Με ευλογίες ΗΠΑ το πραξικόπημα

«ΗΕθνική Φρουρά της Κύπρου, της οποίας ηγούνται Ελληνες αξιωματικοί, έχει καταλάβει την κυβέρνηση και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έχει αναφερθεί ότι είναι νεκρός».
Η αξιωματούχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου Rosemary Νiehuss, παραδίδει στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσιγκερ ένα απόρρητο υπόμνημα (memorandum), με τίτλο: «Το πραξικόπημα στην Κύπρο από την ελεγχόμενη από Ελληνες αξιωματικούς Εθνική Φρουρά και ο θάνατος του Μακαρίου». Το ρολόι έδειχνε 6 το πρωί (ώρα Ουάσιγκτον - μία το μεσημέρι ώρα Λευκωσίας) της Δευτέρας 15 Ιουλίου 1974.Ο ισχυρός άνδρας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ παραλαμβάνει τo υπόμνημα, το διαβάζει μεγαλοφώνως και καλεί σύσκεψη για αντιμετώπιση της κατάστασης.

Απόρρητο έγγραφο αποκαλύπτει τις μηχανορραφίες εναντίον της Κύπρου και του Μακαρίου
ΤΟΥΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ

«ΗΕθνική Φρουρά της Κύπρου, της οποίας ηγούνται Ελληνες αξιωματικοί, έχει καταλάβει την κυβέρνηση και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έχει αναφερθεί ότι είναι νεκρός».
Η αξιωματούχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου Rosemary Νiehuss, παραδίδει στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσιγκερ ένα απόρρητο υπόμνημα (memorandum), με τίτλο: «Το πραξικόπημα στην Κύπρο από την ελεγχόμενη από Ελληνες αξιωματικούς Εθνική Φρουρά και ο θάνατος του Μακαρίου». Το ρολόι έδειχνε 6 το πρωί (ώρα Ουάσιγκτον - μία το μεσημέρι ώρα Λευκωσίας) της Δευτέρας 15 Ιουλίου 1974.
Ο ισχυρός άνδρας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ παραλαμβάνει τo υπόμνημα, το διαβάζει μεγαλοφώνως και καλεί σύσκεψη για αντιμετώπιση της κατάστασης.
Η αντικατάσταση του Μακαρίου, με τον οποίο βρισκόταν μόνιμα «στα μαχαίρια» άλλαζε το σκηνικό στην ανατολική Μεσόγειο. Τα στρατηγικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών ίσως να βρίσκονταν σε κίνδυνο, παρά το γεγονός ότι, όπως αναφέρεται στο memo, «η εξωτερική πολιτική της Κύπρου (μετά την ανατροπή του Μακαρίου) θα παραμείνει αναλλοίωτη». Τέσσερις ώρες πριν, το τέλεξ στον πέμπτο όροφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όπου και το νεοσύστατο Γραφείο Νότιας Ευρώπης, κτυπούσε δαιμονισμένα. Ο πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στην κυπριακή πρωτεύουσα, Ρότζερ Ντέιβις, που αργότερα δολοφονήθηκε από Ελληνοκύπριους οπλοφόρους, πληροφορούσε τους υπεύθυνους του Γραφείου και τον Χένρι Κίσιγκερ, ότι μισή ωρα πριν, (στις 8:30 το πρωί ώρα Κύπρου), είχαν παρατηρηθεί κινήσεις αρμάτων μάχης στην κυπριακή πρωτεύουσα και ακούγονταν πυροβολισμοί από παντού, ιδιαίτερα από την περιοχή του Προεδρικού Μεγάρου της Λευκωσίας. Ο Ντέιβις, είχε φτάσει στην Κύπρο δύο εβδομάδες πριν το πραξικόπημα και μόλις την Παρασκευή 12 Ιουλίου είχε επιδώσει τα διαπιστευτήρια του στον Μακάριο. Οι δύο άνδρες είχαν μία μεγάλης χρονικής διάρκειας συνομιλία και, όπως θυμάται Αμερικανός διπλωμάτης, συζητήθηκε η πιθανότητα πραξικοπήματος. Ο Αρχιεπίσκοπος ήταν βέβαιος ότι «δεν υπάρχει (τέτοια) περίπτωση», αφού μόλις το προηγούμενο βράδυ, οι κυπριακές Αρχές είχαν επιτύχει μίαν εντυπωσιακή νίκη στον πόλεμο εναντίον της ΕΟΚΑ Β’. Με εντολή της χούντας, που στόχευε στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ του Μακαρίου και των αντιπάλων του, ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης από την Αμμόχωστο τηλεφώνησε σε αξιωματικό του Εφεδρικού Σώματος και του αποκάλυψε ότι σε σπίτι στη Λευκωσία συνεδρίαζαν ο εκ των συναρχηγών της ΕΟΚΑ Β’, Λευτέρης Παπαδόπουλος, και μερικοί υπεύθυνοι τομέων. Η σύλληψή τους, είχε γύρει την πλάστιγγα υπέρ του Μακαρίου. ‘Η τουλάχιστον έτσι νόμιζε ο Κύπριος ηγέτης, ο οποίος αρκετές φορές διακατεχόταν από μία περίεργη αλλαζονεία, ως να ηγείτο υπερδύναμης.
