφιαλτικής ανεπάρκειας του Δημόσιου. Το κοινό θα πεισθεί για πραγματικές αλλαγές εάν δει σε ένα χρόνο πράγματα πρωτάκουστα για την Ελλάδα, π.χ. κατακλυσμό μεγάλων δημόσιων έργων, πολιτικοί παραιτούμενοι από σκανδαλώδη προνόμια και φυλάκιση κραυγαλέων σφετεριστών δημόσιου χρήματος.

Οι συγκεκριμένες προτάσεις μας είναι οι εξής:

Πρόταση 1: Επειτα από συνολική θητεία δώδεκα ετών, οι βουλευτές συνταξιοδοτούνται αναγκαστικά και αποκλείονται από κάθε δημόσια θέση.

Πρόταση 2: Κοινοπραξίες κατασκευαστικών εταιρειών, ιδιωτών επενδυτών και άλλων αναλαμβάνουν το κόστος εκτέλεσης και τη συντήρηση σύγχρονων δικτύων αυτοκινητοδρόμων, λιμένων, αεροδρομίων με αντάλλαγμα αφορολόγητη εκμετάλλευση για 30 χρόνια.

Πρόταση 3: Kατάχρηση δημόσιων πόρων γίνεται απαράγραπτο ιδιώνυμο αδίκημα για υψηλόβαθμους πολιτικούς, συνδικαλιστές, δημόσιους λειτουργούς και επιχειρηματίες. Παραβάσεις εκδικάζονται τάχιστα από ειδικά δικαστήρια. Οι ένοχοι τιμωρούνται με δρακόντειες ποινές.

Διαφθορά

Η διαφθορά βρίθει στη δημόσια διοίκηση. Η Διεθνής Διαφάνεια ταξινομεί τη χώρα σαν χειρότερη μεταξύ των E.Ε.-27 το 2009, με δείκτη 3,8 (με άριστα 10). Η Κύπρος το 2009 είχε 6,6 και η Ελλάδα το 1997 είχε 5,3! Οι συνέπειες από τον φόρο της διαπλοκής είναι καταστρεπτικές.

Διπλασιάζεται το δημοσιονομικό έλλειμμα, εξανεμίζεται το 25% των φόρων, αποθαρρύνονται επενδύσεις, επιβραδύνεται η οικονομική ανάπτυξη. Εάν ο δημόσιος τομέας ήταν τα τελευταία 10 χρόνια όσο παραγωγικός είναι σήμερα αυτός της Κύπρου, ο ετήσιος ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης θα αυξανόταν κατά 1%. Οι ωφέλειες από καλύτερη διοίκηση θα είναι ακόμα μεγαλύτερες εάν συρρικνωθεί ο δημόσιος τομέας από 25% της συνολικής απασχόλησης σε 15% όπως είναι σε Ισπανία και Κύπρο.

Πρόταση 4: Η απασχόληση στον γενικό δημόσιο τομέα μειώνεται διαδοχικά από 1.100 εκατ. σε 700 χιλιάδες μέχρι το 2015, με πώληση όλων των δημόσιων επιχειρήσεων, και ανακατανέμεται ορθολογικά. Πλεονάζοντες υπάλληλοι αδειοδοτούνται με 80% των αποδοχών για τρία χρόνια, 60% για τα επόμενα δύο. Ατομα άνω των 55 ετών υπόκεινται σε ειδική μεταχείριση. Εκτιμάμε ότι οι αμοιβές στον ευρύτερο δημόσιο τομέα θα μειωθούν κατά 8,6 δισ. ευρώ, επιτρέποντας έτσι στην κυβέρνηση να αυξήσει τους μισθούς όσων παραμένουν.

Πρόταση 5: Αξιοκρατικές προαγωγές συνδυάζονται με βελτίωση απολαβών κατώτερων υπαλλήλων, που αυξάνονται κατά 50% πάνω από τον πληθωρισμό σε 5 χρόνια, και ανωτέρων (όσων εμπίπτουν στην πρόταση 3), που διπλασιάζονται μέχρι το 2015. Εκτιμάμε ότι οι συνολικές αμοιβές των 700.000 δημόσιων υπαλλήλων θα φθάσουν τα 40 δισ. το 2015, έναντι 33,5 δισ. για 1,1 εκατ. υπαλλήλους σήμερα.

