Κίνδυνος ταπεινωτικής εξέλιξης και πώς να τον αποτρέψουμε

Του Παναγιώτη Γκλαβίνη

Τις μέρες αυτές, είναι λυπηρό να διαπιστώνει κανείς σε ποιο βαθμό ορισμένοι στην ελάσσονα αντιπολίτευση αδυνατούν να αντιληφθούν τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα, ψάχνοντας τη συναίνεση με την κυβέρνηση για να αναθεωρήσουν το Σύνταγμα, τη στιγμή ακριβώς που βρίσκεται σε εξέλιξη μια ιστορικών διαστάσεων προσβολή που θα έπρεπε να μας συσπειρώσει, αντί να συμμετέχουμε στην πραγματικότητα σε ένα ακόμη παιχνίδι αποπροσανατολισμού της κυβέρνησης. Από αυτή την τελευταία, βέβαια, τι να περιμένει κανείς, αφού η ίδια τα προκάλεσε όλα αυτά; 

Πράγματι, στις 12-7-2015, όταν σήμανε το άδοξο τέλος της ανεύθυνης πολιτικής της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η Σύνοδος Κορυφής των χωρών της Ευρωζώνης επέβαλε στη χώρα μας την υποχρέωση να μεταφέρει αξιόλογα περιουσιακά της στοιχεία σε ένα ανεξάρτητο ταμείο, το οποίο θα τα ρευστοποιούσε μέσω ιδιωτικοποιήσεων προκειμένου να εξασφαλίσει πόρους ίσαμε 50 δισ Ευρώ για να αποπληρωθεί το νέο δάνειο. Από αυτά, τα 25 θα χρησιμοποιούνταν για την επιστροφή των κεφαλαίων που θα καταβάλλονταν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, τα 12,5 για την μείωση του λόγου του ΑΕΠ προς δημόσιο χρέος και τα υπόλοιπα 12,5 για επενδύσεις.

Έτσι προέκυψε ένα χρόνο αργότερα η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε. Πρόκειται για το λεγόμενο «Υπερταμείο», το οποίο –ενώ στο Τρίτο Μνημόνιο έμελε να έχει διάρκεια ζωής ίση με αυτήν του νέου δανείου που θα μας χορηγούσε ο ESM– με τον ιδρυτικό του νόμο 4389/2016 προβλέφθηκε να διαρκέσει 99 χρόνια!

Στις 19-8-2015, η χώρα μας υπέγραψε τη νέα δανειακή σύμβαση με τον ESM, την επονομαζόμενη «Financial Assistance Facility Agreement» (FFA). Η σύμβαση αυτή, αφού έκανε ρητή αναφορά στην αναγκαιότητα να εφαρμοστεί η παραπάνω απόφαση της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης, προέβλεψε στο άρθρο 3.4(f) την υποχρέωση της χώρας, εάν το ζητούσε ο ESM, να συναινέσει ώστε να συμπεριληφθεί ως μέρος στη σύμβαση, μαζί με την Ελλάδα, και το Υπερταμείο, προκειμένου αυτό να αναλάβει συγκεκριμένες υποχρεώσεις έναντι των δανειστών μας περιλαμβανομένης (α) της αποπληρωμής του νέου δανείου που θα μας χορηγούσε ο ESM με τους πόρους που θα συγκέντρωνε από την εκποίηση των περιουσιακών του στοιχείων, και (β) της παροχής εγγυήσεων προς τον ESM ότι η Ελλάδα θα ξεπλήρωνε το χρέος της προς αυτόν («to provide to ESM a guarantee and/or indemnity of the Beneficiary Member State’s obligation to repay Financial Assistance»).

Ήδη, στις 27-3-2017, ο ESM αποφάσισε να ζητήσει από την Ελλάδα να τροποποιηθεί η FFA, ώστε το Υπερταμείο να γίνει μέρος στη δανειακή σύμβαση που έχει συνάψει η χώρα μας μαζί του. Υπενθυμίζεται ότι το Υπερταμείο, η διοίκηση και λειτουργία του οποίου ελέγχονται από τους δανειστές μας, καθώς οι εκπρόσωποί τους ελέγχουν το κρισιμότερο όργανο αυτού, που είναι το εποπτικό συμβούλιο, το οποίο ορίζει το διοικητικό συμβούλιο, στις συνεδριάσεις του οποίου συμμετέχει και ένας εκπρόσωπος των δανειστών μας, έχει στην ιδιοκτησία του το σύνολο της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου (τράπεζες, επιχειρήσεις και ακίνητα). Σύμφωνα με τον ιδρυτικό του νόμο, «σκοπός του Υπερταμείου είναι να κατέχει τις συμμετοχές του κράτους σε δημόσιες επιχειρήσεις». Εάν το ζητήσουν οι δανειστές μας, ακόμη και η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρία Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ Α.Ε.) μπορεί να υπαχθεί στο Υπερταμείο.

Άρα, λοιπόν, το σύνολο της ιδιωτικής περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου έχει ταχθεί ως εγγύηση στους δανειστές μας και τώρα ήρθε η ώρα να παραχωρηθεί και τυπικά η εγγύηση αυτή.

Με άλλα λόγια, ο ESM δεν αρκέστηκε στη δέσμευση του κράτους να αποπληρώσει το δάνειο που του χορήγησε. Ζήτησε και την εγγύηση που του υποσχέθηκε όταν συνήψε την αχρείαστη τρίτη δανειακή σύμβαση για την χρηματοδότηση της χώρας κατά τη διάρκεια του τρίτου –επίσης αχρείαστου– Μνημονίου. Και ως εγγύηση θα λάβει ολόκληρη την ιδιωτική περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου για 99 χρόνια!

