Η τελευταία πτήση στο αεροδρόμιο Λευκωσίας

ΜΕΤΑτη Ρόδο και πολύ κοντά στον εναέριο χώρο της Κύπρου, ο κυβερνήτης Μαρνέρος, παρατήρησε στην οθόνη του ραντάρ πέντε σήματα. Επρόκειτο για πλοία τα οποία εκινούντο από την Αττάλεια προς την Κύπρο
Συνεχίζοντας την πορεία του το αεροπλάνο έφθασε σχεδόν πάνω από τη Λευκωσία. Γύρω στις 3:30 π.μ., παρατηρήθηκαν στο ραντάρ σήματα τριών πλοίων στην περιοχή του λιμανιού Αμμοχώστου. Όπως έγινε αργότερα γνωστό, το μεγάλο πλοίο ήταν το αγγλικό ελικοπτεροφόρο Ερμής, το οποίο συνόδευαν δύο μικρότερα πλοία.
Στο ραντάρ του αεροπλάνου διεκρίνοντο πολύ καθαρά οκτώ σκάφη, τα οποία έπρεπε να ήταν αποβατικά και βρίσκονταν προσαραγμένα στην ακτή, ενώ τέσσερα άλλα πολύ μεγαλύτερα πλοία βρίσκονταν μακρύτερα.