Υποδομές

Η Ελλάδα υστερεί σε κάθε είδους υποδομές, δηλαδή σιδηροδρόμους, αυτοκινητοδρόμους, λιμένες και αεροδρόμια. Εχει το ήμισυ των αυτοκινητοδρόμων της Πορτογαλίας, 0,8% των αεροπορικών μεταφορών της Ε.Ε. και λιγότερο από 5% των θαλάσσιων μεταφορών της Ευρώπης. Εάν η πρόταση 2 διπλασιάσει το δημόσιο κεφάλαιο μέχρι το 2015 με 2.500 χλμ. αυτοκινητοδρόμων, υπερταχεία σιδηροδρομική σύνδεση Αθήνας - Θεσσαλονίκης, τρεις σύγχρονους λιμένες, πέντε σύγχρονα αεροδρόμια και πενήντα μαρίνες, τότε εκτιμάμε ότι ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης θα αυξηθεί κατά 0,7% και η συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας κατά 35-40%.

Τα στοιχεία για την παιδεία και έρευνα είναι σαρωτικά: απογοητευτική επίδοση των Ελληνόπουλων 15 ετών στις εξετάσεις PISΑ (28οι από 30 χώρες του ΟΟΣΑ), οξύτατη ανεπάρκεια τεχνολογικών εφευρέσεων και ευρεσιτεχνιών (το ελληνικό μερίδιο ευρωπαϊκών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι 10% από ό,τι αναλογεί στον πληθυσμό).

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση προετοιμάζει ανεπαρκώς τους νέους για ιδιωτική απασχόληση. Πτυχία ΑΕΙ βελτιώνουν μισθούς κατά μόνο 32%, δηλαδή 300 ευρώ τον μήνα, έναντι 61% στην Ε.Ε. Κύριο πρόβλημα; Σπάταλη και απηρχαιωμένη εκπαιδευτική διοίκηση. Για να βελτιωθεί η ελληνική εκπαίδευση στα ευρωπαϊκά επίπεδα, προτείνουμε αποκέντρωση και δημιουργία άμιλλας μεταξύ ιδρυμάτων.

Πρόταση 6: Ανακαλείται η απαγόρευση ιδιωτικών πανεπιστημίων και αστυνομικής παρουσίας στους πανεπιστημιακούς χώρους. Η χρηματοδότηση και επίβλεψη των δημόσιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μεταφέρεται από το υπουργείο Παιδείας σε περιφερειακές αυτοδιοικήσεις.

Πρόταση 7: Για την περίοδο 2011-13 η διαχείριση τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ανατίθεται έκτακτα σε επιτροπές διακεκριμένων πανεπιστημιακών, Ελλήνων και ξένων, που αξιολογούν μέλη ΔΕΠ, διοικητικό προσωπικό και σπουδαστές με διεθνή κριτήρια. Πλεονάζον προσωπικό απομακρύνεται κατά την πρόταση 4.

Από το 2013 τα ιδρύματα αυτονομούνται, με πλήρη δικαιοδοσία σε πρόσληψη προσωπικού, και καθορισμό αμοιβών, διδάκτρων και αριθμού εισακτέων. Εκτιμάμε πως η συνδυασμένη εφαρμογή των προτάσεων 6-7 θα διπλασιάσει την απόδοση στην εκπαίδευση, συμβάλλοντας 0,9% στην αύξηση του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης. Απαιτείται τολμηρό μεταρρυθμιστικό πνεύμα για να αλλάξει η πορεία της Ελλάδας Ως αποτέλεσμα των κρατικών παρεμβάσεων, οι αγορές προϊόντων και υπηρεσιών είναι οι πλέον στρεβλωμένες μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, με την αγορά εργασίας στην 5η χειρότερη θέση.

Αποτέλεσμα είναι 20% ανεργία νέων, και ξένες επενδύσεις στο 1% του ΑΕΠ στην Ελλάδα έναντι του 4% στην Ε.Ε.-27. Εκτιμάμε ότι, εάν οι ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα φθάσουν στο επίπεδο της Ε.Ε.-27, ο ετήσιος ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης θα αυξηθεί κατά 0,5%.