Πρόκειται χωρίς αμφιβολία για διακεκριμένη περίπτωση εθνικής ταπείνωσης. Διότι τα κράτη συνηθίζουν να δανείζονται με μόνη την υπογραφή τους. Γιατί έχουν λόγο στη διεθνή έννομη τάξη και όταν αναλαμβάνουν διεθνείς υποχρεώσεις, οφείλουν να τις τηρούν. Διότι δεσμεύονται από τον θεμελιώδη κανόνα «pacta sunt servanda» και όταν υπογράφουν μια σύμβαση, οφείλουν να την εφαρμόζουν. Η Ελλάδα δανείστηκε με μόνη την υπογραφή της τόσο το 2010 από τους εταίρους της και το ΔΝΤ, όσο και το 2012 από το EFSF και το ΔΝΤ, χωρίς να παραχωρήσει καμιά εγγύηση. Τότε η Αριστερά, με μπροστάρηδες τους τενόρους της καθηγητές που σήμερα κοσμούν τις κυβερνητικές θέσεις, κατήγγειλε σε όλους τους τόνους την παραχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, στην οποία προέβη τάχα η Ελλάδα συνομολογώντας τις συμβάσεις εκείνες. Ουδέν ψευδέστερον αυτού.

Όταν η Αριστερά ήρθε στα πράγματα, η συμπεριφορά ταύρου εν υαλοπωλείω που ανεύθυνα επέδειξε το πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησής της, τρόμαξε τους δανειστές μας, οι οποίοι έσπευσαν να της αποσπάσουν, όταν πλέον είχε περιέλθει σε κατάσταση αδυναμίας να διαπραγματευτεί ο,τιδήποτε, την υπόσχεση να παραχωρήσει εγγύηση επί του συνόλου της ιδιωτικής περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου για την αποπληρωμή του νέου δανείου που μας χορήγησαν το καλοκαίρι του 2015 προκειμένου να αποφύγουμε την πτώχευση.

Η βλάβη που προκάλεσε η Αριστερά στη χώρα δεν σταμάτησε εκεί. Τον Μάιο του 2016, η εγγύηση που είχε παραχωρήσει η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επεκτάθηκε στα 99 χρόνια από την δεύτερη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, και τούτο με μονομερή πράξη της χώρας (ν. 4389/2016). Γιατί; Ποιος μάς υποχρέωσε τότε να επεκτείνουμε τη διάρκεια ζωής του Υπερταμείου, άρα και την εγγύηση, πέραν της διάρκειας ζωής της δανειακής σύμβασης, που ήταν η αρχική μας υποχρέωση σύμφωνα με το 3ο Μνημόνιο; Και τώρα, μας ζητείται να παραχωρήσουμε ό,τι δεσμευτήκαμε στη δανειακή σύμβαση και ακόμη περισσότερα.

Μπορούμε, άραγε, να αρνηθούμε να προσυπογράψουμε την τροποποίηση της σύμβασης που θα μας προτείνει ο ESM;

Κατά τη γνώμη μας, η Ελλάδα δεν πρέπει να υπογράψει την τροποποίηση αυτή, παρά μόνο καθό μέτρο το Υπερταμείο θα αναλαμβάνει δι’ αυτής υποχρεώσεις απ’ ευθείας αποπληρωμής του ESM, κάνοντας χρήση των εσόδων του από την εκποίηση των περιουσιακών του στοιχείων. Θα μπορούσε ακόμη να προσυπογράψει και τη δυνατότητα του Υπερταμείου να εκδίδει ενυπόθηκα ομολογιακά δάνεια, με τα οποία θα μπορούσε να αντλεί πόρους από τις αγορές για να εξυπηρετεί το χρέος της χώρας, αξιοποιώντας και πάλι τα περιουσιακά του στοιχεία.

Πλην όμως, η Ελλάδα πρέπει να αρνηθεί να αναλάβει το Υπερταμείο υποχρεώσεις εγγυητή έναντι του ESM. Η προσωπική της εγγύηση αρκεί για να διασφαλίσει τα εύλογα συμφέροντα των δανειστών της, που είναι και δικά της συμφέροντα, και δεν χρειάζεται η παροχή της εγγύησης του Υπερταμείου, η οποία, ως δυσανάλογη και καταχρηστική, δεν αρμόζει στις σχέσεις μεταξύ ισότιμων εταίρων, στο μέτρο που ισοδυναμεί με παραχώρηση εμπράγματων εξασφαλίσεων επί περιουσιακών στοιχείων μιας κυρίαρχης χώρας σε ένα άλλο υποκείμενο του διεθνούς δικαίου.

Η άρνηση αυτή, ωστόσο, θα πρέπει να συνοδευτεί με ταυτόχρονη προσφυγή της χώρας μας στον μηχανισμό επίλυσης διαφορών της δανειακής σύμβασης, ώστε να της επιτραπεί δικαστικά να μην υπογράψει το σκέλος της εγγύησης στην τροποποίηση που θα της προταθεί. Μπορεί το Δικαστήριο να μη μας δικαιώσει τελικά, πλην όμως θα έχουμε κερδίσει χρόνο στο μεταξύ, διαπραγματευόμενοι την μετά-Μνημόνιο εποχή από καλύτερη θέση.

* Ο κ. Γκλαβίνης είναι αν. καθηγητής διεθνούς οικονομικού δικαίου στη Νομική Σχολή ΑΠΘ.