Επανειλημμένες εισηγήσεις του κυβερνήτη Αδάμου Μαρνέρου για ακύρωσή της, είχαν απορριφθεί
Του Αδάμου Κόμπου
Οι μέρες των μαύρων επετείων του πραξικοπήματος και της τούρκικης εισβολής είναι μέρες μνήμης με πληγές για όσους έζησαν τα γεγονότα. Είναι όμως και μέρες διδαγμάτων για τους νεότερους που οφείλουν να γνωρίζουν τι συνέβη στον τόπο μας. Όπως για παράδειγμα, ότι ο ξένος παράγοντας έπαιξε μεν το σημαντικότερο ρόλο στην καταστροφή της πατρίδας μας, όμως υπήρχαν και οι ντόπιοι, αλλά και ηαμερικανόφρονη χούντα των Αθηνών που είχαν καθοριστικό ρόλο στο έγκλημα.
Στρέφουμε τη μνήμη πίσω στις 18 Ιουλίου 1974, ημέρα Πέμπτη, τρεις μέρες μετά το προδοτικό πραξικόπημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Όλα βρίσκονταν πλέον κάτω από τον έλεγχο των πραξικοπηματιών. Όλες οι δημόσιες υπηρεσίες υπολειτουργούσαν.
Ανάμεσά τους το αεροδρόμιο Λευκωσίας και οι Κυπριακές Αερογραμμές, οι οποίες θα έπρεπε πάση θυσία να αρχίσουν να λειτουργούν. Μ’ αυτό τον τρόπο θα δημιουργούσαν στον έξω κόσμο την εντύπωση ότι η απουσία της κυβέρνησης Μακαρίου δεν διαφοροποίησε την οικονομική, την κοινωνική ή την πολιτική κατάσταση προς το χειρότερο. Έτσι οι πραξικοπηματίες επαναλειτούργησαν το αεροδρόμιο Λευκωσίας στις 18 Ιουλίου με κάποιες πτήσεις, κυρίως των Κυπριακών Αερογραμμών.
Μία απ’ αυτές τις πτήσεις -τη CΥ326- πραγματοποίησε ο κυβερνήτης Αδάμος Μαρνέρος, με προορισμό το Λονδίνο. Αρκετή ήταν η ζήτηση για εξασφάλιση μιας θέσης, κυρίως από τους ξένους και ιδίως τους Άγγλους. Χρειαζόταν να έχει κάποιος αρκετή τύχη και ίσως αρκετό μέσο για να εξασφαλίσει μία θέση σ’ αυτές τις πτήσεις. Τα αεροπλάνα που διέθεταν τότε οι ΚΑ ήταν δύο ΤRΙDΕΝΤ 2, δύο ΤRΙDΕΝΤ 1Εκαι ένα ΒΑC1-11, αγγλικής κατασκευής με μέγιστη δυνατότητα μεταφοράς 110 επιβατών. Στις 18:15 της Πέμπτης, απογειώθηκε το αεροπλάνο ΤRΙDΕΝΤ 1Εμε πλήρες φορτίο επιβατών. Έφθασε στο αεροδρόμιο του Χήθρoου γύρω στη 1.00
π.μ. της Παρασκευής 19 Ιουλίου. Οι επιβάτες αποβιβάστηκαν και αφού ο κυβερνήτης Μαρνέρος προέβη σε όλα τα τυπικά, έφυγε για το ξενοδοχείο ΕΧΕLSΙΟR, για να ξεκουραστεί, αναμένοντας την επόμενη διαδρομή για την Κύπρο. Το αεροπλάνο θα το παραλάμβανε άλλο πλήρωμα για να επιστρέψει στην Κύπρο, όπως και έγινε. Αργά την ίδια μέρα θα πραγματοποιείτο από την Κύπρο η επιστροφή στο Χήθροoυ.Ο Αδάμος Μαρνέρος στο ξενοδοχείο δεν μπορούσε να ησυχάσει, αφού αγωνιούσε για τις τραγικές στιγμές που περνούσε η πατρίδα μας. Όπως όλος ο κόσμος, εκτός από τη χούντα και τους εκπροσώπους της, ανέμεναν την τουρκική αντίδραση στο επάρατο πραξικόπημα. Παρακολουθούσε συνεχώς τα τηλεοπτικά κανάλια στο δωμάτιο του, τα οποία ουσιαστικά θεωρούσαν βέβαιο ότι πολύ σύντομα θα ακολουθούσε τουρκική εισβολή. Μάλιστα, προχώρησε και τηλεφώνησε σε κάποιο τμήμα του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών για να μάθει πώς εκτιμούσαν εκείνοι την κατάσταση στην Κύπρο. Δεν του ξεκαθάρισαν οτιδήποτε, αλλά του άφηναν να νοηθεί ότι μάλλον επίκειται τουρκική εισβολή.
Μπροστά σ’ όλα αυτά, θεώρησε καλό να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τον τότε γενικό διευθυντή των Κυπριακών Αερογραμμών Ευδόκιο Σάββα. Του ανέφερε όλες τις πληροφορίες που είχε και τις εκτιμήσεις του γύρω από την κατάσταση. Προσπαθούσε να τον πείσει να μην πραγματοποιηθεί η πτήση CΥ317 από το Χήθρoου στη Λευκωσία, για να σωθεί τουλάχιστον ένα αεροπλάνο των ΚΑ.
Όμως, ο Ευδόκιος Σάββα και οι ΚΑ, τηρώντας απ’ ό,τι φαίνεται τις διαταγές ηγετίσκων που ήθελαν να δείχνουν ότι τα πάντα λειτουργούσαν ομαλά στην Κύπρο, δεν ήθελαν να ακούσουν κάτι τέτοιο. Κατόπιν τούτου, ο κυβερνήτης Αδ. Μαρνέρος μετέβη από το ξενοδοχείο του στο αεροδρόμιο Χήθρoου, για να παραλάβει το αεροπλάνο ΤRΙDΕΝΤ 1Εκαι να το οδηγήσει στην Κύπρο.
Στο αεροδρόμιο, ο Αδάμος Μαρνέρος επικοινώνησε και πάλι τηλεφωνικά με τον Ευδόκιο Σάββα, ζητώντας του έγκριση για να ακυρωθεί η πτήση, ενόψει της αναμενόμενης πλέον τουρκικής εισβολής. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι επιβάτες που θα ταξίδευαν στην Κύπρο ήταν μόλις πέντε, ένα ζευγάρι Ελληνοκύπριοι, ένα ζευγάρι Τουρκοκύπριοι και ένας ακόμη Ελληνοκύπριος. Μπροστά στην εμμονή του γενικού διευθυντή των ΚΑ, δεν είχε άλλη επιλογή ο Μαρνέρος παρά να υπακούσει. Το αεροπλάνο απογειώθηκε στις 8:10 μ.μ. τοπική ώρα Αγγλίας. Μετά από διαδρομή 2:20 ωρών, προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Φιουμιτσίνο της Ρώμης στις 11:30 μ.μ. τοπική ώρα. Εκεί παρέμεινε γύρω στη μία ώρα για ανεφοδιασμό και για έλεγχο. Ταυτόχρονα όμως, υπήρχε η ελπίδα να ακυρωθεί η πτήση, αφού πλέον η εισβολή ήταν σίγουρη. Η ώρα περνούσε χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε νέα οδηγία από τη διοίκηση της Λευκωσίας. Έτσι το αεροπλάνο απογειώθηκε στις 12:30 μ.μ. από το Φιουμιτσίνο της Ρώμης με προορισμό τη Λευκωσία. Η πτήση συνεχίστηκε κανονικά μέχρι τη Ρόδο.