Πρόταση 8: Νομοθετείται χρονοδιάγραμμα απελευθέρωσης μέχρι το 2015 όλων των αγορών εργασίας, αγαθών και υπηρεσιών και όλων των κλειστών επαγγελμάτων. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού αναλαμβάνει την επίβλεψη όλων των αγορών.

Πρόταση 9: Αναδιοργανώνεται το εθνικό πλαίσιο συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Οι συμβάσεις ρυθμίζουν αμοιβές και όρους απασχόλησης και αποζημίωσης. Απεργιακές αποφάσεις σωματείων απαιτούν πλειοψηφία των μελών τους σε μυστικές ψηφοφορίες υπό δικαστική επίβλεψη.

Συντάξεις, χρέος, φόροι

Η έκλυτη σπατάλη στον δημόσιο τομέα και η αβεβαιότητα για το μέλλον κάνουν τους πιστωτές μας απρόθυμους να μας δανείσουν με επιτόκιο κάτω από 12%. Οι φορολογικές υπηρεσίες και η πολιτική τους ηγεσία απέτυχαν να συλλέξουν ή καταχράστηκαν ένα τέταρτο των νομίμων φόρων. Οι φόροι στα κέρδη και αποθεματικά είναι από τους υψηλότερους της Ε.Ε.-27. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα του ΟΟΣΑ χωρίς ατομικούς συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς (ΑΣΛ), ενώ οι συντάξεις είναι οι πλέον γενναιόδωρες: πληρώνουν 96% των μέσων αποδοχών, αρχίζουν από ηλικία 58 ετών και κοστίζουν 13,5% του ΑΕΠ.

Αντιθέτως, στις χώρες του ΟΟΣΑ οι συντάξεις πληρώνουν κατά μέσον όρο 61% των αποδοχών, αρχίζουν από ηλικία 63 ετών και κοστίζουν 10% του ΑΕΠ. Η διοίκηση των δημόσιων νοσοκομείων στελεχώνεται με πολιτικά κριτήρια και λειτουργεί ανεξέλεγκτα δημιουργώντας ελλείμματα που αγγίζουν το 2% του ΑΕΠ. Λείπει εκπαιδευμένο προσωπικό, ενώ γιατροί και νοσοκόμοι που αμείβονται ανεπαρκώς δωροδοκούνται από ασθενείς που επιθυμούν περίθαλψη ποιότητας. Αποτέλεσμα: οι Ελληνίδες ζουν τώρα δύο χρόνια λιγότερα από τις Ισπανίδες, ενώ ζούσαν το ίδιο το 1960.

Πρόταση 10: Η συνταξιοδότηση γίνεται σε ηλικία 63 ετών, κατά μέσον όρο με τις συντάξεις στο 65% των αποδοχών. Εκτιμάμε ότι η πρόταση αυτή θα εξοικονομήσει στο κράτος περίπου 20 δισ. το 2015.

Πρόταση 11: Συντάξεις και κοινωνική ασφάλιση οργανώνονται σε σύστημα εν μέρει βασιζόμενο σε ατομικούς συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς, και οι αντίστοιχοι πόροι επενδύονται. Ορθά υπολογισμένος φόρος εξασφαλίζει αξιοπρεπή ελάχιστη σύνταξη γιά όλους. Εκτιμάμε ότι σε μία δεκαετία, 5% του ΑΕΠ θα τοποθετηθεί σε ΑΣΛ, αυξάνοντας έτσι την εθνική αποταμίευση και πριμοδοτώντας κατα 0,8% την οικονομική μεγέθυνση. Η μεταβατική περίοδος είναι δύσκολη και απαιτεί έντεχνους χειρισμούς.

Πρόταση 12: Η μεγάλη φοροδιαφυγή τιμωρείται αυστηρά. Οι φορολογικές δηλώσεις εύπορων και ελεύθερων επαγγελματιών ελέγχονται ανώνυμα και διεκδικούμενες εκπτώσεις διασταυρώνονται. Εκτιμάμε ότι περιορισμός της διαφυγής εμμέσων και αμέσων φόρων στο ήμισυ και αύξηση της συλλογής νομίμων φόρων αναλογούν στο 2,5% του ΑΕΠ.