Εκείνο το μοιραίο για την Κύπρο πρωινό, η κ. Νiehuss, η οποία παρέμεινε στο στενό κύκλο των συμβούλων του Κίσιγκερ και μετά την αποχώρησή του από την κυβέρνηση, έγραψε στον προϊστάμενό της, ο οποίος έλεγχε απόλυτα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τον Λευκό Οίκο:
«Ολες οι αναφορές που φτάνουν από τις δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς υπογραμμίζουν ότι αυτή η υπόθεση (σ.σ. του πραξικοπήματος) είναι ξεκάθαρα εσωτερική υπόθεση της Κύπρου και (αφορά) την ελληνική κοινότητα. (Η Εθνική Φρουρά) κάλεσε (το λαό) να παραμείνει ήρεμος».
Η βοηθός του Αμερικανού υπουργού σημείωνε επίσης ότι «ανάμεσα στις αναφορές για σποραδικούς πυροβολισμούς που είχαν σχέση με το πραξικόπημα, δεν αναφέρεται τίποτα και κανένα σοβαρό περιστατικό που να έχει σχέση με τους Τουρκοκύπριους».
Και συνέχιζε: «Μέχρι τώρα η αντίδραση της τουρκοκυπριακής κοινότητας είναι μία έκκληση για ηρεμία από τον ηγέτη της Ντενκτάς και ένα κάλεσμα για επέμβαση από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών».
Ηταν φανερό, από την πρώτη αυτή αναφορά, ότι η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι δεν είχαν εισέλθει στο πολιτικό και στρατιωτικό παιγνίδι που ξεκίνησε με το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου. Αυτό, θα συνέβαινε λίγες μέρες μετά, και θα κατέληγε στην τουρκική εισβολή εναντίον της Κύπρου, η οποία πραγματοποιήθηκε με τη σιωπηρή συγκατάθεση της αμερικανικής κυβέρνησης. Η τελευταία έπνεε τα λοίσθια λόγω του σκανδάλου Γουότεργκέιτ και λίγες εβδομάδες μετά, ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον εξαναγκάστηκε σε ταπεινωτική παραίτηση.