Στο ραντάρ επισημάνθηκαν πλοία στην Αμμόχωστο και στην Κερύνεια

ΜΕΤΑτη Ρόδο και πολύ κοντά στον εναέριο χώρο της Κύπρου, ο κυβερνήτης Μαρνέρος, παρατήρησε στην οθόνη του ραντάρ πέντε σήματα. Επρόκειτο για πλοία τα οποία εκινούντο από την Αττάλεια προς την Κύπρο γύρω στις 3.00 το πρωί της 20ής Ιουλίου. Συνεχίζοντας την πορεία του το αεροπλάνο έφθασε σχεδόν πάνω από τη Λευκωσία. Γύρω στις 3:30 π.μ., παρατηρήθηκαν στο ραντάρ σήματα τριών πλοίων στην περιοχή του λιμανιού Αμμοχώστου. Μίλησε αμέσως με τον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου Λευκωσίας και συγκεκριμένα με τον Τάσο Θεοδότου, ζητώντας του άδεια να κατευθυνθεί στο λιμάνι Αμμοχώστου για να δει καλύτερα στο ραντάρ τα πλοία. Του δόθηκε η άδεια και κατευθύνθηκε προς την Αμμόχωστο όπου ρυθμίζοντας το ραντάρ για να βλέπει προς τα κάτω καλύτερα, διέκρινε στην οθόνη ένα μεγάλο πλοίο και δύο μικρότερα, πολύ κοντά στην είσοδο του λιμανιού. Όπως έγινε αργότερα γνωστό, το μεγάλο πλοίο ήταν το αγγλικό ελικοπτεροφόρο Ερμής, το οποίο συνόδευαν δύο μικρότερα πλοία. Το κυπριακό αεροπλάνο πέρασε πάνω από την Αμμόχωστο, κατευθύνθηκε προς το ακρωτήριο του Αποστόλου Ανδρέα και έστριψε στη συνέχεια προς την Κερύνεια. Στο ραντάρ του αεροπλάνου διεκρίνοντο πολύ καθαρά οκτώ σκάφη, τα οποία έπρεπε να ήταν αποβατικά και βρίσκονταν προσαραγμένα στην ακτή, ενώ τέσσερα άλλα πολύ μεγαλύτερα πλοία βρίσκονταν μακρύτερα. Όλα αυτά που είδε ο Μαρνέρος τα σχεδίασε πάνω σε χάρτη και τα παρέδωσε σε αξιωματικό της Αστυνομίας μόλις προσγειώθηκε.
Ενώ πετούσε πάνω από την Κερύνεια και στη συνέχεια πάνω από τη Μόρφου, ζήτησε και πάλι άδεια από τον Ευδόκιο Σάββα να απομακρύνει το αεροπλάνο από την Κύπρο, αφού είχε αρκετά καύσιμα μέχρι τη Ρώμη. Ούτε και αυτή τη φορά, όμως, η εισήγησή του εισακούστηκε. Ο Μαρνέρος ζήτησε επίσης από τον πύργο ελέγχου να πληροφορήσει την στρατιωτική διοίκηση Κερύνειας για την παρουσία των πλοίων στην ακτή της, πράγμα που έγινε. Η απάντηση, ωστόσο, ήταν ότι όλα ήταν υπό έλεγχο.

Η τελευταία προσγείωση

Ο κυβερνήτης Αδάμος Μαρνέρος προσγείωσε το μοναδικό αεροπλάνο των ΚΑ που θα μπορούσε να διασωθεί, στο αεροδρόμιο Λευκωσίας στις 4:00 το πρωί της 20ής Ιουλίου του 1974. Η πτήση CΥ317 από το Λονδίνο ήταν η τελευταία πτήση των Κυπριακών Αερογραμμών που προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. Ο Αδάμος Μαρνέρος πήγε στο αυτοκίνητό του για να μεταβεί στο σπίτι του στη Λευκωσία. Κάποια στιγμή άκουσε θορύβους. Έσβησε τη μηχανή του αυτοκινήτου και βγήκε έξω για να ακούσει καλύτερα. Στρέφοντας το κεφάλι του στον ουρανό είδε αεροπλάνα και μεγάλο αριθμό αλεξιπτωτιστών να πέφτουν. Αμέσως μετά άρχισαν βομβαρδισμοί προς την πλευρά της ΕΛΔΥΚ και προς το αεροδρόμιο, κτυπώντας και το αεροπλάνο το οποίο πριν λίγο είχε προσγειώσει. Ήταν γύρω στις 4:50 π.μ.

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 19/07/2009