Πρόταση 13: Τα δημόσια νοσοκομεία οργανώνονται ως αυτοτελή ιδρύματα και αποζημιώνονται από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες μέσω ενός συστήματος υποχρεωτικής ασφάλισης υγείας υπό την επίβλεψη του κράτους. Για να φθάσει η Ελλάδα τουλάχιστον το μέσο επίπεδο της Ε.Ε. στις ξένες επενδύσεις, προτείνουμε δραστική μείωση των φόρων για άτομα και επιχειρήσεις με παράλληλη μέριμνα για τα οικονομικά αδύνατα στρώματα και συνταξιούχους.

Πρόταση 14: Ολοι οι άμεσοι φόροι στις επιχειρήσεις μειώνονται στο 10%, όπως στην Κύπρο. Οι κρατήσεις για κοινωνική ασφάλιση μειώνονται βαθμιαία μέχρι το 2015 κατά το ένα τρίτο. Το φορολογικό σύστημα αναμορφώνεται, με τους φόρους εισοδήματος μειούμενους στο μισό, και συνδυάζεται με σύγχρονο ασφαλιστικό σύστημα που εγγυάται ελάχιστο εισόδημα για εργαζομένους και συνταξιούχους. Συνολικά συμπεραίνουμε πως πάταξη της διαφθοράς, βελτίωση των υποδομών και της εκπαίδευσης, μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος και αύξηση των αμέσων ξένων επενδύσεων ανυψώνουν τον ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης κατά σχεδόν 4% πάνω από το 2-3% των προηγούμενων ετών.

Εάν συνυπολογισθεί ο πληθωρισμός σε 2%, τότε το ονομαστικό εισόδημα μπορεί να αυξάνεται με ρυθμό 8-9%. Αυτό αρκεί όχι μόνο για να εξαλείψει τους φόβους της διεθνούς οικονομικής κοινότητας, αλλά και να εκτοξεύσει την Ελλάδα του 2020 στο ζηλευτό βιοτικό επίπεδο της σημερινής Ολλανδίας. Απαιτείται όμως τολμηρό μεταρρυθμιστικό πνεύμα σαν εκείνο που επέτρεψε στον Ελευθέριο Βενιζέλο να αλλάξει την πορεία της Ελλάδας στις αρχές του εικοστού αιώνα.

26 Σεπτεμβρίου 2010.


Ποιος είναι ο κ. Πισσαρίδης

O Χριστόφορος Πισσαρίδης γεννήθηκε στη Λευκωσία το 1948. Είναι καθηγητής στο London School of Economics (LSE), καθώς και διευθυντής του ερευνητικού προγράμματος μακροοικονομικής του Centre for Economic Performance του LSE. Εχει διακριθεί για τις έρευνές του στους τομείς μακροοικονομικών της ανεργίας, θεωρίας και πολιτικής στην αγορά εργασίας, ενώ, πιο προσφάτως, έχει γράψει για την ανάπτυξη και τη διαρθρωτική αλλαγή. Το βιβλίο του «Equilibrium Unemployment Theory» και το από κοινού με τον Ντέιλ Μόρτενσεν άρθρο του «Job Creation and Job Destruction in the Theory of Unemployment», που δημοσιεύτηκε το 1994 στο περιοδικό «Review of Economic Studies», αποτελούν σημείο αναφοράς για τα οικονομικά της ανεργίας.

Το 2005, έγινε ο πρώτος μη Αμερικανός οικονομολόγος που του απονεμήθηκε από κοινού με τον Ντέιλ Μόρτενσεν το διεθνές βραβείο Οικονομικών του Ινστιτούτου για τη Μελέτη της Εργασίας (ΙΖΑ) στην Οικονομία της Αγοράς Εργασίας. Εχει διατελέσει σύμβουλος για θέματα απασχόλησης στην Παγκόσμια Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Τράπεζα της Αγγλίας και στον ΟΟΣΑ.

* Νομπελίστας οικονομολόγος (2010) και καθηγητής στο LSE

** Καθηγητής Πανεπιστημίου Washington

*** Καθηγητής Πανεπιστημίου Tufts
kathimerini