Το απόρρητο memo του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, με ημερομηνία 15 Ιουλίου 1974 και ώρα παράδοσης την 6η πρωινή, αποχαρακτηρίστηκε πρόσφατα στην ολότητά του. Μέσα από τις γραμμές του, φαίνεται μία προσπάθεια να παρουσιαστεί το πραξικόπημα που σχεδίασε και εκτέλεσε ο αρχηγός της ΕΣΑ Δημήτριος Ιωαννίδης ως υπόθεση που δεν αφορούσε κανένα άλλο, παρά τους Ελληνοκύπριους και η συγγραφέας, που ήταν στον ισχυρό πυρήνα της ομάδα των συμβούλων του Κίσιγκερ, δείχνει να επιμένει πως εάν δεν ενοχληθεί κανένας Τουρκοκύπριος από τους πραξικοπηματίες η Αγκυρα «ίσως να είναι συγκαταβατική σ’ αυτές τις εξελίξεις». Οπως είναι γνωστό, μέχρι τις 5 το πρωί της 20ής Ιουλίου, όταν δηλαδή ξεκίνησε η εισβολή, οι πραξικοπηματίες προφύλαξαν τους Τουρκοκύπριους. Σύμφωνα με πληροφορίες, είχε συμφωνηθεί από την πρώτη στιγμή, σε συνεννόηση με την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, να κλείσουν οι τουρκικοί θύλακες οι οποίοι είχαν εξασφαλισμένη προστασία από τους άνδρες της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ, ώστε να μην ενοχληθεί κανένας Τουρκοκύπριος. Αντίθετα, εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι -οι περισσότεροι οπαδοί της ΕΔΕΚ- φυλακίστηκαν και μερικοί δολοφονήθηκαν.
Στεναχωρήθηκε όταν άκουσε ότι ο Μακάριος ζει
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των συνεργατών του, η αναγγελία του θανάτου του Αρχιεπισκόπου -που αποδείχθηκε ένα μεγάλο ψέμα της χούντας- δεν στεναχώρεσε καθόλου τον Αμερικανό υπουργό. Αντίθετα, ο Σίσκο, ο Μπόγιατ και άλλοι αξιωματούχοι που γνώριζαν προσωπικά τον Μακάριο, λυπήθηκαν. Οταν έγινε γνωστό πως ο Αρχιεπίσκοπος σώθηκε με τη βοήθεια των Βρετανών και του ΟΗΕ, ο Κίσιγκερ δεν ήταν χαρούμενος.
Γνώριζε πως ο Μακάριος «θα δημιουργούσε πάλι προβλήματα». Οι συνεργάτες του υπουργού, εισηγήθηκαν την επίλυση του προβλήματος με την επιστροφή του Μακαρίου.
Με τον τρόπο αυτό απέκλειαν κάθε εμπλοκή της Τουρκίας, αφού η επιστροφή θα σήμαινε αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης. Ηταν τότε που ο Κίσιγκερ με τον σκληρό πυρήνα της ομάδας του, άρχισε να κωλυσιεργεί...
Ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου και Ιράν, Ρόμπερτ Ντίλον, προσφέρει τη δική του μαρτυρία:
«Ο (διευθυντής του Γραφείου Κύπρου) Τόμας Μπόγιατ πρότεινε και είχε απολύτως δίκαιο, ότι υπήρχε λύση: να επιστρέψει ο Μακάριος στην Κύπρο και να τον επανατοποθετήσουμε στη θέση του, ως νόμιμο ηγέτη της Κύπρου. Όταν με ρώτησαν κατά πόσον οι Τούρκοι θα αποδέχονταν τον Μακάριο, απάντησα ότι εάν η κίνηση αυτή γινόταν γρήγορα τότε η Αγκυρα θα συναινούσε. Αν περνούσαν οι ημέρες, οι Τούρκοι μπορεί να είχαν αντιρρήσεις. Οι προτάσεις μας εστάλησαν στον υπουργό. Ο Κίσινγκερ δεν συμπάθησε ποτέ τον Μακάριο και ήταν ευτυχής από την απομάκρυνσή του. Του άρεσε η νέα εξέλιξη και μας έβλεπε εμάς ως χαμηλόβαθμους γραφειοκράτες με έλλειψη φαντασίας, που δεν είχαν τη δυνατότητα να αρπάξουν τις ευκαιρίες. Συζήτησε για τη λύση Κληρίδη. Ο Μπόγιατ, που ήξερε την Κύπρο, του είπε ότι ο Κληρίδης είναι σοβαρός πολιτικός, αλλά δεν ήταν η λύση. Η περιπέτεια συνεχίστηκε και δεν κάναμε τίποτα για να φέρουμε πίσω τον Μακάριο. Βαθμιαία οι θέσεις των Τούρκων σκλήρυναν και έγινε φανερό ότι δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτε άλλο, από το να προσπαθούμε να αποτρέψουμε την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο».
Δικαιολογούσαν την ελληνική χούντα
Η κ. Νiehussέγραψε στον Κίσιγκερ τα εξής: «Υπάρχουν δύο πιθανότητες για την τουρκική πλευρά:
»(α) Εάν οποιεσδήποτε συγκρούσεις που έχουν σχέση με το πραξικόπημα αρχίσουν να εκχύονται στην τουρκοκυπριακή κοινότητα και την απειλήσουν σοβαρότατα, η Τουρκία ίσως κινηθεί για να εκπληρώσει την υπόσχεσή της για άμεση στρατιωτική βοήθεια. Αυτή η κίνηση θα έχει επιπτώσεις στη γενικότερη τουρκο-ελληνική αντιπαράθεση.
»(β) Εάν η τουρκοκυπριακή κοινότητα παραμείνει σχετικά ανεπηρέαστη και οι ανάγκες της εκπληρωθούν από τη νέα κυβέρνηση, η Τουρκία ίσως να είναι συγκαταβατική σ’ αυτές τις εξελίξεις. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ηγέτες του πραξικοπήματος είπαν όλα τα σωστά πράγματα γι’ αυτό (σ.σ. το πραξικόπημα), ότι δηλαδή είναι εσωτερική υπόθεση της Κύπρου, ότι η νέα κυβέρνηση υπόσχεται τη συνέχιση των διακοινοτικών συνομιλιών (και όχι την ένωση [με την Ελλάδα] που θα ενέπλεκε την Τουρκία) και ότι η εξωτερική πολιτική δεν θα αλλάξει».
Στο ίδιο απόρρητο υπόμνημα, η σύμβουλος του Κίσιγκερ δικαιολογεί λίγο-πολύ την απαράδεκτη πράξη της ελληνικής χούντας επιρρίπτοντας ευθύνη στον Μακάριο, ότι στην ουσία ερέθισε τους Ελληνες στρατιωτικούς.
Γράφει στον προϊστάμενό της:
«Αυτή η κατάσταση (σ.σ. εννοεί το πραξικόπημα) είναι η δυ ναμική λύση στις ανησυχίες της Αθήνας για τον Μακάριο από τον αρχηγό της χούντας Ιωαννίδη, Σύμφωνα με ακριβείς πληροφορίες (από τις μυστικές υπηρεσίες) είναι αυτό που πιθανολογούσε τις τελευταίες εβδομάδες ο αρχηγός της χούντας Ιωαννίδης. Οι προσπάθειες του Μακάριου για να αποσυρθούν οι Ελληνες αξιωματικοί που υπηρετούσαν στην Εθνική Φρουρά και οι οποίοι αποτελούσαν το βασικό εργαλείο επιρροής (της χούντας) στο νησί, προκάλεσε αυτά τα γεγονότα» (σ.σ εννοεί το πραξικόπημα).
Η κ. Νiehuss, αναφέρει στον Κίσιγκερ ότι η CΙΑ παρακολουθεί στενά την κατάσταση. Ενημερώνει πως βασικά το ενδιαφέρον των μυστικών υπηρεσιών είχε στραφεί προς την Αγκυρα και την Μόσχα. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, η Τουρκία είχε στρατηγικά συμφέροντα στο νησί, λόγω της παρουσίας των Τουρκοκυπρίων, ενώ η Σοβιετική Ενωση νοιαζόταν για τα μέλη του ΑΚΕΛ, που την υποστήριζαν με φανατισμό. Γράφει στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών:
«Οι Σοβιετικοί θα παρακολουθούν με προσήλωση αυτές τις εξελίξεις (στην Κύπρο). Είναι πιστοί υποστηρικτές του Μακάριου, κάτω από τον οποίο αναπτύχθηκε την τελευταία δεκαετία ένα δυνατό τοπικό κομμουνιστικό κόμμα. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, (οι Σοβιετικοί) ανησυχούσαν για τις εντάσεις μεταξύ της Αθήνας και της Λευκωσίας και το ενδεχόμενο η Αθήνα να κινηθεί εναντίον του Μακάριου. Δεν επιθυμούν να γίνει η Κύπρος νατοϊκή».
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